Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 353 tutduqlarını göstərir. Anarın xalq ədəbiyyatına, onun qiymətli abidələrinə diqqətli olduğu müstəqillik dövründən əvvəl də mövcud idi. 60-cılar ədəbiyyatının ən inqilabçı yazıçılarından biri idi. İlk dəfə ekrana məhz Anarın ssenarisi əsasında hazırlanmış «Dədə Qorqud» filmi çıxdı. Anar «Dədə Qorqud» povestini yazdı. Anar 12 boydan ibarət «Dədə Qorqud» dizi filmlərini yaratdı. Nəinki təkcə böyüklərdə, eləcə də lap kiçik yaşlı körpələrdə, gənc nəsildə milli köklərə bağlılığı aşılamaq üçün böyük fədakarlıqlar göstərən yazıçı kimi tanındı. «Kitabi- Dədə Qorqud» ensiklopediyasının redaksiya şurasının üzvləri AYİ-nın üzvləri idi. Başda redaksiya şurasının sədri Anar, redaksiya şurasında 35 nəfərdən 21-i (Ağamusa Axundov, Bəhlul Abdulla, B. Vahabzadə, Bəkir Nəbiyev, Ə. Mirəhmədov, Elçin Əfəndiyev, Füzuli Bayat, İsmayıl Vəliyev, İsrafil Abbaslı, Kamal Abdulla, Kamal Talıbzadə, Kamil Vəli, Məmməd Adilov, Nizami Cəfərov, Samət Əlizadə, Tofiq Hacıyev, Şamil Cəmşidov, Yaşar Qarayev və b) AYİ-nın üzvləri idi. Onların hər birinin bu kitabın ərsəyə gəlməsində böyük xidmətləri var, Dədə Qorqudla bağlı elmi fikirlərin müəllifidirlər. Məsələn, Elçin Əfəndiyev «Mahmud və Məryəm» romanında dastanın motivlərindən yararlanıb. Elmi araşdırmalarında qorqudşünaslıqla bağlı maraqlı elmi mülahizələri var. 1999-cu ildə «Dədə Qorqud aliliyi» kitabı Azərbaycan, ingilis, ərəb, alman, rus, fars dillərində çap olunmuşdur. Kitabda «eposun Azərbaycan və bütövlükdə türk etnik mədəni sistemində yeri, milli və ümumbəşəri dəyərlər baxımından çağdaşlığı və s. problemlər elmi şərhini tapmışdır». Yazıçı, alim Elçinin «Kitabi-Dədə Qorqud»un 1300 illiyi ilə bağlı çoxsaylı yubiley tədbirlərinin təşkili və keçirilməsində müstəsna xidmətləri var. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 354 Azərbaycan Yazıçılar birliyinin də qatıldığı 1998-ci ilin noyabr ayının 5-6-da Antalyada keçirilən Türk Dünyası Yazarlarının IV qurultayının əsas mövzusu Kitabi- Dədə Qorqud» olmuşdur. Qurultayda AYB-ni sədri Anar, Ə.Amanoğlu, G. Yoloğlu təmsil etmişlər. 1998-ci il, 22-24 dekabrında Bakıda keçirilən «İkinci Beynəlxalq «Dədə Qorqud» kollokviumu»nda aşağıda qəbul olunan qərarları Azərbaycan tərəfindən AYB-nin sədri Anar, Türkiyə tərəfindən isə Türkiyat Araşdırmaları İnstitutunun rəhbəri prof. Dr. O.F.Sərtqaya imzalanmışdır. 1. III Beynəlxalq Dədə Qorqud kollokviumun gələcəkdə keçirilməsi; 2. Beynəlxalq Dədə Qorqud kollokviumunun çıxışlarının «Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten (1998) »də yayımlanması. 3. Azərbaycanda hazırlanan KDQ ensiklopediyasının TÜRKSOY-da nəşri. 4. KDQ haqqında tanıtma, təhlil, tənqid, araşdırmaların və KDQ-nın yeni tərcümələrinin hazırlanması. 5. Televiziyada cizgi və televiziya filmlərinin hazırlan- ması. 6. Beynəlxalq «Dədə Qorqud» mükafatının təsis edilməsi. 7.Dədə Qorqud adının parklara, küçələrə verilməsi və Dədə Qorqud heykəlinin qoyulması və s. Azərbaycan Dövlətinin başçısı, ictimai-siyasi xadim, Heydər Əliyev «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanının 1300 illik yubileyi üzrə dövlət komissiyasının sədri olmuşdur. 