Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 209 etmədiyim yeni çalarlar, qoxular, rənglər duyur, görürəm. Məncə, həqiqi poeziyanın yolu budur». Öz köhnə yolları ilə gedən «quruluşa səcdə edir, cəmiy- yətdə gedən yeniləşməni, cəbhələnməni görmür, «bəziləri isə gah nala, gah da mıxa vuraraq dumanlı, mübhəm bir xaos yaradır» və bütün bunlarla yanaşı, «hazırda çağdaş şeirimizin klassikləri, komandanları adlandırıla biləcək, öz xalqına, vətəninə həmişəki kimi təmənnasız xidmət edən digər şairlərimiz yenə də günün ən aktual problemlərinə əks-səda verir, insanları düşündürən, cəmiyyətə lazım olan mövzuları, mətləbləri ön plana çəkirdi. Bunlar hazırda yaşlaşmış, lakin yenə də yazıb-yaratmaqdan doymayan, şeirimizin, ədəbiyyatımızın qeyrətini çəkən söz ustaları idi». 60-cılar nəslinin nümayəndələri bu dövrün tənqidinin zəifliyindən, ədəbiyyata gələn bu nəslin şair və yazıçılarının öz tənqidçilərinin yetişməməsindən gileylidirlər. Çox maraqlı haldır ki, məhz həmin altmışıncılarla yanaşı bir dövrdə ədəbiyyatşünaslar, alimlər, tənqidçilər nəsli fəaliyyət göstərirdi, ancaq nədənsə onların sosializm realizmi metoduna-kommunist ideologiyasına zidd getməyə cəsarətləri çatmırdı. Məhz bu altmışıncılar nəslinin bəzi nümayəndələrinin yazdıqları əsərlərin Yazıçılar İttifaqının Natəvan klubunda müzakirəsində iştirak etmək mənə nəsib olub. Yadımdadır, Xəlil Rzanın kitabı «qayçılananda» acıqlı, qəzəbli səsi, hətta söyüşləri.. Məmməd Arazın əsəbi halda tez-tez yerindən qalxıb oturması.... Məhz bu yeni ovqat narahatlıq doğururmuş... Nə isə, bu ayrıca bir tədqiqat işinin mövzusudur... 60-cılar nəslinin yaradıcılığı az da olsa son illərdə tədqiq və tədqiqata cəlb edilir. Amma bu dövrün ədəbi prosesinin Azərbaycan ədəbiyyatının ümumbəşəri keyfiyyətləri, dünya Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 210 ədəbiyyatı arenasındakı yerini üzə çıxarmaq üçün obyektiv, vicdanlı tənqidçilərinin yolunu gözləyir. Şairlərin yaradıcılığında ana Vətən, onun müasir ictimai yaraları, dünya, kainat, insan, müharibə, sülh, həyata, insana sevgi hissləri, özünə, soykökünə qayıdış, yeniləşməyə, tərəqqiyə, dünyəviliyə meyil güclü idi. 60-cılar nəslinin görkəmli şairlərindən olan Fikrət Qoca ədəbiyyata 1956-cı ildə «Kirpi» curnalının səhifələrində nəşr edilən «Bacıqızı» şeiri ilə gəlmiş və tez bir zamanda ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmişdir. Moskvada beş illlik Qorki adına «Ədəbiyyat» institutunu müvəffəqiyyətlə bitirib Azərbaycana qayıdan şair 1963-cü ildə «Qağayı» adlı ilk şeir kitabını nəşr etdirir. Rəsul Rzanın sənətə, ədəbiyyata sonsuz məhəbbətinin nəticəsidir ki, gənc nəslin nümayəndələrinə mənəvi ata olmuş, onların ədəbiyyat aləmində tanınması, əsərlərinin dərc olunması, işıq üzü görməsi, xalqın onu tanıması, qiymət- ləndirməsi üçün əlindən gələni əsirgəməmişdi. Bu gənclərdən biri də məhz Fikrət Qoca olub. Onun «Haqq tərəzisi», «Körpə», «Nadanın qocalığı», «Mənim məsləkim», «Tənha ağac», «Vallah, adam qocalmaz» və digər lirik şeirlərində novator şairin nəfəsi duyulur. Fikrət Qocanın lirik şeirləri ilə yanaşı irihəcmli poemaları da zəngin yaradıcılıq imkanlarından xəbər verir. «Yaralı çiçəklər», «Ulduzlu düşüncələr», «İnsan səviyyəsi», «İstanbulda bir ceviz ağacı var» və digər poemalarında şairin insan, dünya haqqında bədii–fəlsəfi düşüncələri əks olunur. Əsərləri bir çox xalqların dillərinə tərcümə olunmuşdur, keçmiş sovet respublikalarında, onun hüdudlarından kənarda istedadlı qələm sahibi kimi tanınır. Əsərləri Avropa, Asiya xalqlarının dillərinə tərcümə edilmiş Fikrət Qoca Avropa, Asiya, Afrika və Amerika qitələrinin bir sıra ölkələrində, SSRİ dövründə bütün Sənət, sənətkar və zaman 211 