Göz yaşları içindən baxan təbəssüm

-  Mu si qi  ilə  uşaq lıq dan  məş ğul 

ol ma ğa  baş la mı şam.  Yed di  ya şım-

dan bə ri piano çal mı şam. On sək kiz 

ya şım  olan da  Təb riz  Uni ver si te ti-

nin  “Mü hən dis lik”  ix ti sa sı na  da xil 

ol sam  da,  bir  il  son ra  öz  is tə yim lə 

uni ver si tet dən çıx dım. Bun dan son-

ra bəs tə kar ol ma ğa qə rar ver dim və 

hə ya tı mı mu si qi yə bağ la  dım. 

-  Təb riz də  Üze yir  Ha cı bəy li-

nin “Ley li və Məc nun” mu ğam 

ope ra sı nın  mu si qi si  əsa sın da 

for ma  və  məz mun ca  ye ni  olan 

“Məc nun - Ta li bi-Nur” ta ma şa-

sı nın səh nə yə qo yul ma sı xə bə-

ri se vin di ri ci dir, həm də nə zə rə 

al saq ki, bu, Təb riz səh nə sin də 

gös tə ri lən ilk ope ra dır.

- “Məc nun-Ta li bi-Nur” Təb ri zin 

mə də niy yət ta ri xin də ilk ope ra idi 

və çox bö yük anş laq la qar şı lan dı.

-  Bu  qü rur ve ri ci  ha di sə  ol sa  da, 

xey li təəc cüb lən di rir. İran da ope-

ra nın bu qə dər ge cik mə yi nin sə-

bə bi nə dir? Qa da ğa lar mı var dı?

- Yox, ope ra ya qa da ğa dan söh bət 

ge də bil məz. Sa də cə, yax şı mu si qi-

çi lər,  yük sək  sə viy yə li  ifa çı lar  ol-

ma yıb ki, ope ra səh nə yə çı xa bil sin.

-  Bü tün  ye ni lik lər  çə tin  qə bul 

edi lir.  Yə qin,  bu  ilk  ope ra  da 

səh nə dən  qə ri bə  gö rü nüb  ta-

ma şa çı ya.

- Elə dir. Ta ma şa çı sö zün əsl mə-

na sın da  hey rə tə  gəl miş di.  Çox la rı 

se vinc dən  ağ la yır dı.  Bə zi lə ri  ifa-

dan  bir  ne çə  gün  son ra  da,  mə ni 

ta pıb qu caq la yır, təb rik edir di.

- İn di si zi Cə nu bun Üze yi ri ad-

lan dı rır lar, yə qin?

-  Yox.  Üze yir  bəy  ol maq  müm-

kün  de yil.  Üze yir  bəy  tək cə  da hi 

bəs tə kar  yox,  həm  də  da hi  in san 

olub. Onu yal nız Şos ta ko viç lə mü-

qa yi sə  et mək  olar.  Bəl kə  də,  hə lə 

uzun  il lər  be lə  in san  do ğul ma ya-

caq.  Onun  ne cə  bö yük  şəx siy yət 

ol du ğu nu hə lə də bil mir lər.

- Ope ra ilə bağ lı, yə qin, plan la-

rı nız ge niş dir...

-  İn di  “Ko roğ lu”  ope ra sı   üzə-

rin də  iş lə yi rik.  Bi rin ci  pər də  ar tıq 

ha zır dı.  Bur da  da  Üze yir  bə yin 

“Ley li və Məc nun” ope ra sın da ol-

du ğu ki mi məz mun və mətn fərq-

li  ola caq.  Hər  iki  mət nin  müəl li fi  

özü məm. Bir uşaq na ğı lı əsa sın da 

ope rett  a yaz mı şam, tez lik lə onu da 

səh nə yə  çı xa ra ca ğıq.  Ya xın  vaxt-

lar da  öz  əsər lə rim dən  iba rət  kon-

sert ver mə yi dü şü nü rəm. 

- Siz nəsr də ya zır sı nız elə mi?

-  “La çı nın  sir ri”  ad lı  bir  ro ma-

nım  var.  On  sək kiz  ya şım da  yaz-

mı şam.  Bu  ya xın lar da  çap  olu na-

caq.  Ro ma nın  möv zu su  da ha  çox 

mu si qi və fəl sə fə ilə bağ lı dır.

