Guide on Article 6 : Right to a fair trial (civil limb) aze
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (d) Ç ƏKIŞMƏLI MƏHKƏMƏ PROSESLƏRI
K ONVENSIYANIN 6- CI MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT – MÜLKI HÜQUQI ASPEKT
19 : 6-cı Maddənin 1-ci bəndində nəzərdə tutulan təminatlar yalnız prossesual səviyyədə sübutların idarə olunmasını əhatə edir. Sübutların qəbuledilənliyi və ya qiymətləndirilməsi üsulu əsasən milli məhkəmələr üçün əhəmiyyət daşıyır ki, onların vəzifəsi təqdim edilən sübutları dəyərləndirməkdir ( García Ruiz İspaniyaya qarşı [BP], § 28; Farange S.A. Fransaya qarşı (qərardad)).
209. Bu səbəbdən, 6 § 1-ci Maddə Məhkəməyə əksər hallarda tərəflərdən birinin qalib gəldiyi, digərinin uduzduğu mülki mübahisənin nəticələrinin maddi nöqteyi nəzərədn ədalətliliyini şübhə altına qoymağa icazə vermir. 210. Konvensiyanın 6-cı Maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən təqdim edilən “dördüncü instansiyaya” şikayət Məhkəmə tərəfindən ərizəçi çəkişmə xarakterli prosesdən faydalandığına görə; prosesin müxtəlif mərhələlərində işi üçün əhəmiyyətli hesab etdiyi arqumentləri və dəlilləri təqdim etdiyinə görə; qarşı tərəfin irəli sürdüyü arqumentlərə və dəlillərə effektiv şəkildə etiraz etmək imkanına malik olduğuna görə; obyektiv şəkildə baxıldıqda məhkəmə işinin həll edilməsi baxımından əhəmiyyətli olan bütün arqumentləri yerli məhkəmə tərəfindən müvafiq şəkildə dinlənildiyinə və araşdırıldığına görə; mübahisələndirilən qərarın faktiki və hüquqi əsasları ətraflı şəkildə açıqlandığına görə və bu səbəbdən də, ümumi götürüldükdə bütün proses ədalətli olduğuna görə rədd edəcək (
[BP], § 29). “Dördüncü instansiyaya” şikayətlərin əksəriyyəti təkbaşına hakim və ya üç hakimdən ibarət Komitə tərəfindən de plano (hər hansı çətinlik olmadan) qəbuledilməz elan edilir (Konvensiyanın 27 və 28-ci Maddələri). Bunun əksinə olaraq, bax: Donadzé Gürcüstana qarşı, § 35.
(iii) Daxili məhkəmə təcrübəsinin uyğunluğu
211. 6-cı Maddənin 1-ci bəndi məhkəmə təcrübəsinin uyğunluğuna malik olmaq hüququnu müəyyən etmir. Məhkəmə təcrübəsinin inkişafı özlüyündə ədalət mühakiməsinin lazımi qaydada həyata keçirilməsinə zidd deyil, belə ki, dinamik və təkmilləşdirici yanaşmanın olmaması istənilən islahatların və irəliləyişlərin qarşısını alır (
[BP], § 58). 212. Prinsipcə hətta ilk baxışda bənzər və ya əlaqəli görülən məhkəmə işlərində belə, milli məhkəmələrin müxtəlif qərarlarını müqayisə etmək Məhkəmənin rolu deyil, belə ki, o, milli məhkəmələrin müstəqilliyinə hörmət etməlidir. Məhkəmə təcrübəsində fikir ayrılıqlarının olması ehtimalı, ərazi yurisdiksiyası üzrə səlahiyyətə malik olan birinci və apellyasiya instansiyası məhkəmələrindən ibarət istənilən məhkəmə sisteminin ayrılmaz nəticəsidir. Bu cür fərqliliklər eyni məhkəmə daxilində də yarana bilər. Bu, özüyündə Konvensiyaya zidd hesab oluna bilməz (
, § 41). Bundan əlavə, mübahisənin predmeti olan faktiki hallar obyektiv şəkildə müxtəlif olduğu halda, heç bir "fərqlilik" mövcud ola bilməz ( Uçar Türkiyəyə qarşı (qərardad)). 213. Buna baxmayaraq, həmçinin məhkəmə təcrübəsindəki fərqliliklərin 6-cı Maddənin 1-ci bəndinin pozulmasına gətirib çıxardığı məhkəmə işləri də var. Belə hallarda Məhkəmənin yanaşması sözügedən fərqliliklərin eyni məhkəmə qolu daxilində, yaxud bir- birindən tamamilə müstəqil iki fərqli məhkəmə qolları arasında olmasından asılı olaraq dəyişir. 214. Birinci halda, ziddiyyətli qərarlar yeganə ölkədaxili Ali Məhkəmə tərəfindən və ya son instansiyada məhkəmə sisteminin eyni qolu daxilində müxtəlif məhkəmələr tərəfindən çıxarılır. Bu cür hallarda, üst-üstə düşməyən qərarların saxlanması xalqın məhkəmə sisteminə olan etimadının azalmasına səbəb ola biləcək hüquqi qeyri-müəyyənlik vəziyyəti yarada bilər 19 . Həmçinin Sübutların idarə olunması bölməsinə baxın. 42/71
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi K ONVENSIYANIN 6- CI MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT – MÜLKI HÜQUQI ASPEKT
komponentlərindən biridir. Məhkəmə aşağıdakı üç meyar əsasında hər iş üzrə belə bir qeyri- müəyyənlik halının olub-olmadığını müəyyən edir: (a) məhkəmə təcrübəsindəki fərqliliklərin əhəmiyyətli və davamlı olub-olmadığı; (b) milli qanunvericiliyin bu cür uyğunsuzluqları aradan qaldıra biləcək mexanizmlər təmin edib-etmədiyi; (c) bu mexanizmlərin tətbiq edilib-edilmədiyi və təsirinin nə olduğu. Razılığa gələn Dövlətlər öz məhkəmə sistemlərini elə təşkil etməlidirlər ki, ziddiyyətli məhkəmə qərarları qəbul edilməsin və istənilən ciddi ziddiyyətlər müvafiq prosessual vasitələrlə aradan qaldırıla bilsin (
, §§ 37 və 39; Nejdet Şahin və Perihan Şahin Türkiyəyə qarşı [BP], §§ 56-57 və 80).
