Rey BRED BE Rİ
Bir
yay ge cə si dos tum
Sid lə əl-ələ tu tub
Ouşn Par kın tax ta
ilə dö şən miş sa hi-
li bo yun ca ad dım la yır dıq. Dal ğa la-
rın şap pıl tıy la çır pıl dı ğı lə pə dö yə nə
ya xın skam ya la rın bi rin də ta nış bir
mən zə rə diq qə ti mi zi çək di.
Dos tu ma de dim:
- Bax və qu laq as.
Biz ta ma şa et mə yə və din lə mə yə
baş la dıq.
Qar şı mız da yaş lı bir yə hu di cüt lük-
ki şi nin təx mi nən yet miş, qa dı nın da
gü man ki, alt mış ya şı olar dı - var dı.
On la rın ey ni za man da do daq la rı tər-
pə nir, əl lə ri ha va da qövs cı zır dı. İki si
də da nı şır, heç bi ri din lə mir di.
Ki şi de yir di:
- Mən sə nə ne çə də fə de mi şəm.
Qa dın ca vab ve rir di:
- Nə de mi sən? Heç bir şey de mə-
mi sən.
- Hər şe yi de mi şəm. Mən sə nə hə-
mi şə nə sə de yi rəm; özü də va cib şey-
lə ri. Əgər bir cə də fə zəh mət çə kib....
- Bu na bir bax, çox va cib şey lə ri
de yir miş! - Qa dın göz lə ri ni süz dü.
- De gəl sin, ya zı ram.
- Mə sə lən, lap elə to yu muz...
- Vayy, bu hə lə də toy dan da nı şır.
- Da nı şa ram da. O qə dər əziy yət,
o qə dər it ki...
- Əziy yə ti kim çə kib?
- Bu saat de yim də.
- Yox əş şi, hə lə bir de yə cək də! Mən
qu laq la rı mı bağ la dım, eşit mi rəm.
- Et ce te ra, Et ce te ra.
Si də de yi rəm:
- Ah, bir maq ni to fo num ol say dı ...
- Nə yi nə la zım dı? Eşit dik lə ri mi zi
söz bə söz tək rar edə bi lə rəm. İs tə-
yir sən, ge cə ya rı sı oyat, ha mı sı nı
bir-bir de yim.
Biz yo lu mu za da vam edi rik.
- On lar uzun il lər di bu skam ya da
otu rur lar.
- İna nı ram. Gül mək dən bir tə hər
ol dum.
- Mən cə, gül mə li de yil, kə dər li di.
- Kə dər li? Özü nə gəl. Əsl vo de vil
per so naj la rı dı.
- Heç ol ma sa, bir az ca da ol sa, kə-
dər li gö rün mür sə nə?
- Boş la, sən mə nim ca nım. On lar,
az qa la, əl li il di ev li di lər. Bu çə kiş-
mə hə lə toy dan əv vəl baş la yıb, bal
ayın dan son ra sa bir az da üs tü nə
qo yub lar, gör mür sən?
- Axı bir-bi ri ni heç din lə mir lər də.
- Nool sun ki? Bu nu növ bə ləş di rə
bi lir lər. Əv vəl ki şi din lə mir, son ra
qa dın. Əgər on lar dan bi ri qu laq
as sa, bü tün me xa nizm da ya nar dı.
Freyd be lə, on lar la çə tin ba ca rar dı.
- Ni yə?
- On la rın nə yi var sa, üz də di, qor-
xa sı, mü za ki rə elə yə si bir şey lə ri
yox du. Da la şa-da la şa yor ğan-dö-
şə yə gi rir lər, iki də qi qə dən son ra
üz lə rin də xoş bəxt tə bəs süm, yu-
xu ya ge dir lər.
- Doğ ru dan, be lə fi kir lə şir sən?
- Mə nim də be lə bir əmim var dı,
bü tün gü nü ar va dıy la di di şir di. Bi-
lir sən, be lə qır ğın lar uzun öm rün
tə mi nat çı sı dı.
- On lar uzun ya şa dı lar bə yəm?
- Kim? Fan ni xa la və Esa əmi? Bi-
ri sək sən, o bi ri sək sən beş il.
- Be lə de!
