Göz yaşları içindən baxan təbəssüm

Rey BRED BE Rİ

Bir 

yay ge cə si dos tum 

Sid lə  əl-ələ  tu tub 

Ouşn Par kın tax ta 

ilə dö şən miş sa hi-

li bo yun ca ad dım la yır dıq. Dal ğa la-

rın şap pıl tıy la çır pıl dı ğı lə pə dö yə nə 

ya xın skam ya la rın bi rin də ta nış bir 

mən zə rə diq qə ti mi zi çək di. 

Dos tu ma de dim:

- Bax və qu laq as. 

Biz ta ma şa et mə yə və din lə mə yə 

baş la dıq. 

Qar şı mız da yaş lı bir yə hu di cüt lük- 

ki şi nin təx mi nən yet miş, qa dı nın da 

gü man ki, alt mış ya şı olar dı - var dı. 

On la rın ey ni za man da do daq la rı tər-

pə nir, əl lə ri ha va da qövs cı zır dı. İki si 

də da nı şır, heç bi ri din lə mir di. 

Ki şi de yir di:

- Mən sə nə ne çə də fə de mi şəm.

Qa dın ca vab ve rir di:

- Nə de mi sən? Heç bir şey de mə-

mi sən.

- Hər şe yi de mi şəm. Mən sə nə hə-

mi şə nə sə de yi rəm; özü də va cib şey-

lə ri. Əgər bir cə də fə zəh mət çə kib....

- Bu na bir bax, çox va cib şey lə ri 

de yir miş! - Qa dın göz lə ri ni süz dü. 

- De gəl sin, ya zı ram.

- Mə sə lən, lap elə to yu muz...

- Vayy, bu hə lə də toy dan da nı şır. 

- Da nı şa ram da. O qə dər əziy yət, 

o qə dər it ki...

- Əziy yə ti kim çə kib?

- Bu saat de yim də. 

- Yox əş şi, hə lə bir de yə cək də! Mən 

qu laq la rı mı bağ la dım, eşit mi rəm.

- Et ce te ra, Et ce te ra. 

Si də de yi rəm:

- Ah, bir maq ni to fo num ol say dı ...

- Nə yi nə la zım dı? Eşit dik lə ri mi zi 

söz bə söz tək rar edə bi lə rəm. İs tə-

yir sən,  ge cə ya rı sı  oyat,  ha mı sı nı 

bir-bir de yim. 

Biz yo lu mu za da vam edi rik.

- On lar uzun il lər di bu skam ya da 

otu rur lar.

-  İna nı ram.  Gül mək dən  bir tə hər 

ol dum. 

- Mən cə, gül mə li de yil, kə dər li di. 

- Kə dər li? Özü nə gəl. Əsl vo de vil 

per so naj la rı dı. 

- Heç ol ma sa, bir az ca da ol sa, kə-

dər li gö rün mür sə nə? 

- Boş la, sən mə nim ca nım. On lar, 

az qa la, əl li il di ev li di lər. Bu çə kiş-

mə hə lə toy dan əv vəl baş la yıb, bal 

ayın dan  son ra sa  bir  az  da  üs tü nə 

qo yub lar, gör mür sən? 

- Axı bir-bi ri ni heç din lə mir lər də. 

- Nool sun ki? Bu nu növ bə ləş di rə 

bi lir lər. Əv vəl ki şi din lə mir, son ra 

qa dın.  Əgər  on lar dan  bi ri  qu laq 

as sa, bü tün me xa nizm da ya nar dı. 

Freyd be lə, on lar la çə tin ba ca rar dı. 

- Ni yə? 

- On la rın nə yi var sa, üz də di, qor-

xa sı,  mü za ki rə  elə yə si  bir  şey lə ri 

yox du.  Da la şa-da la şa  yor ğan-dö-

şə yə  gi rir lər,  iki  də qi qə dən  son ra 

üz lə rin də  xoş bəxt  tə bəs süm,  yu-

xu ya ge dir lər. 

- Doğ ru dan, be lə fi  kir lə şir sən?

- Mə nim də be lə bir əmim var dı, 

bü tün gü nü ar va dıy la di di şir di. Bi-

lir sən,  be lə  qır ğın lar  uzun  öm rün 

tə mi nat çı sı dı. 

- On lar uzun ya şa dı lar bə yəm? 

- Kim? Fan ni xa la və Esa əmi? Bi-

ri sək sən, o bi ri sək sən beş il.

- Be lə de!