Məhkəməni diqqətə aldığı əlavə meyar uyğunsuzluğun bir məhkəmə işinə və ya çox sayda insanlara təsir ediib-etməməsidir ( Albu və digərləri Rumıniyaya qarşı , § 38). 215. İkinci halda ziddiyyətli qərarlar məhkəmə sisteminin iki fərqli qolu daxilində son instansiya məhkəmələri tərəfindən çıxarılır; bu qolların hər biri ümumi məhkəmə iyerarxiyasına tabe olmayan müstəqil Ali Məhkəməyə malikdir. Burada 6-cı Maddənin 1-ci bəndi şaquli nəzarət mexanizminin və ya ümumi tənzimləyici bir orqanın (məsələn, yurisdiksiya barədə mübahisələri həll edən məhkəmə kimi) mövcudluğunu tələb edəcək qədər irəliyə gedə bilməz. Çoxlu sayda fərqli məhkəmə qollarının, və eyni zamanda və paralel şəkildə qanunvericiliyi şərh edən bir neçə Ali Məhkəmənin yanaşı olaraq mövcud olduğu məhkəmə sistemində, məhkəmə təcrübəsinin uyğunluğunun təmin edilməsi vaxt tələb edə bilər və bununla əlaqədar hüquqi müəyyənlik prinsipini pozmadan, məhkəmə təcrübəsində ziddiyyətlərin mövcudluğuna icazə verilə bilər. Beləliklə, hər biri öz ərazi yurisdiksiyasına malik və fərqli işləri araşdıran iki məhkəmə, analoji faktiki hallar üzrə eyni hüquqi məsələ ilə bağlı 6 § 1 Maddəni pozmadan fərqli, bununla belə məntiqli və əsalandırılmış qərarlar çıxara bilər (
[BP], §§ 81-83 & 86).
216. Çəkişmə prinsipi: Ədalətli məhkəmə araşdırması anlayışı fundamental çəkişməli məhkəmə hüququnu ehtiva edir. 217. Çəkişməli məhkəmə hüququndan irəli gələn tələblər mülki və cinayət işlərində prinsip etibarilə eynidir (
, § 66).
218. Vaxta qənaət etmək və məhkəmə proseslərini sürətləndirmək istəyi, çəkişməli məhkəmə hüququ kimi təməl prinsipin məhəl qoyulmamasına bəraət qazandıra bilməz (
, § 30). 219. Məzmun: çəkişməli məhkəmə hüququ prinsip etibarilə cinayət və ya mülki məhkəmə tərəflərinə məhkəmənin qərarına təsir etmək üçün hətta milli hüquq xidmətinin müstəqil üzvü tərəfindən təqdim edilmiş bütün sübutlar və müşahidələrlə tanış olmaq və onlara dair şərh vermək imkanını nəzərdə tutur (
, § 63; McMichael Birləşmiş Krallığa qarşı , § 80;
Vermeulen Belçikaya qarşı , § 33;
Lobo Portuqaliyaya qarşı , § 31;
Kress Fransaya qarşı [BP], § 74). Bu tələb həmçinin Konstitusiya Məhkəməsindəki icraata da tətbiq edilə bilər (
53).
- Məhkəmənin qərarına faktiki təsir az əhəmiyyətli idi ( Nideröst-Huber İsveçrəyə qarşı , § 27;
Ziegler İsveçrəyə qarşı , § 38); - Çəkişməli məhkəmə hüququ qənaətbəxş şərtlərdə həyata keçirilməlidir: məhkəmə prosesinin tərəfləri məhkəməyə təqdim edilmiş dəlillərlə tanış olmaq imkanına, eləcə 43/71
Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|