Göz yaşları içindən baxan təbəssüm

Mi xail MAK Sİ MOV

(Əv və li ötən sa yı mız da)

Kons la ger lər və

bü tün  Al ma ni ya

Al ma ni ya  azad  edi lən dən  son-

ra  Hit ler  kons la ger lə ri  haq qın-

da kı  dəh şət li  hə qi qət lər  bü tün 

dün ya ya əyan ol du. Gör dük lə rin-

dən  hey rə tə  gə lən  mütt  ə fi q  qüv-

və lə rin  təm sil çi lə ri  fa şiz mi  ya şa-

mış  al man lar dan  kons la ger lə rin 

möv cud lu ğun dan xə bər dar olub-

ol ma dıq la rı nı  so ru şur du lar  və 

çox  vaxt  be lə  bir  ca vab  alır dı lar: 

“Yox, bi zim heç nə dən xə bə ri miz 

ol ma yıb”.  Bu,  zid diy yət li  in san 

psi xi ka sı nın  qə ri bə  xü su siy yə ti-

dir: bil mək is tə mə di yi ni bil di yi ni 

boy nu na al ma maq.

Qor xu

Qə zet lər də, ra dioda kons la ger-

lə rin  möv cud lu ğun dan  xə bər siz 

ol ma ğın qey ri-müm kün lü yü haq-

qın da  çox  ya zı lıb,  çox  da nı şı lıb. 

Düz dür,  kons la ger lər də  baş  ve-

rən lə rin  tə fər rüat la rı  xal qa  açıq-

lan mır dı. Am ma  bu  da ha  pis  idi 

– əgər ora da sə ni nə lə rin göz lə di-

yin dən  xə bə rin  var sa,  özü nü  bu-

na  ha zır la ya  bi lər sən.  Əks  hal da 

bu ölüm ki mi bir şey dir. İn san qə-

fi l yo xa çı xır, vəs sa lam.

Bəs çox lu say da sərt qa nun la rın 

möv cud  ol du ğu  öl kə,  heç  bir  qa-

nu nun  möv cud  ol ma dı ğı  öl kə dən 

nəy lə  fərq lə nir?  Sərt  qa nun la rın 

möv cud  ol du ğu  öl kə də  in san  nə 

vaxt və nə yə gö rə ası la ca ğı nı bi lir. 

Fa şist Al ma ni ya sı ki mi qa nun ta nı-

ma yan  öl kə də  isə  vic dan lı  al man, 

nü mu nə vi ailə baş çı sı ol san da, kil-

sə yə get sən də, rəh bər li yin sö zü nə 

qu laq as san da ge cə lə rin bi rin də sə-

nin qa pı nı ges ta po dö yür.

Əv vəl cə,  ilk  ba xış dan  san ki  heç 

bir təh lü kə yox idi. Qə zet lər də, ra-

dioda  qa ra çı la ra  qar şı  hay-küy lü 

kam pa ni ya  apa rı lır.  Bü tün  qa ra-

çı la rı  kons la ger lə rə  dol du rur lar. 

Am ma mən qa ra çı de yi ləm. Mə nə 

dəy mə yə cək lər.  Növ bə  “qa ran lıq” 

sa kin lə ri nin  –  ge cə  klub la rı nın  sa-

hib lə ri nin,  ho mo sek sual la rın dır. 

Ye nə mən dən öt dü. Am ma bun dan 

o  ya na  və ziy yət  bir  az  qə liz lə şir. 

Bu dur, cə miy yət də əhə miy yət li rol 

oy na dı ğı nı an la yan bir qrup adam 

həd di ni  aşır.  Mə sə lən,  hə kim lər 

və  ya  və kil lər,  fi  zik-alim lər.  On lar 

öz lə ri  üçün  in for ma si ya  azad lı ğı, 

həm kar la rı  ilə  gö rü şə  bil mək dən 

öt rü  xa ri ci  sə fər lə rə  yol lan ma ğa 

ica zə ve ril mə si tə lə bi ilə çı xış edir-

lər.  On la rın  dün ya  şöh rət li,  ha mı-

nın hör mət et di yi mə nə vi rəh bər lə-

ri də var. Be lə lə ri nin ba şı na bu cür 

oyun  açır lar:  tə sa dü fi   se çim  yo lu 

ilə on la rın hər on nə fə rin dən bi ri ni 

“qu laq la yıb”  kons la ge rə  yol la yır-

lar. Ola bi lər ki, on la rın rəh bə ri heç 

bu si ya hı ya düş mə sin. 

