Göz yaşları içindən baxan təbəssüm
Əv və li 5-ci sə hi fə də
Yüklə 23,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Teh ran Rza şa hın döv rün də
- Ça pa ha zır la dı: NA RIN GÜL
Əv və li 5-ci sə hi fə də Sa lo n baş dan-ba şa təm tə raq lı şam dan lar la əha tə lən miş di, yu- xa rı dan müx tə lif rəng lə rə ça lan bö yük qa ra bül lur çil çı raq asıl mış- dı, pən cə rə lə rin önü nə Lui Fi li pin ha ki miy yət döv rü nün zöv qü nü ni şan ve rən ağır çə ki li gül dan lar qo yul muş du. Bu ra da hər şey şərq me mar lıq üs lu bu ilə qa rış mış dı. Adam bu əş ya la ra ba xan da xə- yal lar və rö ya alə mi nə dü şür dü. Rza nın tac qoy ma mə ra si mi o qə- dər də ge niş ol ma dı. Kəş mir cüb- bə si ge yin miş məm lə kət bö yük lə- ri, yük sək rüt bə li za bit lər, si ya si xa dim lər sa lon da öz xa nım la rı ilə dü zül müş dü lər. Bö yük əm ma mə lə ri, ge niş li- bas la rı, uzun saq qal la rı olan qo- naq la rın ha mı sı tax tın ət ra fın da çöm bəlt mə otur muş du lar. On la- rın qə zəb li və tut qun çöh rə lə ri bu ye ni ha va lı mə ra si mə və qa dın- la rın bu ra da iş ti ra kı na mü xa lif ol duq la rı nı gös tə rir di. Rza içə ri hər bi pal tar da da xil ol du. O za- man hə lə Rza va hid li bas və pəh- lə vi pa pa ğı ba rə də fər man ver- mə miş di. Hə min mə ra sim də Mə həm- mədr za rəs mən və liəhd ki mi təq- dim olun du. O za man yed di ya şı olan Mə həm mədr za Ay na lı za la vü qar la da xil ol du. On dan son ra baş na zir və na zir lər üç ta cı, səl tə- nət əsa sı nı və al maz ni şan lı qı lın cı, züm rüd və ya qut la bə zən miş qal- xa nı, nur dər ya sı nı və di gər ha ki- miy yət cə va hi riatı nı gə tir di lər. Bu za man Rza qü rur lu və lən gər- li şə kil də gə lib tax ta otur du. Bir qo- ca mol la və baş na zir ye ni ta cı ona təq dim et di lər. Rza Na pa leon ki mi ha ki miy yət ta cı nı öz əli ilə ba şı na qoy du. Son ra bir ne çə mü ra ciət səs- lən di, di ni təş ri fat lar ic ra olun ma dan (Rza əv vəl dən onun əley hi nə idi) mə ra sim ba şa çat dı. Diq qət çə kən di gər mə qam mə ra sim də tay fa baş- çı la rı nın iş ti ra kı idi. Bə luc, bəx ti ya- ri, qaş qay, bər bə ri, yə mut, türk mən baş çı la rı İra nın müx tə lif şəh ris tan la- rın dan gə lə rək, təd bi rə qa tıl mış dı lar. Bu nü ma yən də lər fəx ri tay fa li bas la- rı nı ge yi nib sa ra yın açıq hə yə tin də da yan mış dı lar. Teh ran ilk də fə idi ki, Av ro pa da kı ki mi əzə mət li zə fər tağ la rı və təm tə raq lı şüar lar la bə zə- dil miş di. Bu, iran lı la rın o za ma na qə dər dün yə vi öl çü lü sə li qə-sah- ma na uy ğun olan ilk ən yax şı və ən cil və li mə ra si mi idi. Heç kəs be lə bir təm tə raq gör mə miş di. Ti ki li lər dən xal ça asıl mış dı, hün dür ağac la ra çil- çı raq lar vu rul muş du. Hə min tac qoy ma mə ra si min- dən bir həf tə ke çə nə dək Teh ran- da müx tə lif təd bir lər da vam et di. Məşq mey dan la rın da və Teh ra- nın toz-tor paq lı xi ya ban la rın da hər bi pa rad lar təş kil olu nur, ka- zak lar toz qal dı ra – qal dı ra hər bi ni zam la ke çir di lər. Ba la ban çı lar o za man Teh ran da əsas və bö yük sa yı lan üç mey dan da - Top xa na, Hə sə na bad, Möv lə vi mey dan la- rın da hər bi mu si qi və marş səs- lən di rir di lər. Si ya si xa dim lə rin, ta nın mış la rın, və zir-və ki lin, rəh- bər lə rin iş ti ra kı ilə də bir ne çə zi- ya fət məc li si qu rul muş du və xa ri- ci öl kə sə fi r lə ri, on la rın xa nım la rı da hə min təd bir lər də iş ti