Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 281 İ.Əfəndiyevin «Bağlardan gələn səs» pyesi, İ. Qasımovun «Dairəni genişləndirin», B. Vahabzadənin «İkinci səs», N.Xəzrinin «Sən yanmasan», «Əks-səda» pyesləri, B.Vahab- zadənin «Yağışdan sonra» (1978). «Yollara iz düşür» (1979), İ.Əfəndiyevin «Sən həmişə mənimləsən» pyesləri yaranır: «60- 90-cı illərdə dram yaradıcılığı sahəsində xüsusi məktəb yaratmağa qadir olan, yeni yaradıcılıq nümunələri ilə seçilən güclü bir nəsil fəaliyyət göstərirdi. Buraya İ.Əfəndiyev, M. İbrahimov, Ə. Məmmədxanlı və s. kimi yaşlı nəsillə yanaşı, B. Vahabzadə, N. Xəzri kimi orta nəslin, Anar, Elçin, Ə.Əylisli, N.Həsənzadə, A.Babayev, Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyov qardaşları, A.Məmmədov, V.Səmədoğlu və digər gənc nəslin nümayəndələri daxil idi. Bu qüdrətli sənətkarların dram əsərləri səhnə sənətkarlığının, recissor və aktyor kadrlarının inkişafında müstəsna rol oynamışdı. İstər müasir, istərsə də tarixi mövzularda yazılmış əsərlər keçən əsrin dram sahəsindəki uğurlu inkişafı haqda müsbət fikir formalaşdırır». 60-cı illərdən başlayan milli-mənəvi dəyərlər müstəvisinə qayıdış, bədii ədəbiyyatda insan amilin güclənməsi, sonrakı dövr ədəbi prosesində aparıcı qüvvəyə çevrilir. İmperiya ideologiyasından, kommunist ideologiyasından xilas olmağa çalışan ədəbi prosesdə yaranan əsərlər tənqidçilər tərəfindən də dəyərləndirilirdi. Bu dövrdə Mehdi Hüseyn (1909-1965), Məmməd Arif (1904-1975), Məmməd Cəfər (1909-1992), Cəfər Cəfərov (1914-1973), Mehdi Məmmədov ((1919-1985), Əkbər Ağayev (1915-1989), Abbas Zamanov (1911-1993), Kamal Talıbzadə (1923-2006), Əziz Mirəhmədov (1920-2002), Qulu Xəlilov (1930-1995), Yaşar Qarayev (1936-2002), Xeyrulla Məmmədov (1934-2006), Xalid Əlimirzəyev, Bəkir Nəbiyev, Əflatun Saraclı və başqa tənqidçilər, ədəbiyyatşünaslar həm klassik, həm də müasir ədəbiyyatın Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 282 görkəmli şəxsiyyətləri, nəzəri-estetik problemləri, elmi- metodoloci prinsipləri haqqında bir sıra fundamental araşdırmalar aparmışlar». Bu qüdrətli tənqidçilər, ədəbiyyat- şünaslar bədii əsərlərlə ədəbiyyata gəlmiş, ədəbiyyatın həm elmi-nəzəri, həm də bədii silahı ilə «silahlanmışdılar». Onlar ədəbiyyatın nələrə qadir olduğunu, sözün bir qoşuna bərabər gücünü duyan şəxsiyyətlər idi. Onlar ədəbi prosesimizin düzgün istiqamətdə inkişafı yolunda bir mayak idilər. Bəşəri ədəbiyyatın yaranması, onun düzgün istiqamət tutması yolunda ədəbi-tənqid böyük qüvvə idi. Qüdrətli şairləri, nasirləri xalqa tanıtdırmaqda ədəbi tənqidçilər də böyük rol oynayırlar. Azərbaycan ədəbiyyatında detektiv əsərlər yaranmağa başlayır. Onun ilk nümunələrini Cəmşid Əmirov kimi istedalı yazarlar yaradır, sonralar bu sahədə daha yaxşı detektiv əsərlər yaranır ki, onların əksəriyətinin müəllifi Çingiz Abdullayevdir. Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmiş, tələbəlik illərindən mətbuatla yaxın olmuş, «Komsomol procektoru» qəzetinin baş redaktoru və hüquq fakültəsi idman klubunun Prezidenti seçilmişdir. 1979-cu ildə Qazaxıstanın paytaxtında və 1980-ci ildə Lvovda hüquqşünasların Ümusittifaq müsabiqələrində birinci yerləri tutmuşdur. 