Am ma  bu dur  –  mə nim lə  ey-

ni  mər tə bə də  ya şa yan  qon şu mun 

növ bə si  ça tır.  Mən  onu  çox  gö zəl 

ta nı yı ram – ta mam lo yal, mil li-so-

sialist  ideal la rı na  sa diq  bir  al man-

dır.  Ağ zı nı  “Hayl  Hit ler!”lə  açıb 

“Hayl Hit ler!”lə yu mur. Ge cə ma-

şı nın ne cə ya xın laş dı ğı nı eşi di rəm, 

ges ta po çu lar  pil lə kən lər lə  yu xa rı 

qal xır lar,  qon şu mun  qa pı sı  dö yü-

lür. Bu vaxt ar tıq qor xu nun əlin dən 

qa çıb heç yan da giz lə nə bil məz sən.

Bu  və ziy yət də  ya şa maq  müm-

kün de yil. Özü nü qo ru ma ins tink ti 

bü tün lük lə  ha ki miy yət lə  bü töv-

ləş mə ni  tə ləb  edir.  Şüurun la  yox, 

bü tün  var lı ğın la  ha ki miy yə tin 

var lı ğı na  bir ləş mə li sən.  Onun 

əh val-ru hiy yə sin də ki ən cü-

zi  də yi şik li yi  əv vəl cə dən 

duy ma lı san. Ta ma mi lə 

onun için də əri mə li-

sən.  Am ma  bun-

dan  əv vəl  öz 

ru hu nu  ərit-

mə li sən. 

İn san  get-ge də  özü  öz  şəx siy yə-

ti ni boğ ma ğa baş la yır. Onu qə zet 

oxu yan  vaxt  nə zər dən  ke çi rək. 

Əs lin də, o qə zet oxu mur. Axı qə-

zet ya şa dı ğın dün ya ya pən cə rə ol-

maq üçün nəşr edil mə yib. O, heç 

nə  ya zıl ma yan  yer lə ri,  sə tir lə rin 

ara sın da kı  boş luq la rı  oxu ma ğa 

baş la yır, bu boş lu ğu ca nı na çə kir, 

özü boş lu ğa çev ri lir. İn di ona əmr 

et mək la zım de yil – o özü on dan 

nə  tə ləb  olun du ğu nu  yax şı  bi lir. 

Bu  vaxt  o  özü nü  təh lü kə siz lik də 

hiss edir. Am ma bu təh lü kə siz lik 

ötə ri dir.      

“Hit ler yu gend”

Mə nim evim – mə nim qa lam dır. 

Kü çə də  eses çi lər  o  yan  bu  ya na 

ad dım la yır lar, hər di var dan o kə-

kil li, na zik bığ lı əc laf mə nə ba xır, 

iş də  rəisi mi  gö rən də  dik  du rub 

“Hayl”  de yi rəm,  dost lar la  otu rub 

pi və  içə-içə  di var la rın  da  qu la ğı 

ol du ğu nu nə zə rə alı ram və ağ zım-

dan çı xan hər sö zü yüz də fə öl çüb 

bi çi rəm. Hər yan da kons la ger ka-

bu su do la şır. Nə ol sun ki?! Evi mə 

gə li rəm  –  bu ra da  ar tıq  mən  ağa-

yam. Bu ba la ca dün ya nı mən ida rə 

edi rəm, bu ra da hər şe yə gö rə mən 

ca vab de həm.  Ha mı nın  qar nı nın 

tox ol ma sı nın, əy ni nə pal tar, aya-

ğı na ayaq qa bı ta pıb ge yin mə si nin, 

so yuq da  qı zın ma sı nın  qay ğı sı na 

mən  qal ma lı yam.  Heç  nə yə  bax-

ma ya raq  uşaq la rı  lə ya qət li  al man 

ki mi bö yüt mə li yəm. Mə nim evim 

–  mə nim  son  sı ğı na caq  ye rim di. 

Bu ra da mən nə yi la zım bi li rəm sə, 

onu  da  edi rəm,  nə  fi  kir lə şi rəm sə 

onu da de yi rəm.

Gö rün dü yü  ki mi  bu  məhz  hə-

min  Mux tar  Dav ra nış  Əra zi si dir 

– in sa nın özü nü fa şizm dən qo ru-

maq  üçün  hör dü yü  qa la dır.  De-

mə li, əv vəl cə bu qa la nı da ğıt maq 

la zım dır.

Be lə lik lə,  əgər  ailə də  uşaq lar 

var sa,  on lar  müt ləq  “Hit ler yu-

gend”in  üz vü dür lər.  Ora da  isə 

on la rın öz fü re ri var. Fü rer on la-

ra ev də va li deyn lə ri nin nə da nış-

dı ğı na qu laq as maq və 

nə isə “ma raq lı” bir şey eşit dik də 

bu ba rə də ona mə lu mat ver mə yi 

tap şı rır. Bu cür “iş ve rən lik” edən 

uşaq lar da olur du. Düz dür, on lar 

çox de yil di lər, bü tün Al ma ni ya da 

təx mi nən ona ya xın be lə fakt mə-

lum dur. Am ma hər də fə ra dioda 

səs-küy qal dı rı lır dı, bü tün qə zet-

lər də az qa la mil li qəh rə man zir-

və si nə ucal dı lan bu uşaq la rın şə-

kil lə ri, on lar haq qın da mə qa lə lər 

dərc olu nur du. Bu bəs edir di. Hə-

də – cə za dan da ha qor xu lu dur. 

