Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 333 -tikanlarım-kirpiyim. Dəvəyə bax, dəvəyə, Ayaqları tərəzi. Elə bil ki, lampadı, Gözlərinin hərəsi. Bu vaxt dəvə qanqalın Lap yanına çatırdı. Qanqal isə gizlincə Tikanını dəvənin Ayağına batırdı. Eh, dəvəyə nə var ki?! Dəyişmədi heç halı. Otların arasından Tapıb yedi qanqalı. «Quşlar, Quşlar», «Torağaylar oxuyur» kitablarının bədii dəyəri yüksəkdir. İkinci kitabda klassik ənənələri, xalq ədəbiyyatı ənənələri, həm də müasir rus və Avropa ədəbi ənənələri yaşadılır. 1980-ci ildə nəsr əsərini «Ballıca» kitabını yazır. Nağıl və povestlərdən ibarət bu kitabın ümumi ruhu xalq ədəbiyyatı, klassik ədəbiyyat və Avropa ədəbiyyatına yaxındır. N.X.Andersen, C. Rodari, Ş.Perro, Qrim qardaşları, N.Nosov, L.Kassil kimi sənətkarların ədəbi ənənələrini davam etdirən müəllifin «maraqlı, ibrətamiz nağılları, hekayələri də diqqəti» cəlb etdiyi və bununla müəllifin «adi uşaq hekayələrində də ciddi ictimai fikirlər söyləmək fikrində olduğunu sübut etdiyi bildirilir. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 334 Uşaq ədəbiyyatının nəzəri məsələləri ilə də məşğul olan Zahid Xəlil uşaq ədəbiyyatı problemlərilə bağlı alimlik dərəcəsi almış, Azərbaycan yazıçılarının VII qurultayında uşaq ədəbiyyatına dair məruzəylə çıxış etmişdir. Müasir uşaq nəsrinin 1960-80-ci illərdə ən gözəl nümu- nələrini M.İbrahimov. M.Rzaquluzadə, S.Vəliyev, və başqaları da yaradıb. M.İbrahimovun «Pərvizin həyatı», «Həyatdan hekayələr», S.Rəhimovun «Gülən balıq», «Gülsabah». Mir Cəlalın, Ə. Məmmədxanlının, S.Vəliyevin hekayələri bu qəbildəndir. 60-80-ci illərdə orta nəslin nümayəndələri Q.İlkin, E.Ağayev, Ü.Əzimzadə, G.Hüseynoğlu, E.Mah-mudov, X.Hasilova, Həbibə Zeynalova, Ə.Babayeva, Ə.Əmrahov və başqaları təmsil edir: «Onların gənc ədəbi qəhrəmanları inqilabi mübarizə dövründə, vətəndaş müharibəsi, kollektivləşmə və sosializm quruculuğu illərində, Böyük Vətən müharibəsinin ağır günlərində həyatın çətin sınaqları ilə üz-üzə gəlmişlər. Onlar erkən yaşlarından ataları əvəz edib, zəhmətə qatlaşmış, sinfi çarpışmalarda bəzən öz mövqeyini düzgün müəyyən edə bilməmiş, hiyləgər düşmən tələsində sarsılmış, bununla belə, həyatda, quruculuq işlərində xalqla bərabər inamla addımlamış, faşizmə qarşı mübarizədə böyüklərlə çiyin-çiyinə vuruşmuş, arxada təsərrüfatın ən ağır sahələrində çalışmışlar». Mənsur şeir ustası Gülhüseyn Hüseynoğlu «Beşincilər», «İtmiş keçi», «Sübhçağı» hekayələr toplularında təlim-tərbiyə məsələlərini, məktəblilərin arzu və istəklərini, əməllərini əks etdirir. Həbibə Zeynalovanın «Sünbül kukla», «Yol verin, yol verin», «Dilarə bağa gedir», Günəş məndən göyçəkdir». «Qızıl alma» və s. kitablarındakı hekayələri tənqidçilər maraqlı hekayələr kimi dəyərləndirir. Sənət, sənətkar və zaman 335 Kiçik yaşlı uşaqlar və məktəblilər üçün yazan yazıçı İsa Hümmətovun on beşdən çox kitabında toplanan, uşaq mühitindən bəhs edən povest və hekayələrində «kənd mühiti, təsərrüfat, təbiət, müxtəlif bitkilər, quşlar və heyvanlar aləmi daha təbii və canlı təsvir olunur, bu əsərləri ilə yanaşı, «Ətirli çiçəklər», «Nənə, əlini mənə ver», «Nazilə», «Atanın həsrəti», «Baba yadigarı», «Dünyanın bəzəyi» əsərlər təsvir olunan hekayələri də yaradıcılığında müəyyən yer tutur. İsa Hümmətov müasir ruhlu nağıllar da yazıb. «Yaxşılıq itmir», «İki molla və kəndli», «Lovğalığın nəticəsi», «Alabaş və Xoruz», «Zalım ağa və balaca» nağılları xalq nağılları motivləri aşılamaq istədiyi ideya, ruh ilə müasirdir, bu günümüzlə səsləşir. Xalidə Hasilova balacalar üçün yazdığı «Kiçik hekayələr» toplusu ilə yaradıcılığa başlayıb. 