Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 337 redaktor işləyib. «Qaraçı qız», «Qocalar və uşaqlar», «Sovqat», «Novruzgülü» kitablarında təlim-tərbiyə, əmək, vətənpərvərlik və təbiət aləmindən bəhs olunur: «O, «Novruzgülü» alleqorik nağıllarında çiçəklərin təbiətə yaraşıq və gözəllik verməsindən bəhs edir, göstərir ki, bu güllər baharın övladlarıdır, hərəsinin bir gözəlliyi, bir təravəti var. Buna görə də gözəllikdən söhbət düşəndə ətirli qızılgül, yaraşıqlı qərənfil, utancaq bənövşə, meşələrin bəzəyi nərgiz, düzlər gözəli lalə və digər güllər özlərini öyür, tərifləyirlər. Novruzgülünün isə boynu bükükdür. Çünki onun ömrünə cəmi iki gün qalır. Palıd isə onun daha qiymətli, daha gözəl olduğunu başa salır. Axı, Novruzgülü baharın ilk mücdəsidir. .. müəllif bu güllərin hansının harada bitdiyini, hansından necə istifadə etmək lazım olduğunu uşaqlara öyrədir». 70-ci illərdə «Yetər nənə», «Babamın bağı» , «Göy qurşağı», «Tək çiçək» kitablarında kəndin qayğıları, heyvanların, quşların həyat tərzi canlı, bədii boyalarla təsvir edilmişdir. «Alma», «Sehrli ağac» adlı iki dizi filminin ssenari müəllifi Nəriman Süleymanovun əsərləri keçmiş SSRİ, macar, yuqoslav dillərində çap olunub. Müasir mövzulara daha çox meyl göstərən, hekayələrində dövrünün gənc nəslinin tərbiyəsi, təhsili, müxtəlif sənətlərə həvəs, arzu, özündən böyüklərə hörmət, təşəbbüskarlıq və s. məsələləri qələmə alan Əzizə Əhmədova «Novruzgülü- yazgülü», «Sehrli güllər», «Yaz qarı», «Toplan və kölgəsi», «Ayı meşədən küsdü», «Yağış», «Heyvanların qış hekayəti», «Xınalı qayalar» və s. əsərlərində yazıçı dəqiqliyi, həssas müşahidə qabiliyyəti, sənətinə tələbkarlıq aydın hiss olunur. «Ağlağan çəpiş», «Lovğa ördək balası», «Səyyar dovşan», «Tülkünün kələyi baş tutmadı», «Göl əfsanəsi» və s. təmsillərində «hər bir heyvan, quş, çiçək və bitki öz xüsusiyyətinə, həyat tərzinə uyğun qələmə alınmışdır. Kiçik Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 338 həcmli hekayələrində yazıçı oricinal fikir söyləməyi, balacala- rın hiss və duyğularını qələmə almağı bacarır. 60-cı illərdən Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının dramatur- giya bölməsi yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur: «Müasir insanı, onun həyatını bütün genişliyi ilə əks etdirmək, ictimai həyatdakı əkslikləri, keçmişin qalıqlarını, insan xarakterində nəzərə çarpan keyfiyyətləri bir-birilə təmasda açmaq dram canrı üçün əsas meyara çevrildi. Bu illərdə dramaturgiyanın mövzu dairəsi daha da genişlənmiş, yeni nəslin əsrin tələb etdiyi səviyyədə tərbiyəsinə yönəldilmişdir. Gəncliyin əsl vətəndaş kimi kamala çatması üçün müasir elmi və texniki biliklərə yiyələnmək, yüksək zövqə, mənəvi yetkinliyə, zəhmət və əməklə ucalmağa cəhd göstərməsi günün ən başlıca məsələsi kimi dramaturgiyanın qarşısında dururdu». Gənc Tamaşaçılar Teatrında, eləcə də A. Şaiq adına Kukla teatrında uşaqlara, gənclərə məxsus dram əsərləri tamaşaya qoyulur. Kukla teatrında Ə. Abbasovun «Keçinin qisası», M.Dilbazinin «Göyçək Fatma», R.Heydərin «Göylər qonağı», Ə.Səmədovun «Artıq tamah baş yarar», «Əzablı günlərin sonu», Ə.Məmmədovun «Cəsur uşaqlar», M.Atəşin «Cırtdan», T.Kazımovun «Qoçaq Polad», S.Məmmədzadənin «Tülkünün aqibəti», R.Əlizadənin «Hamam hamam içində», F. Məmmədovun «Ac qulağım, dinc qulağım» və digər yazıçıların pyesləri, eyni zamanda keçmiş SSRİ və dünya xalqlarından edilmiş tərcümə əsərləri fikrimizi təsdiq etmək üçün aydın təsəvvür yaradır» Dram əsərlərinin çox hissəsi folklor motivləri əsasında, bir hissəsi məişət nağıllarımızın motivləri (İ. Coşqunun «Ana laylası») əsasında, mühüm bir qisminin mövzusu müasir həyatdan (M.Təhmasibin «Gülən gözlər», Y.