- Əl bətt ə, an caq söz yı ğı nı, da ha
doğ ru su sö yüş lər dən iba rət pəh-
riz lə be lə də ol ma lı dı. Yə hu di bad-
min to nu du - ki şi atır, qa dın qay ta-
rır, son ra qa dın atır, ki şi qay ta rır.
Bu mü ba ri zə də nə udu zan var, nə
udan, be lə cə da vam edir.
- Heç vaxt bu ba rə də sə nin ki mi
dü şün mə mi şəm.
- Bir fi kir ləş – Sid de di. – İs tə yir-
sən, gəl di yi miz yol la ge ri qa yı daq.
Dö nüb ge ri qa yıt dıq.
- Hə, bir şey də var, - qo ca hə lə
da nı şır dı.
- Yüz şey var!
- Onu kim sa yır elə?
- Qoy gö rüm. Si ya hı mı ha ra qoy-
mu şam?
- Si ya hı-mi ya hı ki mə la zım dı?
- Sə nə la zım de yil, mə nə la zım dı.
Bir sus gö rüm!
- Yox, sən bir im kan ver sö zü mü
bi ti rim.
On la rın ya nın dan ke çən də Sid de di:
- O sö zü nü heç vaxt bi ti rə bil mə-
yə cək.
Biz ötüb keç dik və ge ri də qoy du ğu-
muz qız ğın mü ba hi sə eşi dil məz ol du.
Üç gün son ra ge cə ya rı sı Sid zəng
elə di:
- Maq ni to fon tap mı şam.
- An la ma dım?
- Sən ya zı çı, mən ya zı çı. Şi fa hi di-
lin cöv hə ri ni sı xıb çı xar maq bi zim
işi miz di.
- Düz-əməl li da nış gö rüm nə de-
yir sən?
- Dur aya ğa, dur.
Biz gəz mə yə çıx dıq. Gö zəl, hə zin
Ka li for ni ya ax şam la rın dan bi riy di. Elə
bir ax şam ki, onun gö zəl li yin dən şərq
sa hil lə rin də ya şa yan qo hum la rı mı za
da nış maz dıq ki, bir dən ina nar lar.
Ki şi de yir di:
- Qu laq as ma ya cam. - Kəs sə si ni və
qu laq as. Bu nu de yən sə qa dın idi.
- Sən de mə sən də bi li rəm, o gün-
kü cüt lük dü, ogün kü söh bət di.
- Doğ ru dan, maq ni to fo nu yan dı-
ra caq san?
- Bir hal da ki, bu nu icad edib lər,
is ti fa də et mək la zım dı.
Ya vaş-ya vaş ye ri miz dən qal xan da
ov cu nun için də tut du ğu maq ni to fo-
nun düy mə si ni bas dı ğı nı gör düm.
- Nəy di onun adı? Həə, İsaak.
- Heç də yox.
- Də qiq bi li rəm, İsaak idi.
- Aron!
- Əş şi, yox e, Aron bö yük qar da şı dı.
- Ki çi yi di!
- Kim da nı şır?
- Sən! Çox da pis da nı şır san.
- Ye nə təh qir ?!
- Yoox, ye nə ger çək. O ger çək ki, sən
onu din lə mə yə heç vaxt ha zır ol ma dın.
- Sə nin bu ger çə yin öm rü mü ye di
mə nim.
- Bu də qi qə nə so sis ka ye yər dim
– Sid de di və biz, əli miz də ki qu tu-
da qo ca la rın sə si, on la rın ya nın dan
ötüb keç dik.
***
Son ra kı gün lər də bir ne çə də fə də
bu mən zə rə nin şa hi di ol duq.
Vəs sa lam, qə fi l dən skam ya iki ge cə
boş qal dı. Üçün cü ge cə mən sa hil də ki
yə hu di ər zaq ma ğa za la rı nın ya nın da
da ya nıb ba şım la skam ya nı gös tə rib
on la rı so ru şur dum. Hə, ya dı ma düş-
dü, axı mə nə de miş di lər. Ro za və El.
El və Ro za. So yad la rı da Şteyn di. Hə,
də qiq elə di. El və Ro za Şteyn. Ne çə
il lər di, bir ge cə ni də ötür mə miş di lər.
Bu cüt lük də hə mi şə Elin ye ri gö rü-
nə cək. Da ha yox du, çər şən bə ax şa mı
və fat elə yib. Skam ya on suz elə ye tim
gö rü nür ki. Am ma ney lə mək olar.
