Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 261 Aşıq Pərinin dərin və səmimi lirikasında «təmiz məhəbbətin, mehriban və nəvazişkar hisslərin tərənnümü ilə bərabər, vəziyyətindən narazılıq, fələkdən şikayət və xəfif kədər motivləri» də olduğunu bildirən alim F. Qasımzadə onun misralarını nümunə gətirir: Eşqinin əlindən gedərəm dadə, Dərdin olur gündən-günə ziyadə, Şivəvü rəftarın düşəndə yadə, Bağrımın başında millər oynaşır. Aşıq Pərinin xalq aşığı kimi şöhrət tapması, Azərbaycanın ziyalı, istedadlı qələm sahibi kimi tanınması, el arasında hörmət və izzət sahibi olması, o dövrün qələm ustadları arasında hörmətlə adı çəkilməsi Azərbaycanda qadın yazarlarımızın yaradıcılığının lap qədimdən üzübəri inkişaf etdiyinə əyani sübutdur. O dövrün ustad sənətkarlarından biri olan Xurşidbanu Natəvan yüzlərcə qəzəl şairləri içərisində öz yaradıcılığı ilə sayılan, seçilən Azərbaycanın şairə qadınları içərisində mühüm yer tuturdu. Ağabəyim ağanın nəslindən olan Natəvan yara- dıcılığında Füzuli şeirlərinin təsir qüvvəsi tədqiqatçıların diqqətindən yayınmamışdır. Onun fərdi duyğularında, şəxsi şikayətlərində ictimai şikayət, «Azərbaycan qadınlığının hüquqsuzluğu və talesizliyi» ifadə olunduğu, şeirin in- cəliklərinə yaxşı bələd olduğu, əsərlərinin dil, üslub, vəzn, qafiyə və digər xüsusiyyətlərinə də diqqət yetirdiyi göstərilir. F.Qasımzadə yazır: «Şeirlərində əruz vəzninin ahəngdar bəh- rlərindən istifadə etdiyi kimi seçilmiş qafiyələr də işlətmişdir. Bir-iki şeiri müstəsna olmaqla, bütün şeirləri rədifli qafiyə ilə yazılmışdır. Şeirlərində ifadə etdiyi hiss və həyəcanlarını canlı Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 262 və təsirli verə bilmək üçün bəzən təkrirlərə müraciət etdiyi kimi, qoşa qafiyələr və rədiflərdən də istifadə etmişdir». Qəzəllərində fikir vəhdəti mühafizə edildiyi, qəzəllərinin beytləri arasındakı «möhkəm məntiqi rabitə», qəzəlin birinci beytində ifadə olunan fikrin axıra kimi davam etdirilməsi və digər sənətkarlıq keyfiyyətləri araşdırılmış, tədqiqatçı alimlər onun yaradıcılığını, bədii təfəkkürünün məhsulu olan əsərlərini yüksək dəyərləndirmişlər. Natəvan dövrünün realist rəssamlarından biri kimi tanınmışdır, çəkdiyi rəsm və nəqşlərin təbii və bədii gözəlliyi indi də öz gözəlliyini saxlayır. XX əsr Azərbaycan qadınlarının daha sürətlə həm iqtisadi, həm də mədəni sahədə inkişaf etdiyi əsrdir. Elə bu əsrdə elə qüdrətli qadın şairələrimiz, yazıçılarımız, nasirlərimiz yetişdi ki, bir daha sübut olundu ki, qədimdən üzü bəri gələn əsrlərin qoynunda yetərincə ana, nənə şairlərimiz olmuş və bunlar da onların davamçılarıdır. Nigar Rəfibəyli, Əzizə Cəfərzadə, Mədinə Gülgün, Mirvarid Dilbazi, Xalidə Hasilova, Ələviyyə Babayeva, Gülrux Əlibəyli, Hökümə Bülluri, Xanımana Əlibəyli… Nigar Rəfibəyli otuzuncu illərdə ədəbiyyata gəlib. 1934- cü ildə ilk «Şeirlər» kitabı nəşr olunur. Mir Cəlal bu kitabın bədii keyfiyyətlərini yüksək qiymətləndirir və «Ədəbiyyat» qəzetində dərc olunan məqaləsində şairənin uğurlu yaradıcılıq gələcəyinə inamını ifadə edir. N.Rəfibəyli bu inamı doğrultdu. «Qoçaq Kərim» (1937), «Kəndli və qurd nağılı» (1938), «Balaca qəhrəman» (1942), «Zəfər nəğməsi» (1943), «Anaların səsi» (1951), «Karvan» (1952), «Şeirlər» (1959), «Dənizin səsi gəlir» (1964), «Xurma ağacı» (1965), «Günəşin cavabı» (1966), «Günəşdən gənclik istədim» (1974), «Bizə bahar yaraşır» (1978) və s. kitablarında yaratdığı yeni məfkurəli Sənət, sənətkar və zaman 263 insanları vəsf edən şeirlərinin ideya-bədii keyfiyyətləri, sənətkarlıq imkanları tənqidçilər tərəfindən araşdırılmış, tədqiq edilmişdir, Azərbaycan şeirində özünəməxsus