rak edir- di. Ge cə lər Teh ra nın əsas mey- dan la rın da təş kil olu nan atəş fə- şan lıq da hə min gün lə rin ma raq lı təd bir lə rin dən idi. Bir söz lə, Teh ran ca maatı o vax- ta qə dər gör mə diyi mə ra sim lə ri gör dü. Rus və in gi lis sə fi r lik lə ri nin əmək daş la rı da qo naq lı ğa gəl mə lə- ri ilə Rza nın tac qoy ma sı nı xey li şə- rəfl ən dir di lər. Bir ne çə in gi lis təy- ya rə si Teh ran sə ma sın da ma nevr et mək lə ca maatın diq qə ti ni özü nə çək di. Ya dı ma düş müş kən de yim, Tac qoy ma mə ra si min də Rza qı sa bir nitq də söy lə di. Bu da Rza nın şah ol maq ma cə ra sı. Heç yat say- dıq, yu xu mu za da gir məz di. Ya dım da dır, Rza nın rəs mən şah ol ma sın dan bir ne çə həf tə keç miş di, otu rub söh bət edir dik. Rza zara fat la de di: - Ta ci can, əgər bil səy dim ki, bu məm lə kət də şah ol maq be lə asan- dır, xey li əv vəl şah olar dım. Teh ran Rza şa hın döv rün də Qa ca riy yə za ma nın da kı və Rza nın şah lıq et di yi dövr də ki Teh ran ba rə də çox lu şə kil lər var. Teh ran Qa ca riy yə za- ma nın da bö yük bir kənd idi. Teh ran o qə dər ba la- ca idi ki, bir nə fər mər cə gəl səy di, bir gün ər zin- də onun ək sər yer lə ri ni gə zə bi lər di. Mil li Şu ra Məc li si nin və Se pah sa lar Məs ci di nin ar xa sı bos- tan çı lıq, ta xıl çı lıq ye ri idi. Bu ra da ge niş əra zi lər də yon ca əki lir di. Əkin sa- hə lə ri Fə rə ha bad sa ra yı- na qə dər uza nır dı. Bu tə rəf dən, yə ni Qərb tə rəf dən Teh ran Hə sə na bad mey da-
nı na qə dər uza nır dı. Hə sə na bad mey da nın- dan son ra kı əra zi də əkin çi lik yer lə ri idi və hə min mən tə qə lər Fər man fər ma ya və di gər lə ri nə məx sus idi. (Əl bətt ə, son ra- dan Fər man fər ma bu tor paq la rı Rza ya sat dı və Rza ora da Şə hər sa ra yı (Mər mər sa ray), Əb yiz sa ra yı, di gər ti ki li lər ya rat dı. Qa lan tor paq lar da hər bi mək tə bə və son ra- lar Za bit lər Aka de mi ya sı na çev ril di. Cə nub dan Teh ran Möv lə vi mey da- nı na qə dər uza nır dı. O za man Möv- lə vi yə Sər Qə bir ağa de yir di lər, Onun be lə ad lan ma sı nın sə bə bi də bu idi ki, Nəs rəd din şa hın axundu olan bir da- ma dı bu ra da dəfn olun muş du: ona gün bəz, ba ri gah ti kil miş di. Şi mal dan isə Teh ran, Döv lət qa pı sı xən də yi və tax ta kör pü ilə məh dud la şır dı. Ona nə üçün tax- ta kör pü de yir di lər? Ona gö rə ki, ora da də rin ka- nal qaz mış dı lar. Gün lə rin bi rin- də onun üs tün dən tax ta kör pü at dı lar ki, ca maat ora dan ke çib, Teh ran dan çı xa, ge dib öz əkin yer lə rin də, Teh ran və Şə mi ra nat ət ra fın da kı tar la və bağ lar da ça lı- şa bil sin. Ge cə lər hə min kör pü nü gö tü rər di lər ki, oğ ru-qul dur şə- hə rə gi rə bil mə sin. Qü ru ba bir saat qal mış bu kör pü- nü qal dı rar dı lar. Onu da əla və et- mə li yəm ki, lap uzaq aman dan Teh- ran da bu xən dək var idi. Son ra Rza xən dək lə rin dol du rul ma sı ba rə də gös tə riş ver di. Teh ra nın şi ma lın da hə min xən də yin üs tün də Av ro pa xi ya ban la rı na bən zə yən ge niş bir xi ya ban qu rul du. Rza- nın adı na bağ la ya raq ona Şahr za xi ya ba- nı de yir di lər. Rza ha ki miy- yə tə se çi lə nə qə dər Teh ran Q a c a r l a r ı n bü tün pa di- şah la rı nın p a y t a x t ı o l m u ş - du. Am-
ma on lar bu şə hə rin g ö z ə l l ə ş - mə si üçün ən ki çik bir ad dı mı be lə at ma mış dı- lar. Yay da toz-tor paq adam la rın ca nı nı alır, qış da isə ca- maat di zə qə dər gil və pal çı ğa ba- tır dı.