Əzimzadənin «Qonşular», Anarın «Keçən ilin son gecəsi», S.Qədirzadənin Sənət, sənətkar və zaman 339 «Şirinbala bal yığır», Q. İlkinin «Təzə şagird», A.Məm- mədovun «Yadındamı», C.Məmmədovun «Dan ulduzu», «Həyatın astanasında», İ. Xurşud və Ə. Hacıyevin «Məhəbbət novellası», İ.Məlikzadənin « Sağlıq olsun») bəhs edir. Əli Səmədli «Azərbaycan pioneri» qəzetində işlədiyi müddətdə uşaq ədəbiyyatına marağı daha da artmışdır. Xalq nağıllarından qaynaqlanan nağılları «Aqil babanın nağılları» (1961) kitabında toplanıb. Sonralar «Məktəb səhnəsi», «Qarlı gündə», «Çinar ömrü uzun olur», «Tərgül və Zərgül». «Hər kəsin öz nəğməsi var», «Tapmacalar», «Xəbərçi rəng», «Sehrli xalça» və s. kitablarında nağılları, hekayələri, mənsur şeirləri, povest və pyesləri toplanıb nəşr edilmişdir. Onun uşaq dramaturgiyası sahəsində də fəaliyyəti uğurludur. Onun «Məktəb səhnəsi» kitabında «Pioner pro- cektoru», «Artıq tamah baş yarar», «Əzablı günlərin sonu». «Gülən dağ» pyesləri toplanmışdır. «Kibrit çöplərinin ma- cərası», «Sehrli xalça», «Sarı sünbül» və s. pyesləri məktəb səhnələrində, xalq teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur. Təmsil bədii ədəbiyyatımızın ilkin canrlarından olub, mənbəyini mif, əsatir, əfsanələrdən alıb. «Kəlilə və Dimnə», «Min bir gecə» abidələrində təmsilin ən kamil nümunələri var. Azərbaycan şifahi söz sənətində təmsil canrı zəngin məzmun və ideyalara malikdir. Xaqani, Nizami, Füzuli, Q.Zakir, A.Bakıxanov, S.Ə.Şirvani, M.N.Qarabaği, M.Ə.Sabir. A. Səhhət. R. Əfəndiyev, A. Şaiq təmsilin gözəl nümunələrini yaratmışlar. Azərbaycan ədəbiyyatının ayrı-ayrı mərhələlərində təmsil gözəl bir canr kimi yeni keyfiyyət kəsb etmiş, zəngin ədəbi mündəricəyə malik olmuşdur. Yazıçılar ayrı-ayrı ədəbi canrlarda təmsilin müxtəlif növlərini və şəkillərini yaratmışlar. M.Seyidzadə, M.Rzaquluzadə, M. Dilbazi, M. Müşfiq, H. Əlizadə və b. bir sıra maraqlı mənzum təmsillər yaratmışlar. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 340 M.Seyidzadə («Büllur qəsr», «Qorxmaz», «Cırtdan», «Sehrli saz»), M.Təhmasib ( «Çiçəkli dağ»), Ə.Abbasov («Keçinin intiqamı»), X.Əlibəyli «Dovşanın ad günü»), Ə. Səmədli («Gülən dağ»), Hikmət Ziya («2-cilər təslim olur») müxtəlif mövzularda təmsil-pyes yazmışlar. Təmsil canrı uşaq ədəbiyyatının bir sahəsi kimi yarandığı fikrində olan tənqidçilər «bugünkü təmsilin bədii -estetik tərbiyə meydanı daha vüsətlidir. Təmsil vasitəsilə uşaqlar müasir texniki inkişaf, müxtəlif bilik sahələri, heyvanların, quşların və bitkilərin həyat tərzi ilə tanış olurlar. Bununla yanaşı, insana məxsus bir çox keyfiyyət və məziyyətləri təqdir, naqis və mənfi surətləri ilə islah etmək üçün təmsil daha münasib bədii tərbiyə vasitəsi»dir deyirlər. X.Hasilova, Ə.Babayeva, T.Elçin, İ.Tapdıq, M. Əliyev, Z.Xəlil, F.Sadıq, T.Mahmud, S.Məm- mədzadə, Ə.Səmədli, Y.Həsənbəy, C.Məmmədov, H.Ziya, Mərkəz Qacar təmsilin maraqlı, yaddaqalan nümunələrini yaratmışlar. Bu müəlliflər arasında H.Ziya və M.Qacar daha ardıcıl olaraq bu sahədə daha səmərəli fəaliyyət göstərmişlər. H. Ziya uşaqlar və böyüklər üçün şeirlər yazsa da, müasir ədəbiyyatımızda təmsil ustası kimi tanınır. Təmsilləri geniş oxucu kütləsinin rəğbətini qazanan Hikmət Ziyanın təmsilləri müxtəlif almanaxlarda, dərsliklərdə, məcmuələrdə çap olunub. O, uşaq mahnıları da yazıb. H.Ziyanın uşaq şeirlərinə («Vətən», «Ay nəğməsi», «Şənlik nəğməsi», «Bizim nəsil», «Bakı», «Sünbülüm», «Bayrağımız» və s.) mahnı bəstələmişdir. SSRİ Uşaq və Gənclər Ədəbiyyatı Şurasının üzvü olmuşdur. Şeirləri Moskvada, keçmiş SSRİ xalqlarının dillərinə və xarici dillərə tərcümə olunub. H.Ziya 20-dən çox şeirlər toplusunun müəllifidir. «Ulduzların söhbəti», «Buludlar», «Dovşanım», «Leylək yuvası» və s. kitabları uşaqlar üçündür. Həyat materialı və mövzu müxtəlifliyi cəhətdən zəngin bu təmsillərdə Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|