Özüm lə ba car mır dım. Heç vaxt
ta nı ma dı ğım (həm də ta nı dı ğım)
bu iki in san içim də elə bir kə dər,
üzün tü ya rat mış dı ki.
O ki çi cik si na qoq da on dan da ki çik
qəb ris tan lı ğın ün va nı nı öy rən dim.
Özüm çün də ay dın ol ma yan, iza ho-
lun maz bir sə bəb dən, ax şam ora baş
çək mək qə ra rı na gəl dim. Özü mü ma-
ra ğı nı bo ğa bil mə yib Los-An ce le sin
mər kə zin də ki si na qo qa gə lən on iki
yaş lı uşaq ki mi hiss edir dim. O vaxt
içə ri də ki lə rin bu mah nı la rın, rəqs lə rin
sə da sı al tın da, şl ya pa lı ki şi lə rin əha tə-
sin də öz lə ri ni ne cə hiss et dik lə ri ni öz
göz lə rim lə gör mək is tə miş dim.
Qəb ris tan lıq da təx mi nən tə səv vü-
rüm də ki mən zə rə ilə qar şı laş dım. Yaş lı
qa dın əri nin adı ya zıl mış qə bir da şı nın
kə na rın da otu rub da nı şır, da nı şır dı.
Əli ni da şa sür tür, daş la da nı şır dı.
Bəs o?
Əl bətt ə, baş qa cür ola da bil məz-
di; o, ar va dı nı din lə mir di.
Du rub bir az bax dım, qu laq as dım,
göz lə ri mi yum dum və uzaq laş dım.
Gü nəş bat mış dı. Mən hə min skam ya-
nın ya nın dan ke çən də ax şam sə ma sı nı
ya vaş-ya vaş du man bü rü yür dü. Otu-
ra ca ğı boş gör mək ne cə də kə dər liy di.
Bil mir dim ki, ney ni yim. Si də
zəng vur dum.
- Bu ra bax, o maq ni to fon la kas-
set lər sa la mat dı?
Hə min ya yın son ax şam la rın dan
bi rin də biz, adə ti miz üz rə, sa hil
bo yu yə hu di ər zaq dü kan la rı nın
qar şı sın da gə zi şir dik. Kəs mik li,
dad lı tort lar, hi sə ve ril miş ət sa tı-
lan ma ğa za la rın ya nın dan ke çir-
dik. Hətt a bu ma ğa za lar dan bə zi
şey lər də al dıq və beş-on skam-
ya nın ol du ğu okean sa hi li nə düş-
dük. İki miz də ke fi kök hal da söh-
bət edir dik. Bir dən Sid qa yıt dı ki:
- Bi lir sən, mə nim çün hə mi şə ma-
raq lı dı.
Onun iki həf tə di boş qa lan skam-
ya ya tə rəf bax dı ğı nı gö rüb dil lən-
dim:
- Əş şi, bur da ma raq lı nə var ki?
- Bu ra bax, - Sid əliy lə əli mə vur-
du. - O qo ca qa rı ya dın da dı?
- Hə.
- O ye nə də bur da dı! Mən elə bi-
lir dim xəs tə lə nib, ya da nə sə olub,
am ma o, bur da dı. -Bi li rəm, - de-
dim və gü lüm sə dim.
- Elə hə min skam ya da otu rub,
da yan ma dan da nı şır.
Biz ya vaş-ya vaş ona tə rəf ya xın-
laş dıq.
Sid pı çıl tıy la de di:
- Axı or da on dan baş qa heç kim
yox du, öz-özü nə da nı şır?
- De yə sən.
Biz bir az da ya xın laş dıq və din-
lə mə yə baş la dıq:
- Ye nə ko bud luq elə yir sən. Bü tün
gün mü ba hi sə, mü ba hi sə, mə nə bu la-
zım dı? - Bu nu de yə-de yə, qa rı skam-
ya nın boş qal mış his sə si nə tə rəf əyil di:
- Mə nə bu mü ba hi sə lər la zım dı?
Bir qu laq as da!
Bir dən çox qə ri bə bir şey ol du,
ca vab eşi dil di:
- Qu laq as ma lıy mı şam. Ni yə, nə-
yə gö rə?
Sid hey rət lə de di:
- Səs gəl di!
