Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 229 Zərdüştizmin onun xalqına, vətəninə aid olduğunu, Allahı yaradıcı qəbul edən ilk din-inam meyarlarına söykənərək yaşayan, inkişaf edən, yaradan bir soya, millətə mənsubluğunu sübut etməyə çalışır və bununla fəxr etməkdə haqlıdır. Çünkü onun dili, mədəniyyəti, tarixi doqquz min ildən də qabaq yaranmış olsa da, o yaşayır. Onu yaşadan varisləri, bu dilin sahibi olan müasir türk xalqlarıdır. Xalqın varlığı elə tarixin özüdür. Xalq özü bu tarixi kitabı, min illərin, minilliklərin maddi və mənəvi mədəniyyətini yaşadır, qoruyur, cilalayır, püxtələşdirir. Dünya sivil mədəniyyət tarixinə bu xalq Dədə Qorqud, Nizami, Füzuli kimi böyük dühalar bəxş edib. Onlar öz kökü üstündə şaxələnib, qabiliyyəti, istedadının işığında yetişib. Hələ kağızlara köçürülməyib, sinədanlarında minilliklərin həyat hadisələrini yaşadan, qoruyan, istəyi düzlük, haqq-ədalət, insanlığa sevgi üzərində pərvəriş tapan, bu yolda çalışan, çarpışan Allah yolu tutan xalqımın parlaq, şərəfli əcdadlarından görüb, götürüb. Şeirə, sənətə, sözə, hikmətə tanrı hikməti, tanrının göndərdiyi qüdrət kimi baxan, insana, insan ağlına, zəkasına, istedadına yüksək qiymət verən bu xalqın övladıdır AzərAzər də. Onu yaşadan, qoruyan var: Tanrımdır, xalqımdır, birdə ki, bəşər, Ölümdən, itimdən gözləyib məni Yaradana yaxın, onu özünə əziz bilən, doqquz min ildir (bəlkə də daha çox) ki, düzlük yolunda əyrilərlə pəncə-pəncəyə olan xalqının ilkin yaradılışının ən qədimliyini misralarında şair poetik dillə tərənnüm edir, onun həyat vəsiqəsini, həyata gəlişi, doğum vəsiqəsini yazır, aşağıdakı bu dörd misra özü yazılmamış təbiətin qanunları kimi, həqiqət ölçüsü kimi oxucunun diqqətindədir: Göydən bir daş düşüb dənizə bir gün Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 230 Qoşaboğaz dəniz dibdən alışıb. Mən onda anadan olmuşam, oğul, Taleyim o gündən onda qarışıb. Dünya yaranandan türk-azəri deyilən bir xalqın möv- cudluğunu bu gün özünün varlığında da duyan şair daş kitabələrin, "Qobustan nağılı" deyilən qayaüstü naxışlar, cizgilər, "Ana hökmdar", "Sevgi əfsanəsi", "Qızıl qan" deyilən yadigarların o əsrlərdən, minilliklərdən xəbər verdiyini, o minillikləri bü gün də özündə yaşatdığını, indiyə kimi nəsildən- nəslə ötürülərək saxlanılıb, kitablara çevrildiyini və özünün də onları gələcək nəsillərə çatdırma borcunu başa düşür. Yaratdığı «Epos»u xalqının, soyunun tarixini, mədəniyyətini, milli- mənəvi dəyərlərini, onunla bağlı müxtəlif əsrlərdə deyilən qiymətli tarixi məlumatları, mənbələri, xüsusi ilə də sinədəftər xalqının keçdiyi həyat yolunu, həqiqətləri özündə yaşadan folklorunu dərindən öyrənməklə, ömrünün müdrik çağında əlinə qələm götürüb xalqının, millətinin dastanını yazmağa cürət edən, istədiyinə nail olan və bu yolda böyük bir sənət əsəri yaratmaqla indiyə qədər fikirlərini, yazdıqlarını bir nöqtəyə toplayıb xalq, vətən, millət mənafeyini əsas götürən vətən ziyalısının öz ulusuna, uruq-turuğuna hörmət və məhəbbətin ifadəsi kimi qəbul etsək, onun gələcək nəsillərə soyuna, kökünə bağlılığa çağırışı kimi qiymətləndirsək, səhv etmərik. Gülhüseyn Hüseynoğlu böyük Vətən müharibəsinin son- larında ədəbiyyata gəlmiş, mənsur şeir müəllifi, Azərbaycan nəsrinin görkəmli nümayəndəsidir. Onun «Bir ömrün çıraqları», «Etiraf», «Nigarançılığın sonu», «Ay nur çiləyəndə», «Yanacaq üçün», «İnsan», «Gözəl», «Mücrü», «Seçilmiş əsərləri», «Ömrümüz boyu», «İnsanlar və dalğalar», «Qatar gedir», «Xəzərin qoynunda», «Poylunun gənc çobanı» Sənət, sənətkar və zaman 231 oçerklər kitabı çap olunmuşdur. Onun yaradıcılığı üçün aparıcı canr mənsur şeirdir: «mənsur