- Ümid edi rik uğur qa za na caq. 

Ro ma nı  azər bay can ca  yaz mı sı-

nız?

-  Yox,  fars ca.  “Ra zeh  Lac hin”  – 

ori ji nal da be lə səs lə nir. Am ma bir 

za man lar  azər bay can ca ya  da  tər-

cü mə si ni dü şü nür düm, ilk cəh dim 

uğur suz alın dı.

- Ne cə, yə ni?

- Dörd il bun dan ön cə Ba kı da bir 

ədə biy yat çı ya ya xın laş dım, fars ca-

nı  yax şı  bi lir di.  Ki ta bın  tər cü mə-

sin dən  da nı şan da  de di  ki,  rus lar 

bu  haq da  çox  ya zıb lar,  bu  ki tab 

nə yi mi zə gə rək di? Mən də sa də cə 

gül düm və sa ğol laş dım.

- Təəs süf edi rəm. Am ma ço xu-

muz  bə zən  yan lış  ün van la ra 

ge di rik.  Ümid  edi rəm,  ruh dan 

düş mə yə cək si niz.

- Təəs süf do ğur sa da, real lıq bu-

dur.  Am ma  ruh dan  düş mək dən 

söh bət be lə ge də bil məz.

-  Siz cə,  Təb riz dən  Azər bay can 

mə də niy yə ti,  in cə sə nə ti,  ədə-

biy ya tı ne cə gö rü nür?

- Dü şü nü rəm ki, çox yax şı dır. Bu 

sa hə lər də xey li irə li lə yiş var.

-  Am ma,  yə qin,  umu-kü sü nüz 

də yox de yil.

- Hə, elə dir. Am ma fay da sı yox-

du, təəs süf ki. 

- Mə sə lən…

-  Mə sə lən,  dü şü nür düm  ki, 

“Məc nun Ta li bi-Nur” Ba kı ya də-

vət  ala caq. An caq  ol ma dı.  Ya-

xın lar da  bu  əsər  Ber lin də  də 

səh nə yə çı xa caq. An caq özüm 

azər bay can lı  ola-ola,  Ba kı da 

təh sil  ala-ala  nə yə  gö rə sə  heç 

bir şan sım yo xur.

-  Mü ra ciəti ni zə  nə  ca vab 

ve rib lər?

-  Ba yaq  özü nüz  de di yi niz  ki-

mi, ye ni lik hə mi şə çə tin qar şı la nır. 

Ope ra nın  məz mu nu nun  də yiş di-

ril mə si bir mə na lı qə bul edil mə yib. 

So ru şur lar ki, ni yə bu əsər də Ley li 

yox du?  De yi rəm,  Ley li  əsər də  fi -

zi ki  ola raq  möv cud  de yil.  Çün ki 

Ley li  və  Məc nu nun  eş qi  baş qa  bir 

eşq dir, yal nız qız-oğ lan mü na si bə-

ti de yil. Ay rı-ay rı adam lar müx tə lif 

fi  kir lər  səs lən di rir.  Bə zən  de yir lər, 

Üze yir Ha cı bəy li sən qə dər bil mir-

di mi,  la zım  ol say dı  özü  əsə ri  be lə 

ha zır la yar dı? Ki mi si də de yir, əsə ri 

də yiş di yi nə  gö rə  sə ni  məh kə mə yə 

ver mək la zım dı. Bu il Üze yir bə yin 

xa ti rə si nə  həsr  olu nan  mu si qi  fes-

ti va lın da  İta li ya dan  mu si qi şü nas 

pro fes sor Matt  iett  i qo naq qis min də 

iş ti rak edir di. Ma raq lı sı bu dur ki, o, 

Ba kı da  “Ley li  və  Məc nun”  ope ra-

sı nın ikin ci pər də sin də du rub get-

miş di.  Bi zim  ope ra ya  isə  diq qət lə 

ba xa raq, mə nə əsər lə bağ lı çox yük-

sək  fi  kir lər  səs lən dir miş di.  Ba kı da 

isə bu əsə ri qə bul elət di mək çox çə-

tin dir. Siz cə, nə et mək olar?

- Dü zü, sual göz lə nil məz ol du. 

Həm  də,  bu  mə nim  bil di yim 

sa hə  de yil.  Bir  də,  si zin  ta ma-

şa nı  gör mə-

m i  ş ə m , 

a x ı . 