Son ra sa pı çıl tıy la əla və elə di:
- Onun sə si di. Axı o ölüb!
- Hə, ölüb.
Qa rı da yan ma dan da nı şır dı:
- Bir şey də var, ye mə yi nə fi kir ver-
mə li sən, nə gəl di ye yir sən. Bax haa.
Ca vab gəl di:
- De mək asan dı.
- Gör mə ni eşi dir?
Yün gül çıq qıl tı sə si eşi dil di. Si din
ba xış la rı aşa ğı zil lən di. O da mə-
nim gör dü yü mü gö rür dü. Qa dın,
mə nim bir ne çə gün əv vəl Sid dən
al dı ğım ki çik cib maq ni to fo nu nu
ov cun da tut muş du.
Qa rı can lı-can lı dil lən di:
- Bir şey qal dı.
Şıq.
Ölü ca vab ver di:
- Axı mən nə gü na hın sa hi bi yəm?
Şıq.
Qa rı qış qır dı:
- Mə nim si ya hım da yer qal ma yıb
eee! -
Sid mə nə tə rəf dön dü:
- Sə nin işin di?
- Hə.
- Har dan ağ lı na gəl di?
- O vaxt on la rın sə si ni yaz dı ğı mız kas-
set lər mən də idi. Mən ki şi nin da nış dı-
ğı his sə lə ri kəs dim, bir-bi ri nin ar dın ca
elə ya pış dır dım ki, xa nım ara da onun
üs tü nə çı ğır ma ğa im kan tap sın. Bə zi
yer lər də o ca vab göz lə mə dən qış qı rır.
İs tə di yi za man sa - şıq!- onu sön dü rür,
çı ğı rır, ba ğı rır, son ra ye ni dən yan dı rır.
- Bu har dan ağ lı na gəl di?
- Onu qəb ris tan lıq da gör düm, -
de dim, - dö zül məz mən zə rəy di. O,
qup qu ru mər mər par ça sıy la ne cə
da nı şır dı?! Ca vab al ma sa da, da nı-
şır, da nı şır dı. Mən mü ba hi sə lər lə,
qış qı rıq lar la do lu kas set lə rin üzü nü
de di yim ki mi kö çür düm. Bir ax şam
qə bi ris tan lı ğa baş çək dim. Or da
otur muş du, bəl kə də ömür lük or da
otu rub qa la caq, bir gün də elə ora-
da ca acın dan ölə cək di. Ona heç kim
ca vab ver mir di. Am ma kim sə ca vab
ver mə liy di, hətt a sən din lə mə sən
be lə, müt ləq ca vab ver mə liy di. Mən
qəb rə ya xın laş dım, maq ni to fo nu işə
sal dım, ona sa rı uzat dım. Hə rə kət-
siz otur muş du. Bir kə nar da da yan-
dım, ki şi nin qış qı rıq sə si ni eşi dən
ki mi uzaq laş dım. Ge ri dö nüb bax-
ma dım da, heç bil mə dim, onun qış-
qı rıq la rı na ca vab ver di, ya yox. Bir-
bi ri ni əvəz elə yən qa dın və ki şi, ki şi
və qa dın səs lə ri ni – hün dür-al çaq,
al çaq-hün dür səs lə ri din lə mə dən
uzaq laş dım. Dü nən ax şam sa o ye nə
bu skam ya da otur muş du. Kəs mik li
tort ye yir di. Mən cə, bu, ona hə yat da
qal ma ğa, tox ta ma ğa, ya şa ma ğa kö-
mək edə cək. Nə yi pis di ki?
Sid qu laq kə sil di. Qo ca ye nə gi-
ley lə nir di:
- Axı, mən nə gü na hın sa hi bi-
yəm? Bir nə fər de sin, bi lim də.
Qa dın dil lən di:
- Bu na bir bax, ağıl lı dı.
Biz ağır-ağır uzaq laş dıq. Qa dı nın
hün dür, ki şi nin al çaq sə si eşi dil-
məz ol du.
Sid əlim dən tut du:
- Am ma sən dən əla yə hu di çı xar-
dı. Bir şey ye mək is tə mir sən?
- Bu terb rod pis ol maz, - de dim.
Tər cü mə edən:
Gül dəs tə NƏ SİB
16
N 12(21) 3.04.2015
Tet-a-tet
(he ka yə)