Güllü. indd
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
96 rüfatının geridə qalması, taxıl qıtlığı ölkədaxili siyasi çəkişmələrə səbəb oldu. Yəni Georgi Fedotovun həs- rətini çəkdiyi nəhəng Rusiya İmperiyası həm ərazilə- rini, həm adını, həm də keçmiş qüdrətini itirmişdi. Dinə gəldikdə isə, bu illərdə ciddi qadağalar yox idi. Çünki onsuz da iqtisadi cəhətdən çətin, siyasi cəhət- dən kövrək olan ölkədə dindarların da ayağa qalxma- sı hakimiyyətdəkilərə sərf etmirdi. Ona görə də qəbul olunan qərarlarda, demək olar ki, bütün dini ayinlərə yer verilirdi. Hətta dini qruplar ayinlərini icra etmək üçün dini avadanlıqla, bina və sairlə təmin edilirdi. Küçədə dini ayinlərin icra olunmasına şərait yarat- maq kimi məqamlar da diqqətdən kənarda qalmırdı. Sadəcə bəzi məsələlərdə mütləq qeydiyyat, icazə və nəzarət olmalı idi... Gördüyümüz kimi, bu 11 il artıq Georgi Fedoto- vu məcbur edirdi ki, o, Rusiyanın yaşayıb-yaşama- yacağı məsələsi barədə düşünsün və buna geniş bir məqalə həsr etsin. Maraqlıdır ki, bu məqalənin böyük bir hissəsi XX əsrin sonlarından xəbər verirdi. Proq- nozlar dəqiqliyi ilə çaşdırır. Vaxt gələcək, sovetlər birliyi dağılacaq. O zaman “velikoruslar” necə dav- ranmalıdırlar? sualını və onun cavabını verir... Beləliklə, Georgi Fedotovun öncəgörmələri... 1929-cu ildə yeni yaranmış ölkə “canının hayın- da” olduğu bir vaxtda keçmiş Rusiya İmperiyasının mühacirətdə olan ziyalıları özlərinə “Bolşeviklər süqut edəcəklərmi?” sualını yox, “tezlikləmi süqut edəcəklər?” sualını verirdilər. Bu da o demək idi ki, onlar bolşeviklərin mütləq süqut edəcəklərini bilir- 97 dilər. Bunun tezi-geci vardı... Amma, görünür, mü- hacirətdəki ziyalıları bu süqutun necə baş verəcəyi o qədər də maraqlandırmırdı. Onları əsasən süqutdan sonra Rusiyanın vəziyyəti narahat edirdi. Sadəcə bu süquta hazır olmaq lazım idi. Onlar zərrə qədər də şübhə etmirdilər ki, bolşeviklərin süqutundan sonra Rusiyanın milli dirçəlişi başlayacaq. Doğrudan da bolşeviklər, Kommunist Partiyası süqut etdi və bu tarixi hadisə 26 dekabr 1991-ci ildə baş verdi. Fedotovu əski Rusiyanın yaşaması üçün bir çox məsələ narahat edirdi. Birincisi, Rusiya adının unudulması, yəni “dörd hərfli” SSRİ ilə əvəz olun- ması. İkincisi, rusların milli hissinin məhv olması. Rusiya adının “Şərqi Avropa Xalqları İttifaqı”, “Av- rasiya” kimi adlarla əvəzlənməsi təklifindən nə qədər narahat olurdusa, kommunist adı ilə yetişən rus bey- nəlmiləçilərdən və digər xalqların Rusiyanın “halsız bədənində yaranan, inkişaf edən, bərkiyən onlarla milli düşüncədən” də bir o qədər ehtiyat edirdi. O, Rusiya imperiyasında yaşamış xalqlara olan ikrah hissini də gizlətmirdi: “Dünən yarımvəhşi halında olan hər xırda xalqcığaz rus müəllimlərini qovaraq özlərindən uzaqlaşdıran yarımziyalı kadrlar ifraz edirlər... Bizim övladlığa götürdüyümüz, böyütdüyü- müz uşaqlar onları yedirdən məktəbi tanımaq istə- mir, harasa qərbə və şərqə, Polşaya, Türkiyəyə və ya beynəlmiləl adı altında mənəvi yoxluğa can atırlar”. Fedotova görə, yeni ziyalılar “yaddaşdan”, çoxdan ölmüş tarixi xatirələri topalayaraq, canlandıraraq, etnoqrafik məişəti dirçəldərək... “qondarma” xalq- lar” yaradır, “heç nədən milli ənənələr düzəldirlər”. 