O d u r 

ki,  in di 

heç  bir 

ca va bım 

y o x  d u r . 

Am ma  hər 

hal da  nə sə 

et mək olar.

- Mən cə də olar. 

An caq  spon sor  la-

zım dı.      Səh nə  ve ril-

mə li dir,  ifa çı la rın  ho-

tel  və  yol  xərc lə ri 

ödən mə li dir. 

Bu  əsə rə  ye ni  ba xış  Üze yir  bə yin 

“Ley li  və  Məc nun”una  ye ni  can 

ve rib.  Ba kı dan  hi ma yə  fi k ri ni  hə-

lə lik  özüm dən  uzaq laş dır mı şam. 

Üze yir  bə yin ev-mu ze yi nin di rek-

to ru  Sər dar  Fə rə cov  söz  ve rib  ki, 

bi zim afi  şa mı zı mu ze yin di va rı na 

vur du ra caq. Afi  şa nı Təb riz dən Ba-

kı ya  özüm lə  da şı dım.  An caq  bil-

mi rəm asıl dı mı?

- Ba kı ya köç mək is tə mir si niz ki?

- Ba kı da da ha çox gəz mə yi se vi-

rəm. Doğ ru dan da gö zəl şə hər dir. 

An caq  mə də niy yət  ba xı mın dan 

çox  fərq li  ruh lar da yıq.  Təb ri zin 

ru hu mə nə da ha ya xın dı.

-  Für sət  düş müş kən,  han sı 

həm kar la rı nı zın  ta nın ma sı nı, 

diq qət mər kə zin də ol ma sı nı is-

tər di niz?

-  Ali  Ge ran mehr  Ba kı da  təh-

sil  al mış  bəs tə kar  və  tar zən dir. 

Far had  Sol ta ni  vo kal  ifa çı sı dır. 

Ba kı da  Bül bül  adı na  Vo kal  fes ti-

va lın da bi rin ci ye ri tu tub. Sə məd 

Ma ral ba şı gö zəl klar net ifa çı sı dır. 

Bu adam lar hal-ha zır da Təb riz də 

ya şa yır lar  və  ol duq ca  is te dad lı-

dır lar.  An caq  təəs süf  ki,  nə  Təb-

riz də,  nə  Ba kı da  la yiq  ol duq la rı 

qə dər ta nın mır lar.

- Mü ta liə ilə ara nız ne cə dir? İn-

di nə oxu yur suz?

-  Ba bək  Əh mə di nin  fəl sə fə yə 

və  in cə sə nə tə  aid  ki tab la rı nı,  bir 

də  və  Pe ter  Şaff  e rin  “Gü nəş  na-

mi nə  kral  ovu”  əsə ri ni  oxu yu-

ram.

- Ya şıd həm kar la rı na bir sö zün, 

ar zun var mı?

- Ba kı da kı gənc bəs tə kar la ra ar-

zum bu dur ki, ye ni li yə açıq ol sun-

lar. Ba kı da ol duq ca is te dad lı gənc 

mu si qi çi lər  var:  Ayaz  Qəm bər li, 

Tür kər  Qa sım za də,  Ta hir  İbi şov, 

Fi ru din Al lah ver di, Səid Qə ni. Ye-

nə de yi rəm, təəs süf ki, bu dost lar 

la zım  ol du ğu  qə dər  ta nın mır lar, 

bax ma ya raq  ki,  müx tə lif  bey nəl-

xalq  fes ti val lar da  mü ka fat lan dı-

rı lıb lar.  Gənc  bəs tə kar lar  nəin ki 

on la rın, heç dün ya ca məş hur bəs-

tə kar la rın  da  mu si qi lə ri ni  din lə-

mir lər.  Ki mi  din dir sən  Şos ta ko-

vi çin,  Pro ko f ye vin,  Skryabi nin 

adı nı  çə kir.  Fə rəc  Qa ra yev  ki mi 

gö zəl  bəs tə ka rın  əsər lə ri  Ba kıda 

ifa  olu nur,  an caq  zal  boş  qa lır. 

Bu in san lar bir ne mət dir, on la rın 

qəd ri ni bil sin lər. Bir vaxt lar Üze-

yir bə yin ye ni lik gə tir mə si nə gö rə 

onu tə qib edib lər. Gənc bəs tə kar-

lar öz yol la rı nı tap ma lı dır lar, qar-

şı la rı na  heç  bir  sədd  qoy ma ma-

lı dır lar.  Mu si qi  ri ya ziy yat  de yil. 