T e h r a n xi ya ban la rı Şəm sül-əma- re qar şı sın da- kı Na si riy yə xi ya ba nın dan iba rət idi. Teh- ra nın Səng fərş və Ab ru mənd xi ya- ba nı nı nın bir ba şı Top xa na mey da- nı na, di gər ba şı Ba zar mey da nı nın ya şıl lı ğı na qə dər ge dib çı xır dı. Ke- çəl lik, tra xo ma, də ri xəs tə lik lə ri Teh ran da tu fan elə yir di. Əl bətt ə, o za man, ümu miy yət lə, öl kə də sə- hiy yə dən əsər- əla mət be lə yox idi.
6
Bakılı Tacülmülükün xatirələri T ər cü mə çi nin “ya lan çı dos tu” (kal ka – fran sız ca faux amis) və ya dil lə ra- ra sı omo nim lər (dil lə ra- ra sı pa ro nim lər) de dik də doğ ma dil də ki söz lə rə bən zə yən, an caq baş qa mə na ve rən xa ri ci dil də olan söz lər ba şa dü şü lür. Tər cü mə çi- nin “ya lan çı dost la rı” çox vaxt tər- cü mə nin qü sur lu ol ma sı na sə bəb olur. Prob lem ona gö rə ya ra nır ki, çox vaxt bir sö zün baş qa söz lə əvəz edil mə si onun mə na sı nı də- yi şir və ya tər cü mə edil di yi dil də hə min sö zün qar şı lı ğı ol mur. Bə- zən də söz han sı sa qə dim dil dən olan ey ni kök lü söz dən olur, la- kin mə na sı və tə ləff ü zü fərq lə nir. “Ya lan çı dost lar” ter mi ni ilk də fə 1928-ci il də M.Kyöss ler və J.Der- ro kin tə rə fi n dən gə ti ri lib. Tər cü mə çi nin ya lan çı dost la rı (TYD) – ori ji na lın di lin də və ya tər cü mə edi lən dil də ya zı lı şı na və tə ləff ü zü nüə gö rə ya xın olan, la kin mə na la rı na gö rə fərq lə nən lek sik va hid lər dir ki, bu da tər- cü mə çi ni yan lış is ti qa mə tə yön- lən di rir. Ba ya ğı, la kin ki fa yət qə- dər şər ti mə na lı söz lər, hətt a tər cü mə ek vi va len ti ki mi is ti fa də edi lən, hər iki dil də olan söz lə rin se- man tik tər ki bi ey ni ol sa da, na dir hal lar da uy- ğun luq olur. Tər cü mə çi nin “ya lan- çı dost la rı” ka te qo ri ya- sı na əc nə bi söz lə rin, de- mək olar ki, ək sə riy yə ti av to ma tik aid edi lir. Tər cü mə prob- lem lə ri ilə bağ lı ya- zan bə zi müəl lifl ər öz mə qa lə lə rin də id dia edir lər ki, bə- zən tər cü mə çi lər bə- zi ele men tar şey lə ri bil mə dik lə rin dən və ya dil də ki çox- mə na lı sö zün mə- na sı nı araş dır maq is tə mə dik lə rin dən “ya lan çı dost”la rı na haqq qa zan dı rır lar. Bu fi kir lə ra zı- laş maq ol maz. De mək olar ki, in gi lis di lin də ki hər bir sö zü “tər cü mə çi nin ya lan çı dos tu” ad lan dır maq olar. Bu mə na da al man di li bir mə na lı dil dir. Tər cü mə çi di li nə qə dər pis bi lir sə, bir o qə dər də ox şar söz lər dən sa- man çö pün dən ya pı şan ki mi ya pı şır. Be lə tər cü mə çi heç vaxt al man sö zü olan “ho tel” sö zü nü “meh man xa- na” ki mi yox, sa də cə “ho tel” ki mi tər cü mə edə cək. O, han sı sö zün han- sı mə qam da ye ri nə düş mə si mə sə lə- sin də baş sın dır ma ya caq. La kin rus di lin də “ho tel” sö zü da ha san bal lı səs lə nir, nəin ki ba la ca və “ştat dan- kə nar” meh man xa na. Al man di lin- də be lə diff e ren sa si ya yox dur. “Tər cü mə çi nin ya lan çı dost la- rı” tər cü mə nin lek sik çə tin lik lə- ri nin yal nız bir his sə si dir. Am ma bu nu çox şi şirt mək və müt ləq ləş- dir mək la zım de yil. Xa ri ci di li zəif bi lən tər cü mə- çi ori ji na lı ko bud şə kil də təh rif edir və ora da tər cü mə çi nin heç bir dos tu ol mur. Ça pa ha zır la dı: NA RIN GÜL Tərcüməçinin “yalançı dostu”
Yüklə 23,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|