yer tutan, xalq şairi adına layiq görülən Azərbaycanımızın qadın şairəsidir. Daima öz yaradıcılığı üzərində işləyən, sənətə, ədəbiyyata böyük məsuliyyət hissi ilə yanaşan, bədii axtarışlar aparan, mövzu və sənətkarlıq üfüqlərini genişləndirən, «insana ehtiram və məhəbbət konsepsiyası, təbiətin əsrarəngiz gözəlliyinə məftunluq, vətənə ülvi bağlılıq, qadın ləyaqətinə hörmət və bu kimi düşüncələr» onun şeirinin ana xəttinə çevrilmişdir. Müharibə illərində, müharibədən sonrakı dinc quruculuq illərində də onun poeziyasının əsas motivləri vətənpərvərlik, vətəndaşlıqdır. Torpağına məhəbbət, sülh-əmin-amanlıq naminə fədakarlığa «çağırış» əsasdır. Nigar Rəfibəylinin «müxtəlif mövzularda yazdığı təbiət şeirləri və musiqi bəstələnmiş onlarla nəğmələri müasirlərimizin mənəvi zəngin- liyinə, estetik kamilliyinə xidmət edir. Nigar Rəfibəylinin poeziyası müxtəlif yaşlı uşaqların və gənclərin bədii-estetik tərbiyəsinə yönəldilmişdir. Ana-şair-tərbiyəçi... bir-birini tamamlayan bu üç şərəfli ad Nigar poeziyasının ruhudur. O, hansı mövzuda yazırsa-yazsın, ana ləyaqəti, şair duyğuları və əxlaqi-etik məziyyətlər sözün canına hopur». Onların yaradıcılığı tənqidçilərin, ədəbiyyatşünasların daima diqqət mərkəzində olmuşdur. Tədqiqatçı alim Qulu Xəlilov Nigar Rəfibəylinin yaradıcılığı haqqında yazır: «Onun əsərlərində insanın ali, təmiz hissləri, düşüncələri tərənnüm olunur. O, istər təbiətdən yazsın, istər ailədən, siyasi hadisələrdən yazsın, yenə də əsas aparıcı, həlledici motiv insanın nəcib fikir və duyğularıdır. O, ən adi predmet və hadisədə belə, müəyyən gözəl bir hiss və fikir tapır, bunları səmimiyyət və məhəbbətlə qələmə alır. Nigar təmiz ana qəlbi, Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 264 həssas şair ürəyi ilə sevir. O, vətəni, sülhü, azadlığı sevir, həqiqi dostu, sədaqətli yoldaşı sevir, sənətkarı, şairi, şeiri, sənəti sevir, əməyi, quran, yaradan, yaşadan adamları sevir, baharı, gözəlliyi, təbiəti, günəşi sevir, bu nəcib hissləri, fikirləri özündə təcəssüm etdirən insanları sevir». Şəhriyar yaradıcılığının tədqiqatçısı, istedadlı qələm sahibi Hökümə Büllurinin sənətkarlıq imkanları, yaratdığı əsərlər Azərbaycan ədəbiyyatının qiymətli incilərindəndir. Başıbəlalı millətin yazar qızı ilk qələm təcrübələrini qələmə alanda içindən gələn səsləri öz ana dilində izhar etməyə belə ixtiyarsız idi. Bununla belə, o, sənət aləmində öz izini qoydu, öz cığırını açdı. Hökümə Bülluri «fədai dəstələrində olmamışdı. O, əlinə silah almamışdı, döyüşlərdə iştirak etməmişdi. Onun silahı qələm idi. Hökumə ilk şeirlərini fars dilində yazmışdı. O, yazdığı şeirləri dərc etməz, hətta oz yoldaşlarına da oxumazdı. Yalnız hərdən şiddətlə qapını döyən küləklər bir yetim nalə kimi pəncərələrdə zarıldayarkən kiçik Hökumə gözlərindən axan isti yaşları anasının qolları arasında gizlədərək ona öz könlünün tərcümanı olan şeirlərini oxuyardı. Lakin anası onun farsca yazdığı şeirləri diqqətlə dinləyər, bir şey başa düşməzdi. Yalnız «qızım, dilimizdə yazsana»,-deyərdi. Bu sadə və nəcib arzunu Hökümə yalnız İran Azərbaycanıında demokratik hərəkat başlandığı zaman həyata keçirə bildi. Yeni Azərbaycan demokratik hökumətinin verdiyi qərar əsasında Azərbaycan dili dövlət dili oldu. Hökümə ağır qapılı bir zindandan qurtarmış məhbus kimi yeni həyatın qoynuna atıldı. O, şeirlərini öz doğma Azərbaycan dilində yazmağa başladı» (N. Rəfibəyli). VƏTƏN həsrəti zərif qəlbli, kövrək qadın şairlərimizin şeirlərinin ruhuna hopub. İki yüz ildən artıq bir-birinə həsrət qalan o taylı bu taylı Azərbaycan xalqının vətən yarası nə qədər Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|