Mu si qi  an caq  rus  mək tə bi,  Bet-

ho ven,  Bax  de mək  de yil.  Mar co 

St rop pa, Hel mut Lav hen man, Bit 

Fur rer,  Hans  Tutş ku  ki mi  in san-

lar da bö yük bəs tə kar lar dır. Qa ra 

Qa ra yev  ki mi  bəs tə kar la rı  öz lə ri-

nə  us tad  he sab  edən lər  bil mir lər 

ki,  Qa ra  müəl lim  Ame ri ka ya  ge-

dib  St ra vins ki ni  gö rən dən  son ra, 

öm rü nün  so nu na  qə dər  müasir 

mu si qi  yaz ma ğa  baş la yır.  Qa ra 

müəl li min  da vam çı sı  olan  oğ lu 

Fə rəc Qa ra yev onun baş la dı ğı yo-

lu da vam et di rir. Bu in san dan nə 

qə dər  müm kün dür sə  fay da lan-

maq  la zım dır.  Hər  iki  il dən  bir 

Qa ra  Qa ra yev  adı na  müasir  mu-

si qi  fes ti va lı  ke çi rir.  An caq  mən 

şəx sən zal lar da tə lə bə lə ri o qə dər 

də  gör mü rəm.  Bu  isə  çox  bö yük 

prob lem dir. Gənc lər ye ni li yə açıq 

ol ma sa lar, bu, ya ra dı cı lı ğın məh vi 

ola bi lər. Na ra ha te di ci mə qam lar-

dan bi ri də odur ki, gənc mu si qi-

çi lə rin dü şün cə lə ri öz lə rin dən iki 

nə sil bö yük həm kar la rın dan fərq-

lən mir.  Dün ya da  tək ra ra  eh ti ya c 

yox dur. Azı siz ey nən öz də müəl-

lim lə ri ni zə  ox şa ya caq sı nız sa,  on-

da da ha özü nü zə nə eh ti yac var?

- Qar şı da kı plan la rı nız, is tək lə-

ri niz...

Ro ma nım  haq qın da  da nış dım. 

Ye ni si ni  də  ya zı ram.    Bə zi  tər cü-

mə lər  edi rəm.  Mə sə lən,  2010-cu 

il də,  Ba kı da  azər bay can ca  alət şü-

nas lıq la bir də nə də ol sun bağ lı ki-

tab ta pa bil mə dim. Baş la dım özüm 

tər cü mə  et mə yə.  Ki ta bın  ya rı sı nı 

tər cü mə  et səm  də,  heç  bir  mad di 

dəs tək al ma dı ğıma gö rə iş ya rım-

çıq qal dı.

8

N 12(21) 3.04.2015

O

n lar  çox  uzaq da  de yil lər.  Əli miz 

də  ça tır,  ünü müz  də  ye tir.  Am ma 

bi zim  on lar  üçün  gö rə  bi lə cə yi miz 

çox iş var, elə on la rın da biz dən um-

duq la rı az de yil. Ən azı, ta nın maq, iz lən mək, 

xa tır lan maq  is tək lə rin də  haq lı dır lar.  “Ay dın 

yol”  Cə nu bi  Azər bay can da  ya şa yan  is te dad lı 

soy da ş la rı mı zı si zə təq dim edir:

Aria  Tor kan bo ri  Təb riz də  do ğu lub.  Ba kı da 

pro fes sor Arif Mə li kov dan, Cey hun Al lah ver-

di yev dən və Azər Da da şov dan bəs tə kar lıq, Ey-

yub Qu li yev dən di ri jor luq, La la Rza ye va dan və Ley la Məm mə do va-

dan piano dərs lə ri alıb. Teh ran da, Təb riz də, İs tan bul da və Ber lin də 

mu si qi təh si li ni sis tem li şə kil də da vam et di rib. Təb riz də ilk də fə 

ope ra nı səh nə yə gə ti rən həm yer li miz lə söh bət lə şi rik:

Feyziyyənin təqdimatında: O TAYDAN MƏKTUBLAR

Üzeyir Hacıbəylinin 

təbrizli varisi

---