Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 233 Cırıldı, atıldı köhnə biletlər, Dedilər ən böyük bir səhvimizi. Tarixdən imtahan götürmədilər, Yalan yazmışdılar tariximizi. «Azadlıq», «Səadət», «Müqəddəs həyat» İsim tək hallandı «Xoşbəxt diyar»da. Yalana öyrəndi qara camaat, Aldanıb aldatdı ziyalılar da... Əsərlərində Cənubi Azərbaycan mövzusu da xüsusi yer tutur. Onun siyasi lirikasında da insan əsasdır. Dünya prosesləri, müxtəlif beynəlxalq problemlərin, siyasi-ideoloci münaqişənin predmeti insandır. O insanın taleyi millətinin taleyidir. O bir şair kimi dünyada zamanın ictimai-siyasi simasını ifadə edir. Öz birliyini artırmağa, müşahidələrini zənginləşdirməyə, sənətin texnikasına get-gedə daha inad və təmkinlə yiyələnməyə çalışan, hadisələrin üzdə görünən zahiri parıl- tılarını yox, mahiyyətini, nəticənin özündən çox onu doğuran səbəbi axtaran, yazıçılığın mürəkkəb və ağır zəhmət tələb etdiyini yaxşı anlayan, müasir ədəbi iqlimi şərtləndirən, bədii nəsrin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirən» yazıçılarımız Anar, Elçin, Ə.Cəfərzadə, M.Süleymanlı, İ.Məlikzadə, F. Kərimzadə və başqaları gəlirdi. Anarın, Elçinin dramaturgiya, nəsr, tərcümə, ədəbi tənqid, publisistika sahəsində böyük xidmətləri var. Ədəbi fəaliyyətə «Keçən ilin son gecəsi», «Bayram həsrə- tində» hekayələri ilə başlayan Anar yaradıcılıq prosesində böyük uğurlar qazanmışdır. «Yağış kəsdi», «Bayram həsrətində», «Ağ liman», «Molla Nəsrəddin-66», «Adamın adamı», «Macal», «Beş mərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi», Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 234 «Dədə Qorqud», «Sizi deyib gəlmişəm», «Dünya bir pəncə- rədir», «Seçilmiş əsərləri» (2 cilddə), «Seçilmiş əsərləri» 2 cilddə, «Sizsiz», «Şəhərin yay günləri», «Ağ qoç Qara qoç», «Seçilmiş əsərləri» (I-VII cild) əsərləri dünya xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. V.Şekspirin «Fırtına» pyesini, K. Taqorun «Bağban» əsərini tərcümə etmişdir. 12 bədii filmin, ondan artıq sənədli televiziya filminin ssenari müəllifidir «Üzeyir ömrü», «Qəm pəncərəsi», «Dantenin yubileyi» filimlərinin quruluşcu recissorudur. Rusiya, Türkiyə, İran, Almaniya, İsveçrə, Polşa, Macarıstan, Bolqarıstan, Özbəkistan, Tacikistan, Gürcüstan, Qazaxıstan və b. ölkələrdə 50-dən çox kitabı nəşr olunub. B. Brextin «Qalileo Qaliley» pyesini, A. Blokun, V.Mayakoviskinin, S.Yeseninin, B.Pasternakın əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Azərbaycanda və xarici ölkələrdə əsərləri haqqında yüzlərlə resenziyalar yazılmışdır. Yaradıcılığı geniş araşdırılmış, monoqrafiyalar yazılmışdır. «Kitabi- Dədə Qorqud» boyları əsasında «Dədə Qorqud» filminin ssenarisini yazmış və film çəkilmişdir. «Dədə Qorqud» povesti, Dədə Qoqud dizi filmlərinin ssenarisini yaz- mış, Dədə Qorqud dastanları ilə bağlı elmi-nəzəri publisistik mülahizələri də qorqudşünaslığa dəyərli töhfələrdir. Moskvada Ali ssenari (1962-1964) və recissor (1970- 1972) kurslarını bitirmiş, «Qobustan» curnalının baş redaktoru (1968-1987), Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının birinci katibi (1987-1991) olmuşdur. 1991-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədridir. Anar ictimai xadim kimi 1995-ci ildə Azərbaycan Milli məclisinin deputatı, milli məclisin mədəniyyət məsələləri üzrə daimi komissiyasının, Azərbaycan-Türkiyə Parlament qurumunun sədri olmuşdur. Asiya və Afrika ölkələri ilə res- publika həmrəylik komitəsinin sədri (1983-cü ildən), Azərbay- Sənət, sənətkar və zaman 235 can-Türkiyə dostluq cəmiyyətinin (1993-cü ildən) sədridir. Keçmiş Ümumittifaq Yazıçılar İttifaqının İdarə Heyətinin katibi olmuşdur. Türkiyədə İstanbul şəhəri Memar Sinan Universitetində Azərbaycan ədəbiyyatı tarixindən mühazirlər oxumuşdur (1993), Beynəlxalq Dialoq Avro-Asiya təşkilatının sədri, Kinematoqrafçılar İttifaqı idarə heyətinin üzvüdür. Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti ensiklopediyasının (1993- cü ildən) baş redaktorudur. Dövlət onun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmiş, «Şərəf nişanı», «İstiqlal» ordenləri ilə təltif etmişdir. Türk ədəbi-mədəni əlaqələrinin genişlənməsində, Azərbaycan-türk ədəbiyyatının, mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə üç dəfə (2000, 2002, 2003) Türkiyənin mükafatlarına layiq görülmüşdür. Anar istedadlı nasir olmaqla yanaşı ədəbi tənqid sahəsin- də də dəyərli əsərlərin müəllifidir. Ölkəmizin ədəbi-mədəni həyatı, mədəniyyətimizin, ədəbiyyatımızın inkişafı ilə bağlı yazdığı yüzlərlə məqalələrdə o ən aktual məsələlərə toxunur. «Dədə Qorqud dünyası» əsəri ən yaxşı tədqiqat əsəridir. «Şairin hünəri» (Nəsimi), «Şairin zəfəri» (Xətayi), «Şairin kədəri» (Füzuli), «Sübhün zəfəri» (M.F.Axundov), «Zəfərin mübarək, Nazim» (N. Hikmət) «Anlamaq dərdi» (C.Məmmədquluzadə), Aşıq Ələsgər, Mikayıl Rəfili, Cəfər Cəfərov, Məmməd Arif, S.Vurğun, Ə. Məmmədxanlı, Nazim Hikmət, Sabit Rəhman, Əli Kərim, B. Vahabzadə, Y.Sə- mədoğlu, Fikrət Qoca, Məmməd Araz, Ramiz Rövşən haq- qında, «İki dilin bir adı ola bilməz», «Mədəniyyət də isteh- kamdır, qaladır» və s.məqalələrində qoyduğu problemlər, irəli sürdüyü fikirlər maraq doğurmuşdur. 60-cılar nəslinin nümayəndəsi Azərbaycan bədii nəsrinin inkişafında böyük rolu olan sənətkarımız Elçin Əfəndiyev ədəbi fəaliyyətə «O inanırdı» hekayəsi ilə başlayıb. Dövrü Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 236 mətbuatda hekayə, povest, romanlarıyla yanaşı, ədəbi-bədii məqalələri ilə müntəzəm çıxış edir. Eyni zamanda gözəl ssenarilər müəllifidir. Onun yazdığı ssenarilər əsasında beş bədii film çəkilmişdir. «Min gecədən biri», «Açıq pəncərə», «SOS» (povest), «Gümüşü, narıncı, məxməri», «Povestlər», uşaqlar üçün «Günay, Yalçın, Nigar, bir də Səlim» hekayələr kitabı, «Bülbülün nağılı», «Mahmud və Məryəm», «Seçilmiş əsərləri» (2 cilddə), «Beş dəqiqə və əbədiyyət», «Ağ dəvə», «Ölüm hökmü», «Ömrün son səhəri», «Məmmədəmin Rəsulzadə», «Bəstəkarın vətəndaş sözü», «Dəlixanadan dəli qaçıb», «Klassik aşıq poeziyasında dünya obrazı», «Humayın yuxusu», «Tənqid və ədəbiyyatımızın problemləri» monoqrafiya və məqalələri və s. adda otuzdan çox kitabları nəşr olunub. Elçinin «Poçt şöbəsində xəyal», «Ah, Paris, Paris!», «Dəlixanadan dəli qaçıb», «Mənim ərim dəlidir», «Mən sənin dayınam», «Mahmud və Məryəm», «Ağ dəvə», «Şekspir», «Arılar arasında» və digər pyesləri tarixi, yaxud çağdaş mövzuda yazılmasına rəğmən günümüzün sosial-mənəvi mənzərəsini cızır, özgürlük dövrü insanın içsəl dartışmalarını ortaya qoyur. Yazıçının nəsri və ədəbi tənqidi üçün də səciyyəvi olan aydın məntiq, milli gənələklərə bağlılıq, qabaqcıl dünya ədəbi proseslərinə bələdlik, aktuallıq onun pyeslərində də qabarıq duyulur. Onun istər Milli Teatr, istərsə də İstanbul Şəhər Bələdiyyə Teatrında uğurla səhnələşdirilən «Qatil» pyesi isə bütün türk xalqları teatrının hadisəsi oldu» (Əsəd Cahangir. Körpü №1.2007.səh. 299) Xalq dastanlarının sücet və obrazlarına müraciət edən və irihəcmli əsərlər yaradan görkəmli şair və yazıçılarımızdan biri də Elçindir və onun "Əsli və Kərəm" dastanı üzərində köklənmiş "Mahmud və Məryəm" əsəri sanballı nəsr Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|