- Əl bətt  ə, an caq söz yı ğı nı, da ha 

doğ ru su  sö yüş lər dən  iba rət  pəh-

riz lə be lə də ol ma lı dı. Yə hu di bad-

min to nu du - ki şi atır, qa dın qay ta-

rır, son ra qa dın atır, ki şi qay ta rır. 

Bu mü ba ri zə də nə udu zan var, nə 

udan, be lə cə da vam edir. 

- Heç vaxt bu ba rə də sə nin ki mi 

dü şün mə mi şəm. 

- Bir fi  kir ləş – Sid de di. – İs tə yir-

sən, gəl di yi miz yol la ge ri qa yı daq. 

Dö nüb ge ri qa yıt dıq. 

- Hə, bir şey də var, - qo ca hə lə 

da nı şır dı. 

- Yüz şey var!

- Onu kim sa yır elə? 

- Qoy gö rüm. Si ya hı mı ha ra qoy-

mu şam? 

- Si ya hı-mi ya hı ki mə la zım dı?

- Sə nə la zım de yil, mə nə la zım dı. 

Bir sus gö rüm! 

- Yox, sən bir im kan ver sö zü mü 

bi ti rim.

On la rın ya nın dan ke çən də Sid de di:

- O sö zü nü heç vaxt bi ti rə bil mə-

yə cək. 

Biz ötüb keç dik və ge ri də qoy du ğu-

muz qız ğın mü ba hi sə eşi dil məz ol du. 

Üç gün son ra ge cə ya rı sı Sid zəng 

elə di:

- Maq ni to fon tap mı şam.

- An la ma dım? 

- Sən ya zı çı, mən ya zı çı. Şi fa hi di-

lin cöv hə ri ni sı xıb çı xar maq bi zim 

işi miz di.

- Düz-əməl li da nış gö rüm nə de-

yir sən? 

- Dur aya ğa, dur. 

Biz  gəz mə yə  çıx dıq.  Gö zəl,  hə zin 

Ka li for ni ya ax şam la rın dan bi riy di. Elə 

bir ax şam ki, onun gö zəl li yin dən şərq 

sa hil lə rin də  ya şa yan  qo hum la rı mı za 

da nış maz dıq ki, bir dən ina nar lar.

Ki şi de yir di:

- Qu laq as ma ya cam. - Kəs sə si ni və 

qu laq as. Bu nu de yən sə qa dın idi. 

- Sən de mə sən də bi li rəm, o gün-

kü cüt lük dü, ogün kü söh bət di. 

- Doğ ru dan, maq ni to fo nu yan dı-

ra caq san? 

- Bir hal da ki, bu nu icad edib lər, 

is ti fa də et mək la zım dı. 

Ya vaş-ya vaş ye ri miz dən qal xan da 

ov cu nun için də tut du ğu maq ni to fo-

nun düy mə si ni bas dı ğı nı gör düm. 

- Nəy di onun adı? Həə, İsaak.

- Heç də yox. 

- Də qiq bi li rəm, İsaak idi. 

- Aron! 

- Əş şi, yox e, Aron bö yük qar da şı dı. 

- Ki çi yi di!

- Kim da nı şır? 

- Sən! Çox da pis da nı şır san.

- Ye nə təh qir ?!

- Yoox, ye nə ger çək. O ger çək ki, sən 

onu din lə mə yə heç vaxt ha zır ol ma dın. 

- Sə nin bu ger çə yin öm rü mü ye di 

mə nim.

- Bu də qi qə nə so sis ka ye yər dim 

– Sid de di və biz, əli miz də ki qu tu-

da qo ca la rın sə si, on la rın ya nın dan 

ötüb keç dik. 

*** 

Son ra kı gün lər də bir ne çə də fə də 

bu mən zə rə nin şa hi di ol duq. 

Vəs sa lam, qə fi l dən skam ya iki ge cə 

boş qal dı. Üçün cü ge cə mən sa hil də ki 

yə hu di ər zaq ma ğa za la rı nın ya nın da 

da ya nıb  ba şım la  skam ya nı  gös tə rib 

on la rı so ru şur dum. Hə, ya dı ma düş-

dü, axı mə nə de miş di lər. Ro za və El. 

El və Ro za. So yad la rı da Şteyn di. Hə, 

də qiq  elə di.  El  və  Ro za  Şteyn.  Ne çə 

il lər di, bir ge cə ni də ötür mə miş di lər. 

Bu  cüt lük də  hə mi şə  Elin  ye ri  gö rü-

nə cək. Da ha yox du, çər şən bə ax şa mı 

və fat elə yib. Skam ya on suz elə ye tim 

gö rü nür ki. Am ma ney lə mək olar. 