İn di  öz  öv la dı nın  da lı na  şa pa-

laq vur gö rüm ne cə vu rur san.

Port ret lər

Bett  el qey min  ki ta bın dan  öy-

rən mə li ən la zı mi dərs lər dən bi ri 

– ət ra fın da baş ve rən hər şe yi gör-

mə yin va cib li yi ilə bağ lı dır. Əgər 

han sı sa de tal həd dən ar tıq gö zü-

nə gi rir sə, onun mə na sı haq qın da 

fi  kir ləş. 

Hit le rin port ler lə ri nə hər ad dım-

da rast gə li nir di. Kü çə yə çı xır san – 

Hit ler,  iş də,  met ro da,  ma ğa za da, 

ki no da – Hit ler. Evə gə lir sən – və 

əgər ev də di var da port ret yox dur-

sa da, ra dionu aç maq ki fa yət dir ki, 

ora dan Hit ler çıx sın. Bəl kə mə sə lə 

Hit le rin  öz  fi  ziono mi ya sı na  aşiq 

ol ma sın da idi? Bəl kə elə bu na gö rə 

onun müx tə lif po za lar da və öl çü-

lər də port ret lə ri ni mil yon nüs xəy-

lə  çap  edən  bü töv  bir  sə na ye  sa-

hə si  ge cə-gün düz  iş lə yir di.  Sə nin 

port re tə hör mət siz lik gös tə rib ona 

so sis ka  bük mə yin  ges ta po ya  çat-

dı rı lan do no sa çev ri lə bi lər di. 

Əgər  port ret lə ri  ar tıq  gö zün  gör-

mür sə, de mə li, iş lər xa rab dı. Bu o 

de mək dir  ki,  sən  “ideal  məh-

bus lu ğa”  apa ran  yol la  xey li 

ad dım la mı san. On da port-

ret lər  sə nin  üçün  de yil. 

On lar doğ ma və tən lə-

rin də fa şiz min möv-

cud  ol du ğu nu 

gö rüb  ya nıb-

ya xı lan lar 

üçün dür. 

Bu o de mək dir ki, sən ar tıq ət raf da 

baş  ve rən lə rin  yal nız  şa hid lə rin dən 

de yil, həm də iş ti rak çı la rın dan, gül-

lə dü zəl dən lər dən, qu laq asan apa rat 

yı ğan lar dan, fü re rin nitq lə rin dən ki-

tab ya zan lar dan bi ri sən. Sən bi lir sən 

ki,  nə yi sə  də yiş dir mək  sə nin  im ka-

nın xa ri cin də dir. Çün ki sən heç nə-

sən, boş yer sən. Özü nə qar şı çev ri lən 

bu acı fi  kir lər ilan zə hə ri ki mi qa nı na 

ya yı lır. Bu fi  kir lə rin sən dən bir də qi-

qə be lə əl çək mə mə si, on la rın əlin dən 

qa çıb heç yer də giz lə nə bil mə mə yin 

çox  va cib dir.  Axı  ba şı nı  qal dı rır san 

və gö rür sən ki, sə nə fa şizm özü ba xır.

Nə ti cə

Son da  kons la ger  hə ya tın dan 

da ha bir səh nə: bir qrup məh bus 

qa dı nı  qaz  ka me ra sı na  apa rır lar. 

Qa dın la rı  ar tıq  so yun du rub lar. 

On lar  bi lir lər  ki,  beş  də qi qə dən 

son ra  ölə cək lər.  Qa dın la rı  mü şa-

yi ət  edən  eses  nə za rət çi si  on la-

rın  ara sın da  bü tün  Al ma ni ya da 

məş hur olan bir rəq qa sə ni ta nı yır. 

On da  o,  ko lo nu  sax la yır,  rəq qa-

sə ni  sı ra dan  çı xa rır  və  ona  rəqs 

et mə yi əmr edir. Qa dın rəqs edə-

edə  eses çi yə ya xın la şır,  onun  ba-

şı na  fır lan ma ğa  baş la yır,  für sət 

ta pıb  eses çi nin  ta pan ça sı nı  qa pır 

və onu gül lə lə yir. Və elə bu vaxt 

o,  gül lə  sə si nə  qa çıb  gə lən  di gər 

eses  nə za rət çi lə ri nin  aç dı ğı  atə şə 

tuş gə lir. 

Bu ra da nə yi isə izah et mə yə eh-

ti yac var mı? 

Tərcümə:

Rövşən RAMİZOĞLU

10

N 12(21) 3.04.2015

Göz lə qaş ara sın da

(Müdafiə)

---