Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 217 Fikrət Qoca yaradıcılığında mövzu çoxdur. Biri o birini təkrar etməyən ideyalarla, məzmunla zəngindir. O, sənətkar, şair haqqında əsl sənət adamı kimi danışır, sənətkar qəlbinə, sənətkar düşüncəsinə, duyğu və hisslərinə dərindən bələddir. O, böyük sənətkarların yaşadığı hissləri gözəl başa düşür. Nəsimiyə, Nəimiyə, Məhəmməd Füzuliyə və digər sənətkarlarımıza münasibətində şair taleyi haqqında düşünəndə damla-damla əriyir: Şairlik ən böyük dərddi. Böyük dərdi olan kəslər Ölür can qurtarır barı. Böyük dərdli şairləri Ölməz yaradıbdı Tanrı, -deyir. Bu deyimdə «böyük dərdli şairləri» dedikdə dünyanın dərdini, kədərini öz şəxsi dərdi kimi qəbul edən, qeyri-bərabər hüquqlu cəmiyyətdə əzilən, məhv olan, arzu və istəklərinə qılınc çəkilən insanların mənəvi, cismani, ağrı-acılarını onlar kimi yanaşmağı bacaran, qəflət pərdəsini gözlər qabağından götürmək istəyən, bu istəklə mübarizə meydanına atılan cismən, mənən şam kimi dərd əlində əriyən Füzuli də, dərisi soyulan Nəsimi də, Həllac Mənsur da, Nəimi də, neçə-neçə dahi şəxslər də yada düşür. Bəşər dərdini, sevgisini yaşadan misralarında, əsərlərində şair gördüyü böyüklüyü, yüksəkliyi duyur. Bu duyumda sevgi, hörmət, sənətə, sənətkara ustad gözüylə baxmaq F.Qoca yaradıcılığında əsasdır. Fikrət Qocanın «Cənnətdən qovulanlar» əsərində to- xunduğu məsələlər çoxdur. Bu əsər bir həyat fəlsəfəsi, insan fəlsəfəsi, vətən, millət fəlsəfəsi, humanizm fəlsəfəsidir. Bu əsərdə bütöv Azərbaycan eşqi var, o tayda-Güneyimizdə gedən milli azadlıq hərəkatına rəğbət var, bu azadlıq hərəkatının verə biləcəyi səadətə, xoşbəxtliyə inam var: Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 218 Orda böyük Azərbaycan tarixi yazılır. Qanla yazılır. Tariximdən qara ləkələri yuyur qan. Farsın hökmranlığından, mənim əsarətimdən gedir zaman. Lap yaxındadır o gözəl gələcək…. Özünü dağa, daşa, oda, suya vuran şair o taylı, bu taylı, Qarabağlı, Zəngəzurlu, İrəvanlı, Göyçəli bir Azərbaycanını «cənnət» adlandırır və özünü, millətini cənnətdən qovdu Allah «Azərbaycan kimi bir cənnətə doğru» –deyir və bu vətənin qədrini bilməyə çağırır millətini, torpağını sevənləri- Azərbaycan vətəndaşını! Fikrət Qocanın ədəbiyyata gəldiyi illər Azərbaycan nəsrinin sürətlə inkişaf etdiyi bir dövr idi. Müharibə, onun dəhşətləri, xalqların faşizmə qarşı nifrəti, müharibəyə düçar olan torpaqlarda faşizmə qarşı aparılan partizan hərəkatı, ön cəbhə, arxa cəbhədə olan insanların faciəli həyatı, qələbəyə inam üstündə köklənmiş xalqların dəyanəti, əzmkarlığı və s. mövzular bu illərdə yaranan nəsr, şeir, dram əsərlərinin əsas mövzularını təşkil edirdi. Azərbaycan nəsri, Azərbaycan hekayəsi öz rəngarəngliyi ilə diqqəti cəlb etmişdir. Mehdi Hüseyn, M. İbrahimov, İ.Hüseynov, Ə.Məmmədxanlı, Mir Cəlal, Əbülhəsən, Ə.Və- liyev, İ. Şıxlı, İ. Əfəndiyev, İ. Hüseynov və b. adını çəkmədi- yim onlarla nasirimiz cəmiyyətdə baş verən hadisələri, yeni- likləri özündə əks etdirən gözəl nəsr nümunələri yaratmışdılar. Fikrət Qocanın «Qoca söyüd də yıxıldı», «Bir gecə» və başqa hekayələri, «Dəniz altındakı xatirələr», «Qar əriyir», «Mavi dünyanın adamları» povestləri, həmçinin «Taleyin ağır taleyi» romanı… psixoloci səpkidə yazılmış əsərlərdir… Sənət, sənətkar və zaman 219 Ümumiyyətlə, F. Qocanın nəsr