şeir dünya ədəbiyyatında nadir poetik canrlardan biridir. «Mənsur şeiri çətin canr sayanlar haqlıdırlar. Şeiri nəsrlə yazmaq xüsusi istedad tələb edir. Vəzn və qafiyədən başqa əsl şeirə xas bütün poetik incəliklər mənsur şeirdə də vardır. Əslində mənsur şeirin vəznə və qafiyəyə heç ehtiyacı da yoxdur. Bu canr bədii nəsrin qısalıq, lakonizm və az sözlə dərin məna ifadə edən məziyyəti ilə şeirin hikmətli sözlərlə, aforizmlərlə dolu lirik poetik vüsətini özündə birləşdirir» Bu canrda yazılmış əsərlərin özünü də, onların müəllifini də barmaqla saymaq olar... Azərbaycan ədəbiyyatında bu canrı G.Hüseynoğlu təmsil edir. Nəriman Həsənzadə yaradıcılığa lirik şeirlərlə başlamış, ədəbiyyatımızda, poeziyamızda lirik-dramatik poemalar, mənzum dramlar ustası olub, Azərbaycan tarixinin müxtəlif dövrlərini özündə əks etdirən əsərlərini qələmə almış, tarixçi- filosof, şair-filosof müdrikliyi ilə ədəbi yaradıcılığında tanınmışdır. Onun müasir mövzulara həsr olunan şeirlərindəki səmimilik, incə lirizm, ailə-məişət xarakterli əsərləri «ən yeni dövr Azərbaycan poeziyasının uğuru» sayılır. Nəriman Həsənzadə oricinal poetik keyfiyyətə malik şairdir. Qorki adına Ədəbiyyat instututunda aldığı təhsil «onun poetik istedadının cilalanmasında, düşüncənin, ideyalarının daha da demokratikləşməsində» böyük rolu olmuşdur, dövrünün ədəbi mühitinə dərindən bələd olan lirik şairin 50-ci illərdə ilk kitabı nəşr olundu. «Dostlar gözləyir məni», «Qız ürəyi», «Hardasan» kiçik şeirlər kitabı ilə yanaşı mükəmməl yaradıcılıq keyfiyyətlərini özündə əks etdirən «Sizdən ayrılmadım», «Könlüm şeir istəyir», «Yadına düşəcəyəm», «Niyə demədiniz?», «Nəriman», «Zümrüd quşu», «Nabat xalanın çörəyi» və s. əsərlərin müəllifidir. «Mənim gecəm- Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 232 gündüzüm», «Sən bağışladın», «Bir az möhlət istəyirəm ömürdən», «Fikir eləmə», «Kimin sualı var», «Seçilmiş əsərləri», «Bütün millətlərə» (1991), «Gəlimli-gedimli dünya» və s. kitabları Azərbaycan ədəbiyyatına qiymətli nümunələrdir. «Nabat xalanın çörəyi» povesti onun poetik düşüncələriylə zəngin nəsr əsəridir. Rus, alman, italyan dillərinə tərcümə olunmuş bu povest zəngin yaradıcılıq məhsuludur. N.Həsənzadənin tərcüməçilik fəaliyyəti də yaradıcılığında mühüm yer tutur. Onun rus, ukrayna, türkmən, çin, kalmık dillərindən tərcümələri yaxşı nümunələrdir. N.Həsənzadənin yaradıcılığındakı «kövrəklik də, həsrət də, hicran da məhz onun ürəyindən süzülüb gələn poetik bir dillə ifadə olunduğu üçün oxucunu» düşündürür. Xəlil Rza yazır: «şair cəsurluğunun atributlarından biri səmimiyyətdir. Nəriman Həsənzadə təpədən-dırnağacan səmimi şairdir, onun daxilən işıqlı, mən deyərdim ki, günəşli poeziyasında bircə yad xala, ürəkdən qopmayan ifadəyə rast gəlmək çətindir». Tədqiqatçı alimlər onun yaradıcılığını yüksək qiymətlən- dirir. N.Cəfərov fikirlərində haqlıdır ki, «şairlik N.Hə- sənzadənin stixiyasıdır-o təkcə şeirində, nəsrində, dramatur- giyasında deyil, adi məişətində də şairdir, yazanda da, yaz- mayanda da şairdir». Yaradıcılığındakı mövzu rəngarəngliyi insana ehtiram və məhəbbət konsepsiyası», təbiətin əsrarəngiz gözəlliyinə məftunluq, vətənə ülvi bağlılıq, qadın ləyaqətinə hörmət və s. N.Həsənzadənin şeirlərinin «ana xəttini» təşkil edir. Şairin beynəlxalq mövzuda yazdığı əsərləri oxucu kütləsinin sevdiyi əsərlərdir, bu əsərlərdə o, fərdi poetik ümumiləşdirmə tipinə malik təkrarsız bir şairdir. Siyasi lirika da onun yaradıcılığında əsas mövzulardandır. Məsələn, «Tarixdən imtahan götürmədilər» şeirində Sovet dövlətinin faciəli taleyi poetik şəkildə verilir: Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|