1966-1972-ci illərdə «Göyərçin» curnalının baş redaktoru, sonra isə «Azərbaycan qadını» curnalının baş redaktoru işləmişdir. «Lalənin kitabı», «İlk məktub», «Atlaz yarpaqlar», «Unutmaram», «Rəna evlərini axtarır», «Yaşıl ayna», «Kaman» və s. kitablarında toplanan əsərlərdə gənclərdə, uşaqlarda dostluq, yoldaşlıq, bö- yüklərə hörmət, məktəbə, elmə maraq, təbiətə qayğı, mü- haribəyə nifrət hissi aşılayır. İlk dəfə məktəbə getməyə hazır- laşan Solmazın («Təqvim») həyəcanları, milli-mənəvi də- yərlərimizə hörmət («Buyurun əyləşin», «Yaxşı yoldaş») kimi, yaşıllıqları qorumaq kimi xeyirxah, («Baba və Nəvə») əməllərə sahib Baba ilə nəvənin zəhmətinə elin qiyməti, dostluq, qorxmazlıq, humanist gənclərin («Mükafat», «Ağ külək»,, «Ata») əməlləri təsvir olunan hekayələri ilə yanaşı X.Hasilovanın müharibə illərini əks etdirən «Ulduzlu papaq», «Rəna evlərini axtarır» kitablarında toplanan əsərləri vardır. Gənclərin ölkədə gedən quruculuq işlərini özündə əks etdirən, Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 336 Qazaxıstanın ucsuz-bucaqsız çöllərində, xam torpaqlarda çalışan zəhmət adamlarının hünərindən bəhs edən «Xam torpaqlarda» silsilə hekayələrlə yanaşı, müxtəlif mövzulu maraqlı povestlər də yazmışdır. «Lalənin kitabı», «Dəniz çıraqları», «Kaman», «Onun taleyi». «Cəhrayı rəng» hekayələrində maraqlı, yaddaqalan şagird, yeniyetmə obrazı yaradan X.Hasilova povestlərində də bitkin gənc obrazları, müəllim surətləri yaradıb və bunlarda təhsil, təlim və tərbiyə məsələləri əsas yer tutur. «Uşaq nəsrinin gözəl nümunələrini yaradan X.Hasilovanın hekayə və povestləri xarakterik uşaq və yeniyetmə surətləri ilə zəngindir». Ələviyyə Babayevanın «İki həyat» ilk hekayəsi «Ədəbiyyat» qəzetində nəşr olunub. İlk kitabı «Mənim müəl- liməm», «Hekayələr», «Tək ağac», «Kənd yolları», «Mənim əzizlərim», «Payızda», «Ayran», «Mən tək deyiləm», «Kənd yollarına səyahət», «Babamın arıxanası», «Yenə bahardır», «Kölgə», «Yarpaqlar nə haqda pıçıldaşır», «Povestlər» və s. kitabları nəşr edilib. Bu əsərlərdə yazıçı Azərbaycanımızın təbiətini, uşaqların müasir həyatını, xarakterini, təhsili, tərbiyəni, heyvanlar aləmini təsvir etmişdir. Hekayələrində həm də xalqlar dostluğu, dostluqda səmimiyyət yüksək təhsil uğrunda mübarizə əsas yer tutur. L.Tolstoy, M. Qorki, A.Qaydar, N.Boqdanov, V.Stivensak, V.Astafyev və başqa- larının uşaqlar haqqında yazdığı əsərləri dilimizə çevirmişdir. Bayram Həsənov orta və yuxarı yaşlı uşaqların («Ayaz», «Qonşu», «Yaylaq», «Çörək», «İlk görüş», «Bir qonşu var») obrazlarını canlandıran povestlər yazmışdır. Bu əsərlərdə yazıçı müharibə illərində, bərpa işlərində kənddə, eləcə də şəhərdə uşaqların tərbiyəsini, təhsilini, müəllimlərin işgüzarlığını bədii boyalarla təsvir etmişdir. Nəriman Süleymanov uşaq hekayələri ilə ədəbiyyata gəlib. «Pioner» curnalında ədəbi işçi, sonra baş Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|