əsərlərində belə bir xətt daha qabarıq nəzərə çarpır: müasir dövr keçmişlə üz-üzə qoyulur, burada qarşılaşdırma yox, sadəcə olaraq ayrı-ayrı dövrlərin və hər dövrün yetirməsi olan insanların psixologiyası araşdırılır. F.Qocanın nəsr əsərlərinin hər biri zərurətdən yaranıb.Və həyatda baş verən bu prosesləri ancaq nəsr dili ilə vermək olardı. Nizami Cəfərov yazır: «Bizdə ədəbi inkişaf elədir ki, nəsr təfəkkürü ardıcıl olaraq şeir təfəkküründən qidalanır. Lakin Fikrət Qocanın poetik marağı elədir ki, bir sıra hallarda nəsr materialına da nüfuz edir, poeziyada nəsr kökündə də düşünür, eksperimentlər aparır, bütün eksperimentlər isə əsas bir məqsədə-klassik normativliyi zədələmədən şeir təfəkkürünün hüdudlarını genişləndirmək məqsədinə xidmət edir» Fikrət Sadıq gənc yaşlarından şeirə, ədəbiyyata həvəs göstərmiş, şeirlər yazmış, univesitetdə oxuduğu illərdə mət- buatla yaxından əlaqə saxlamış, universitetin nəşriyyatının buraxdığı almanaxlarda şeirləri ilə çıxış etmiş, 60-cılar nəslindəndir. İlk şeri 1946-cı ildə Bakıda "Azərbaycan gəncləri" qəzetində dərc olunan "Bahar" şeri idi. "Cığır" (1963), "Ömrün bir günü" (1965), "Dəniz küçəmizə gəlir" (1968), "Sevgi yağışı"(1970), "İşığın yaşı" (1974), "Ağ cığır" (1979), "Yerdən göyə ümid" (1981), "Məndən soruşsalar" (1985), "Dünya öz işindədir" (1989), "Seçilmiş əsərləri" (1991), "İşlə ev arasında" (1997), "Gözlədiyim ömür", "Taleyin acığına" (2003) və s. kitabların müəllifidir. Sonrakı illərdə şair bütün ömrünü yaradıcılığına bağlamış, otuzdan çox kitab nəşr etdirmişdir. O, nəsr sahəsində də qələmini sınamış "Xırdaca gəlin", "Daş balkon", "İlk məhəbbət Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 220 haqqında daha bir hekayə», "Sinif-sinif oyunu" və s. hekayələrini yazmışdır. Fikrət Sadıq qələmini publisistika sahəsində də sınamış uğurlu nəticələr əldə etmişdir. Belə ki, onun yazıdığı bu ədəbi- bədii publisistik yazılar ədəbiyyatımızın düzgün inkişafı məsələlərilə, bir çox sənətkarların ədəbi-bədii yaradığıcılığı haqqında dəyərli fikirlərlə zəngindir. "Məmməd Arazdan yeddi söz", "Müşfiqin işığında yol getmək olar", "Adını de, səni tanıyım", "Ümmandan damla", "Rəsul Rza", "Vətənə qayıt", "Balaş Azəroğlu", "Xəlil Rza kimdir?", "Söz haqqında söz", "Təbiəti qoruyun" kimi çoxlu sayda publisistik yazıların müəllifidir. Uşaqlar üçün bir-brindən mənalı əsərlər yazmışdır. O, "Cırtdan hara getmişdi" (1970), "Bala kirpi" (1972), "Göydə nə var" (1978), "Göydən alma düşmədi" (1982), "Gəlin dənizi yuyaq" (1988), "Şeirli əlifba" (1988), "Bir parça vətən" (1998) kitabları ilə uşaq ədəbiyatını daha da zənginləşdirmişdir. "Yumaq top" Bakıda Kukla teatrında, "Bir parça vətən"- Bakıda, Gənc Tamaşaçılar teatrında, "Oğul"-Şamaxıda, "Biri vardı, biri yoxdu"-(Alp Ağuz) Lənkəranda tamaşaya qoyulmuşdur."İçəri şəhər", "Naxçıvan-50", "Süleyman Rüstəm" sənədli filmlərinin "Cırtdanın yeni sərgüzəştləri" cizgi filminin ssenarilərini yazmışdır. Şairin əsərləri dünyanın bir çox dillərinə də tərcümə edilmişdir. "Raneniye doma" (1970), "Veçernaya pesnya" (1974), "Semisvetni klubok" (1981), "Nadecda ot zemli do neba" (1995), "Belaya tropa" (1995), Ukrayna, rus, belarus, es- ton, litva, qazax, özbək, macar və digər dillərdə tərcümə olunmuş şeirlərin müəllifidir. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|