1981-ci ildə universiteti bitirəndən sonra SSRİ Avrasiya sənayesi Nazirliyinin müəssisələrində, 1984-1986-cı illər ərzində xaricdə işləmiş, iki dəfə yaralanmış, «Qırmızı bayraq», «Qırmızı ulduz» ordenləri, medallarla təltif olunmuş yazıçı Bakıya qayıtdıqdan sonra Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi, prokurorluq, polis idarəsi kimi hüquq-mühafizə orqanlarına məsul vəzifələrə irəli çəkilir. Yerli və keçmiş sovetlər birliyinin mətbu orqanlarında müntəzəm bədii yazıları ilə çıxış edən yazıçının «Mavi mələklər» adlı ilk kitabı (1988) çapdan çıxmışdır. Sənət, sənətkar və zaman 283 Fantastik və detektiv əsərlər müəllifi Ç. Abdullayevin əsərlərinə gənclərin marağı böyükdür. Ədəbi fəaliyyətinə tələbəlik illərindən başlayan Ç.Ab- dullayev dövri mətbuatda oçerk, məqalə, detektiv canrda yazdığı hekayələrlə müntəzəm çıxış edir, rus dilində yazıb- yaradır. İngilis, italyan dillərində sərbəst danışan yazıçının əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə olunmuşdur. Almaniyada, İrlandiyada, Fransada, Rusiyada kütləvi tiracla buraxılmış, 20 milyon nüsxədə olan 600-dən çox kitabının dünyada yayıldığı bildirilir. Bu kitablar onu siyasi detektiv canrda yazmış yazıçı kimi tanıtmaqla yanaşı, «Bankirin ölümü», «Günəş altında zülmət» kimi fantastik romanlar müəllifi kimi də şöhrətləndirmişdir. «Mavi mələklər», «Əclafların qanunu», «Qanın üç rəngi», «Məhşər ayağında» əsərləri Azərbaycan dilindədir. Rusca yazılan əsərləri də geniş oxucu kütləsinin ən çox maraq göstərdikləri əsərlərdir. Hazırda tiracı 23 milyon nüsxədən artıq və 27 dilə tərcümə olunmuş 138 roman və povestin müəllifi Ç.Abdullayevin kitabları əsasında yeddi çoxseriyalı və bir bədii film çəkilmişdir. «Dronqo» (13 seriya) «Yol verilən günah» (2 seriya) «Son diaqnoz» (2 seriya) «Milleniumda bir dəfə» (2 seriya) «Əclafın dəsti-xətti» (2 seriya) «Manyakın idrakı» (2 seriya) «Ümidin külü» (20 seriya) 2006-cı ildə «Azərbaycanfilm» kinostudiyasında Çingiz Abdullayevin romanı əsasında «Məhkumların cənnəti» filmi çəkilmişdir. «Qrand-master», «Humay», «Qızıl qələm», «Şərəf və ləyaqət» mükafatları ilə yanaşı, «Dronqo» filmi «Qanun və cəmiyyət» adlı Moskva Beynəlxalq detektiv filmlərin Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 284 kinofestivalının prizinə layiq görülmüş, «2004-cü ildə alman kitab nəşriyyatının «Avropa romanının inkişafında töhfələrinə görə» mükafatına layiq görülmüşdür. Avropa yazıçılarının «Avrovavilon 2000» səfərinin iştirakçısıdır. 1989-cu ilin fevralından təşkilati məsələlər üzrə Azər- baycan Yazıçılar Birliyinin katibi vəzifəsində çalışır. 1992-ci ildə PEN-klubun vitse-prezidenti, 1994-cü ildən SAKS-klubun prezidenti, 2003-cü ildə Beynəlxalq Ədəbi fondun, yanvar konfransında Ədəbi fonda müştərək sədr, 2005-ci ildə Yazıçılar İttifaqı Beynəlxalq Cəmiyyətinin sədr müavini seçilən yazıçı 2005-ci ildə Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə «Xalq yazıçısı» adına layiq görülmüşdür. Hüquq elmləri sahəsində fəaliyyəti böyükdür. Hüquq elmləri doktoru, professordur. Əlisəfa Azayevin dedektiv əsərləri «Gecəyarı sui-qəsd», «Sirli qətl», «Amansız qatil», «Günahsız məhbus», «Gizli əməliyyat», «Gözlənilməz hadisə» və s. kitablarında toplanan əsərləri detektiv əsərlər kimi oxuculara tanışdır. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|