Özüm lə  ba car mır dım.  Heç  vaxt 

ta nı ma dı ğım  (həm  də  ta nı dı ğım) 

bu  iki  in san  içim də  elə  bir  kə dər, 

üzün tü ya rat mış dı ki.

O ki çi cik si na qoq da on dan da ki çik 

qəb ris tan lı ğın  ün va nı nı  öy rən dim. 

Özüm çün də ay dın ol ma yan, iza ho-

lun maz bir sə bəb dən, ax şam ora baş 

çək mək qə ra rı na gəl dim. Özü mü ma-

ra ğı nı  bo ğa  bil mə yib  Los-An ce le sin 

mər kə zin də ki  si na qo qa  gə lən  on  iki 

yaş lı uşaq ki mi hiss edir dim. O vaxt 

içə ri də ki lə rin bu mah nı la rın, rəqs lə rin 

sə da sı al tın da, şl ya pa lı ki şi lə rin əha tə-

sin də öz lə ri ni ne cə hiss et dik lə ri ni öz 

göz lə rim lə gör mək is tə miş dim. 

Qəb ris tan lıq da  təx mi nən  tə səv vü-

rüm də ki mən zə rə ilə qar şı laş dım. Yaş lı 

qa dın əri nin adı ya zıl mış qə bir da şı nın 

kə na rın da  otu rub  da nı şır,  da nı şır dı. 

Əli ni da şa sür tür, daş la da nı şır dı. 

Bəs o? 

Əl bətt  ə, baş qa cür ola da bil məz-

di; o, ar va dı nı din lə mir di. 

Du rub bir az bax dım, qu laq as dım, 

göz lə ri mi yum dum və uzaq laş dım. 

Gü nəş bat mış dı. Mən hə min skam ya-

nın ya nın dan ke çən də ax şam sə ma sı nı 

ya vaş-ya vaş  du man  bü rü yür dü.  Otu-

ra ca ğı boş gör mək ne cə də kə dər liy di. 

Bil mir dim  ki,  ney ni yim.  Si də 

zəng vur dum. 

-  Bu ra  bax,  o  maq ni to fon la  kas-

set lər sa la mat dı? 

Hə min ya yın son ax şam la rın dan 

bi rin də  biz,  adə ti miz  üz rə,  sa hil 

bo yu  yə hu di  ər zaq  dü kan la rı nın 

qar şı sın da  gə zi şir dik.  Kəs mik li, 

dad lı tort lar, hi sə ve ril miş ət sa tı-

lan  ma ğa za la rın  ya nın dan  ke çir-

dik.  Hətt  a  bu  ma ğa za lar dan  bə zi 

şey lər  də  al dıq  və  beş-on  skam-

ya nın ol du ğu okean sa hi li nə düş-

dük. İki miz də ke fi  kök hal da söh-

bət edir dik. Bir dən Sid qa yıt dı ki:

- Bi lir sən, mə nim çün hə mi şə ma-

raq lı dı. 

Onun iki həf tə di boş qa lan skam-

ya ya tə rəf bax dı ğı nı gö rüb dil lən-

dim:

- Əş şi, bur da ma raq lı nə var ki? 

- Bu ra bax, - Sid əliy lə əli mə vur-

du. - O qo ca qa rı ya dın da dı? 

- Hə.

- O ye nə də bur da dı! Mən elə bi-

lir dim xəs tə lə nib, ya da nə sə olub, 

am ma  o,  bur da dı.  -Bi li rəm,  -  de-

dim və gü lüm sə dim.

-  Elə  hə min  skam ya da  otu rub, 

da yan ma dan da nı şır. 

Biz ya vaş-ya vaş ona tə rəf ya xın-

laş dıq.

Sid pı çıl tıy la de di:

- Axı or da on dan baş qa heç kim 

yox du, öz-özü nə da nı şır?

- De yə sən. 

Biz bir az da ya xın laş dıq və din-

lə mə yə baş la dıq:

-  Ye nə  ko bud luq  elə yir sən.  Bü tün 

gün mü ba hi sə, mü ba hi sə, mə nə bu la-

zım dı? - Bu nu de yə-de yə, qa rı skam-

ya nın boş qal mış his sə si nə tə rəf əyil di:

- Mə nə bu mü ba hi sə lər la zım dı? 

Bir qu laq as da! 

Bir dən  çox  qə ri bə  bir  şey  ol du, 

ca vab eşi dil di:

- Qu laq as ma lıy mı şam. Ni yə, nə-

yə gö rə? 

Sid hey rət lə de di:

- Səs gəl di! 