98 Fedotov Rusiyada yaşayan tatarlara toxunaraq on- ların gedəcək yerlərinin olmadığını və Kazanı ancaq arzulaya biləcəklərini vurğulayır. Bu o deməkdir ki, Georgi Fedotov kimilər tatarları bir siyasi qüvvə kimi görmür (“Kazan tatarlarının gedəcək yerləri yoxdur. Onlar Kazanı Avstriyanın paytaxtı kimi ancaq arzu- laya bilərlər”), onlardan çəkinmirdilər. Azərbaycanın və Qazaxıstanın Asiyanın İslam mərkəzlərinə, Ukray- nanın və Gürcüstanın müstəqilliyə can atmaları onu narahat edirdi... Xatırladaq ki, məqalə 1929-cu ildə yazılmışdır. Nədən ibarət idi rus milli ənənəsi? Fedotova görə, rus milli ənənəsinin kökünü İslama və Çingiz xana müqavimət göstərmək təşkil edir. Bu da İslama və türklüyə müqavimət göstərmək anlamını verir. O, “velikorusların” süstlüyündən, “milli varlığının məhv olmasını” dərk etməməsindən şikayət edir və bunun günahını İmperiya dövründəki hakim qərbyön- lü rus ziyalılarında görür. Onlara görə “milli ideya... iyrənc bir ideya idi... vətənpərvər sözü söyüş kimi səslənirdi... ictimai ədalət... milli həyatın mənasını üstələyirdi”. Georgi Fedotov göstərir ki, rus milliyyətçiləri “ki- çik xalqları məqsədsiz şəkildə bir-birinə saldırtdı- rır”, “onların qanuni mənəvi tələbatlarını tapdayır, Rusiya üçün yeni-yeni düşmənlər yaradırdılar”. Fe- dotov bunu keçmiş zamanda yazır, lakin son illərin hadisələri göstərir ki, bu günümüzün milliyyətçilə- ri də eyni səhvləri təkrarlayırlar. Ayrı-ayrı xalqları bir-birinə qarşı qaldırmaq və bundan yararlanmaq 99 istəyi bugünkü rus milliyyətçilərinə də xas xüsusiy- yətdir. Bu yolla onlar bölgələrin gərginliyindən isti- fadə edərək nəzarət üçün özlərinə haqq qazandırır, xalqların dini və milli heysiyyatını tapdalayırlar. G.Fedotov XX əsrin əvvəlləri üçün deyirdi ki, rus xalqının nə Belorusiya, nə Ukrayna, nə də Qafqaz vecinə deyildi: “Qoy kim istəyir alsın, kim istəyir bölsün. “Biz ryazanlılarıq””. O, bunu “milli şüurun göyə sovrulmasının nəticəsi” kimi qiymətləndirir. Eyni zamanda Moskvada milli şüurun qaldığını da qeyd edir. Bu milli şüur əsgər mahnılarında da özü- nü göstərir. Fedotov buraya bir əsgər mahnısından bir neçə misra əlavə edir: Yazır, yazır Prusiya kralı Fransız kraliçaya Meklenburq məktubu... Bu mahnı sadə rusların mürəkkəb siyasi proseslər qarşısındakı çaşqınlığını ifadə edirdi. Lakin burada bəzi başqa məqamlar da vardı. Heç ağla gəlməyən bir tarixi hadisəyə toxunur burada Georgi. Məsələ bura- sındadır ki, əslində Almaniyanın şimalındakı Mek- lenburq deyilən yerdə orta əsrlərdə slavyanlar yaşa- mışlar. Onun əvvəlki adı “Wiliqrad” olmuşdur. Bəzi tədqiqatçılara görə, arxeoloji qazıntılar və toponimlər də əvvəllər bu alman torpaqlarında slavyanların yaşa- dığını sübut edir. Əslində bu mahnı beynəlxalq siyasi vəziyyətin nə qədər qəliz olduğundan da xəbər verir. Xalqla dövlət arasında yaranan uçurum xalqın döv- lətə qarşı narazılığını daha da artırırdı. Fedotova görə, pravoslav çar dini çağırışlar edərək böyük qurbanlar Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|