22
ibarətdir: a) daxili gömrük qanunvericiliyi; b) gömrük münasibətlərinə aid
olan və Azərbaycan R-nın tərəf-müqabil olduğu beynəlxalq müqavilə və
sazişlər.
Gömrük
işi
haqqında
Azərbaycan
Res-nın
Qanunvericiliyi
Konstitusiyasından, Gömrük Məcəlləsindən, Gömrük Tarifi haqqında
Qanundan, onlara uyğun olaraq qəbul edilmiş digər normativ hüquqi
aktlardan və Az R-nın tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir
(maddə 4).
Aşağıdakılar istisna olunmaqla, gömrük qanunvericiliyindən başqa digər
qanunvericilik aktlarına gömrük ödənişləri və gömrük nəzarəti məsələləri
daxil edilə bilməz:
- Az R-nın İnzibatı Xətalar Məcəlləsində nəzərdə tutulan gömrük
münasibətlərinə aid inzibati xətalar haqqında müddəalar;
- Az R-nın Cinayət Məcəlləsində nəzərdə tutulan müvafiq cinayətlər
haqqında müddəalar;
- Büdcə qanunvericiliyində gömrük ödənişləri ilə bağlı müddəalar;
- Ixrac məqsədli neft-qaz fəaliyyəti və xüsusi iqtisadi zonalar haqqında
qanunlarda nəzərdə tutulan müddəalar.
Gömrük Məcəlləsi və Gömrük Tarifi haqqında qanun gömrük
münasıbətlərinin hüquqi tənzimlənməsində baş mövqədə durur və qömrük
praktikasında meydana çıxan bütün əsas hüquqi məsələləri əhatə edir.
Hüquqi qüvvəsinə görə onlar yalnız Konstitusiyadan geriyə qalır və əsasında
bütün gömrük qanunvericiliyinin qurulduğu və inkişaf etdirildiyi hüquqi
bazasını təşkil edirlər. Bu gömrük qanunlarının əlahiddə normalarının tətbiq
edilmə xüsusiyyətləri Az R-sı prezidentinin 25 iyul 1997-ci il tarixli 616 saylı
fərmanı ilə müəyyən edilmişdir.
Hal-hazırda gömrük münasibətlərini tənzimləyən qanun qüvvəli aktların
aşağıdakı əsas növləri tətbiq edilməkdədir:
1). Konstitusiyanın 99-cu maddəsinə əsasən Az R-da İcra Hakimiyyətinin
Prezidentə mənsub olması ilə əlaqədar olaraq:
Xarici siyasətin, o cümlədən də onun tərkib hissəsi olan xarici iqtisadi və
gömrük siyasətinin strateji istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi Prezidentin
fərman və sərəncamları ilə öz həllini tapmış olur. “Azərbaycan
23
Respublikasında xarici ticarətin daha da liberallaşdırılması haqqında”
Azərbaycan Respublikası Prezidenrinin 24 iyun 1997-ci il tarixli 609 saylı
Fərmanı ilə idxal-ixrac əməliyyatlarının tənzimlənməsi Qaydaları təstiq
edilmişdir.
2). Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə, adətən, gömrük siyasəti və gömrük
hüququnun mühüm məsələləri tənzimlənir və daha yüksək statusa malik
aktların icra mexanizmi müəyyən edilir.
3). Bir necə dövlət orqanı tərəfindən birgə qəbul edilən qanun qüvvəli
aktlar.
Öz səlahiyyətləri çərçivəsində yerli gömrük orqanları da hüquqi aktlar
yarada bilər. Belə aktlar, adətən, fərdi xarakter daşıyır. Məsələn, struktur
bölmələrin əsasnamələr, gömrük əməkdaşlarının vəzifə təlimatları, daxili
əmrlər və s.
Dövlət süverenliyi hər dövlətin gömrük məsələlərinin birtərəfli qaydada
daxili qanunvericiliklə tənzimlənməsi zərurətini meydana çıxarır. Əgər hər
hansı bir dövlət, gömrük məsələlərinin həlli zamanı digər dövlətlərin
maraqlarını nəzərə alınmırsa və ya onların mənafeyinə zərbə vura bilən
siyasət yeridirsə, xarici iqtisadi əlaqələri və bütövlükdə beynəlxalq əlaqələri
mürəkkəbləşdirən konfliktlər meydana çıxa bilər.
Gömrük –hüquq normalarının tətbiq edilməsinin məkan hüdudlarının
təyini üçün gömrük ərazisi və gömrük sərhədi anlayışlardan istifadə olunur.
Azərbaycan Res-nın ərasizi vahid gömrük ərazisidir. Gömrük
Məcəlləsinin 3 maddəsinə əsasən gömrük ərazisinə Az r-nın quru ərazisi,
daxili suları, Xəzər dənizinin (gölünün) Az R-na mənsub olan bölməsi (o
cümlədən, orada yerləşən adalar, qurğular və tikililər) və onların üzərindəki
hava məkanı daxildir. Gömrük sərhədi dedikdə gömrük ərazisinin perimitri –
bu ərazinin konturlarını hüdudlandıran xətt başa düşülür. Gömrük sərhədi
həndəsi bölgü xarakterlı, yer üzərindəki real xətt olan dövlət sərhədindən
fərqli olaraq hüquqi funksiya hesab edilir. Bələ təsvir bəzi hallarda gömrük
sərhədinin dövlət sərhədi ilə üst-üstə düşməyə biləcəyi variantların
mümkünlüyünü göstərir.
4. Az R-da gömrük işi gömrük orqanları tərəfindən yerinə yetirilir.
Gömrük xidmətinin inzibati bölməsi olan və vahid sistem təşkil edən gömrük
24
orqanları hüquq mühafizə orqanlarıdır. Gömrük orqanlarının fəaliyyəti
qanunun aliliyi,
Gömrük orqanlarının vahid sisteminə aşağdakılar daxildir:
Az R-nın Dövlət Gömrük Komitəsi:
1. Naxçıvan Muxtar R-sı DGK-si; NaxçıvanTerminalKompıeks; Naxçınav
Gömrük İdarələri (5 idarə).
2.Gömrük idarələri (12):
Gömrük postları (29). (maddə 7)
Gömrük sisteminə daxil olmayan, lakin DGk-nin tabeçiliyində olan
qurumlar aşağıdakıladır:
- gömrük məqsədləri üçün malların ekspertizasına və tədqiqini
aparmaqdan ötrü yaradılan gömrük laboratoriaları;
- gömrük işi sahəsində elmi-tədqiqat işlərinin aparılması, kadr hazırlığı
və onların ixtisasının artırılması məqsədi ilə yaradılan elmi-tədqiqat
müəssisələri, peşəyönümlü təhsil-tədris müəssisələr;
- gömrük fəaliyyətinin yerinə yetirilməsinə kömək edən hesablama
mərkəzləri, poliqrafiya, tikinti-istismar idarələri və digərləri (məsələn, gömrük
anbarları, müvəqqəti saxlanc anbarları)
-
Mərkəzi Gömrük Ekspertiza İdarəsi;
Tədris Mərkəzi;
Avtomobil təsərrüfatı;
AzərTerminal kompleks Birliyi;
Gömrük mühafizə xidməti;
Gömrükçü İdman-Sağlamlıq mərkəzi;
Tibbi Xidmət İdarəsi;
Kinoloji Mərkəz.
Gömrük işinə bilavasitə rəhbərlik Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən
həyata kecirilir. Basqa sözlə Dövlət Gömrük komitəsi Azərbaycan
Respublikasının gömrük işini aparan icra hakimiyyəti orqanıdır.
Dostları ilə paylaş: |