Son ra sa pı çıl tıy la əla və elə di:

- Onun sə si di. Axı o ölüb! 

- Hə, ölüb. 

Qa rı da yan ma dan da nı şır dı:

- Bir şey də var, ye mə yi nə fi  kir ver-

mə li sən, nə gəl di ye yir sən. Bax haa. 

Ca vab gəl di:

- De mək asan dı.

- Gör mə ni eşi dir? 

Yün gül çıq qıl tı sə si eşi dil di. Si din 

ba xış la rı  aşa ğı  zil lən di.  O  da  mə-

nim  gör dü yü mü  gö rür dü.  Qa dın, 

mə nim bir ne çə gün əv vəl Sid dən 

al dı ğım  ki çik  cib  maq ni to fo nu nu 

ov cun da tut muş du. 

Qa rı can lı-can lı dil lən di:

- Bir şey qal dı.

Şıq. 

Ölü ca vab ver di:

- Axı mən nə gü na hın sa hi bi yəm? 

Şıq.

Qa rı qış qır dı:

- Mə nim si ya hım da yer qal ma yıb 

eee! - 

Sid mə nə tə rəf dön dü:

- Sə nin işin di? 

- Hə.

- Har dan ağ lı na gəl di? 

- O vaxt on la rın sə si ni yaz dı ğı mız kas-

set lər mən də idi. Mən ki şi nin da nış dı-

ğı his sə lə ri kəs dim, bir-bi ri nin ar dın ca 

elə ya pış dır dım ki, xa nım ara da onun 

üs tü nə  çı ğır ma ğa  im kan  tap sın.  Bə zi 

yer lər də o ca vab göz lə mə dən qış qı rır. 

İs tə di yi za man sa - şıq!- onu sön dü rür, 

çı ğı rır, ba ğı rır, son ra ye ni dən yan dı rır. 

- Bu har dan ağ lı na gəl di? 

-  Onu  qəb ris tan lıq da  gör düm,  - 

de dim, - dö zül məz mən zə rəy di. O, 

qup qu ru  mər mər  par ça sıy la  ne cə 

da nı şır dı?!  Ca vab  al ma sa  da,  da nı-

şır,  da nı şır dı.  Mən  mü ba hi sə lər lə, 

qış qı rıq lar la do lu kas set lə rin üzü nü 

de di yim ki mi kö çür düm. Bir ax şam 

qə bi ris tan lı ğa  baş  çək dim.  Or da 

otur muş du, bəl kə də ömür lük or da 

otu rub qa la caq, bir gün də elə ora-

da ca acın dan ölə cək di. Ona heç kim 

ca vab ver mir di. Am ma kim sə ca vab 

ver mə liy di,  hətt  a  sən  din lə mə sən 

be lə, müt ləq ca vab ver mə liy di. Mən 

qəb rə ya xın laş dım, maq ni to fo nu işə 

sal dım, ona sa rı uzat dım. Hə rə kət-

siz otur muş du. Bir kə nar da da yan-

dım,  ki şi nin  qış qı rıq  sə si ni  eşi dən 

ki mi  uzaq laş dım.  Ge ri  dö nüb  bax-

ma dım da, heç bil mə dim, onun qış-

qı rıq la rı na ca vab ver di, ya yox. Bir-

bi ri ni əvəz elə yən qa dın və ki şi, ki şi 

və  qa dın  səs lə ri ni  –  hün dür-al çaq, 

al çaq-hün dür  səs lə ri  din lə mə dən 

uzaq laş dım. Dü nən ax şam sa o ye nə 

bu skam ya da otur muş du. Kəs mik li 

tort ye yir di. Mən cə, bu, ona hə yat da 

qal ma ğa, tox ta ma ğa, ya şa ma ğa kö-

mək edə cək. Nə yi pis di ki? 

Sid  qu laq  kə sil di.  Qo ca  ye nə  gi-

ley lə nir di: 

-  Axı,  mən  nə  gü na hın  sa hi bi-

yəm? Bir nə fər de sin, bi lim də.

Qa dın dil lən di:

- Bu na bir bax, ağıl lı dı.

Biz ağır-ağır uzaq laş dıq. Qa dı nın 

hün dür,  ki şi nin  al çaq  sə si  eşi dil-

məz ol du.

Sid əlim dən tut du:

- Am ma sən dən əla yə hu di çı xar-

dı. Bir şey ye mək is tə mir sən?

- Bu terb rod pis ol maz, - de dim.

Tər cü mə edən:

Gül dəs tə NƏ SİB

16

N 12(21) 3.04.2015

Tet-a-tet

(he ka yə)

---