respublikalarda müxtəlif nümayəndə heyətlərinin tərkibində yaradıcılıq ezamiyyətlərində olmuş, yazdığı əsərlərdə şairin görüşləri, gördüyü yerlər, eşitdiyi hadisələr dəyərli bədii əsərlərinin mövzusuna çevrilmişdir. Onun «Vyetnam suitası», «Ünvansız məktub», «Xose Risal» «Viktor Xara», «Amilkar Kabral» poemalarının mövzusu dünya xalqlarının həyatından götürülmüşdür. Onun «Hamıya borcluyam», «Dənizdə ay çiməndə», «Yatmadığım gecələrdə», «Adi həqiqətlər», «Seçilmiş əsərləri», «Günlərin bir günü», «Gül ömrü», «Özümə məktub», «Hələlik, qiyamətəcən» «Ömrümdən anlar» və başqa kitabları müxtəlif illərdə çap edilmişdir. Fikrət Qoca hansı canrda yazmasından asılı olmayaraq bütün əsərlərində həyatı, insanları, baş verən ictimai-siyasi hadisələri əks etdirmiş, özünəməxsus, oricinal qələmi, düşüncə tərzi ilə seçilmişdir. Bəkir Nəbiyev yazır: «Zaman bu nəslin boynuna çox ağır bir tarixi yaradıcılıq vəzifəsi qoymuşdu. Onlar ədəbiyyatımıza təzə ab-hava, təzə obrazlar, yeni fikirlər, təravətli təsvir və ifadə vasitələri gətirməli, sadə, adi insanların, sıravi vətəndaşların taleyini, duyğu və düşüncələr aləmini öz əsərlərinin leytmotivinə çevirməli idilər. Onlar bir daha öz əsərləri ilə sübut etməli idilər ki, problem heç də təkcə hansı canr, forma və ölçülərdə yazmaqda yox, ilk növbədə nədən və necə yazmaqdadır. Üzərindən on illər keçdikdən sonra yaşadığımız çağlarda ədəbi prosesə ümumən nəzər salan, onun inkişaf qanunauyğunluqlarını diqqətlə izləyən hər bir qərəzsiz təfəkkür sahibi təsdiq edə bilər ki, altmışıncılar bu böyük missiyanı uğurla yerinə yetirmişlər. Avtoportret təsiri bağışlayan «Adi insan» şeirində Fikrət Qoca altmışıncıların yaradıcılığında əsas yer tutan adı, sıravi insanı ümumiləşdirməyə, ondakı böyüklüyün mahiyyətini açıqlamağa Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 212 uğurlu bir təşəbbüs göstərmişdi: «Bir içimlik su deyiləm içiləm, bir aşırım yol deyiləm birnəfəsə keçiləm. Düzdü, adi insanam, sənin boyda deyiləm ki, kiçiləm. Adi insan olmaq özü böyüklükdür, qardaşım. Bu adı daşımaq özü bir insan ömrü üçün böyük yükdür, qardaşım!». Şairin bu misralarındadır insan. Fikrət Qoca tərcümələri ilə də tanınır. O, Lermontovun, Şevçenkonun, Mecelaytisin, İ. Voklerin, X. Risalın və başqalarının əsərlərini yüksək səviyyədə tərcümə etmişdir. Lirik şeirlərlə yanaşı iri həcmli poemaların, nəsr əsərlərinin- hekayələrin, roman və povestlərin də müəllifidir. O yaratdığı nəsr əsərlərində də insan psixologiyasını, baş verən həyat hadisələrini qələmə alıb. O, «Dəniz altındakı xatirələr», «Qoca söyüd də yıxıldı», «Kələfin ucu», «Mavi dünyanın adamları», «Taleyin ağır taleyi», «Ölüm ayrılıq deyil», «Qar əriyəndə», «Hələlik, qiyamətəcən» və digər nəsr əsərlərini yazmışdır. Fikrət Qoca gənc yaşlarından ədəbi orqanlarda məsul vəzifələrdə çalışmışdır. «Azərbaycan gəncləri» qəzeti redak- siyasında şöbə müdiri, uzun illər «Qobustan» curnalının baş redaktoru olmuşdur. 1997-cı ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, 2004-cü ildə birinci katibi seçilmişdir. Öz təşkilatçılıq fəaliyyəti ilə də böyük nüfuza malikdir. Xalqımız, dövlətimiz onun əməyini yüksək qiymətləndirmiş, ədə- biyyatımızın inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycanın ən yüksək fəxri adlarından biri olan «Xalq şairi» adına layiq görülmüşdür. Əməkdar incəsənt xadimi, Xalq şairi Fikrət Qoca «Şöhrət ordeni» ilə də təltif edilmişdir. Son illərdə şairin latın qrafikasıyla çap edilmiş altı cildlik əsərləri də Azərbaycan ədəbiyyatına zəngin töhfədir. İnsana, həyat hadisələrinə münasibət cəhətdən poeziya- mızın qarşısında duran vəzifələrin öhdəsindən məharətlə gələn Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|