1997-ci ilin aprelin 20-də «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanının 1300 illik yubileyi haqqında» fərman və 1999-cu ilin fevralın 21-də «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanının 1300 illik yubileyi üzrə Dövlət Komissiyasının tədbirlər planı haqqında» sərəncam Sənət, sənətkar və zaman 355 imzalamışdır. Onun sədrliyi ilə Dövlət Komissiyasının 1999-cu il 16 fevral, 1999-cu il 8 aprel və 2000-ci il 11 mart tarixli üç iclası keçirilmişdir. Bu iclaslarda o, giriş sözü söyləmiş və yekun nitqi ilə çıxış etmişdir». Dövlət başçısının imzaladığı sənədlərdə, çıxışlarında, müsahibələrində Dədə Qorqud dastanlarını Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, elminin möhtəşəm abidəsi kimi onun «Azərbaycan xalqının dünyagörüşünün təşəkkül tapmasında»kı misilsiz rolunu yüksək qiymətləndirməsi, 50-ci illərdə onun tədqiqi ilə məşğul olan alimlərimizin (M.Arif, H.Araslı, M.Təhmasib, Ə.Dəmirçizadə və b) əməyini, zəhmətini yüksək qiymətləndirməsi, yazıçılar, alimlər, yaradıcı ziyalılar arasında dastanla bağlı fundamental elmi tədqiqatların aparılmasını, ədəbi əsərlərin yazılmasını, kino, səhnə, televiziya verilişlərinin təşkil edilməsini bir vəzifə kimi qarşıya qoyması dövlət başçısının ədəbiyyatımıza, mədəni irsimizə, tariximizə qayğısının təzahürü kimi qiymətləndirilir. XX əsrin son onillikləri Azərbaycanda hər bir sahədə olduğu kimi ədəbiyyat sahəsində də gərgin, ziddiyyətli onillik- lərdir. 60-cılar kimi 70-80-ci illərdə Azərbaycan ədəbiyyatına gələn yaradıcı qüvvələr də bu illərin qatı burulğanında yazıb- yaratmış, ədəbi prosesdə öz dəsti-xətlərini qoymuşlar. Onların yaradıcılığında bu dövrün ən ağır, ən çətin, eyni zamanda ən şərəfli illəri əksini tapıb. Azərbaycan ədəbiyyatında 60-cılar kimi, 70-80-cilər də öz istedadına, yaradıcılıq imkanlarına məxsus nasirləri, şairləri, tənqidçiləri, ədəbiyyatşünasları özündə birləşdirir. Çox maraqlıdır ki, bu dövrün ədəbi tənqidi 60-cılarla 90-cılar arasında yetişən, artıq ədəbiyyatda öz sözünü demiş olan 70- 80-ci illər nəslini sanki görmür və görürsə də nədənsə susur. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 356 Belə qənaətə gəlmişik ki, 70-80-cilər bir zamanlar ya- radıcılıqlarının çiçəkləndiyi bir dövrdə Qərbi Azərbaycanda gedən prosesləri, Sumqayıt hadisələrini, milli azadlıq uğrunda gedən mübarizələri, İyirmi yanvar faciəsini, Qarabağ dərdlərini, Kəlbəcər, Şuşa, Zəngilan, Qubadlı, Ağdam, Cəbrayıl ağrılarını yaşamış, Azərbaycanın tam, müstəqil bir dövlət kimi bu gün mövcud olması üçün keçdiyi keşməkeşli, lakin şərəfli yolu öz gözləri ilə görmüş, aylarla Azadlıq meydanlarında xalqla birgə olmuşlar və çətin və sıxıntılı günlər onların qələmə aldığı həyat həqiqətlərinin çoxunun bu və ya digər məlum səbəblər üzündən tez işıq üzü görməsinə imkan verməmişdir. Buna görə də bu gün onların yaradıcılığında Avropa və dünya ədəbiyyatına sağlam münasibət olsa da, onlarda modernist, postmodernist ideyalara dərindən yiyələnməmiş, onları «kürüyüb» Azərbaycan ədəbiyyatına gətirmək və bununla ədəbiyyat aləmində «yer tutmaq» istəyi olmamışdır. Onların modernist, postmodernist baxışları sənətinin içindədir, dillərində deyil, danışmaqdansa gözəl sənət əsərləri yaratmağı daha üstün tutublar. Yaratdıqları əsərlərdə dünya ədəbiyyatına ölməz sənətkarlar bəxş etmiş Azərbaycan ədəbiyyatını «dovğa qazanına» çevirmək, oxucu kütləsini çaşdırmaq istəyi yoxdur, kürsü, vəzifə tutmaq istəklərindən çox gördükləri həyat həqi- qətlərini bədiiləşdirib xalqa çatdırmaq istəkləri, maraqları daha güclüdür. Çox maraqlıdır ki, 70-ci illərin sonu-80-cı illərin əv- vəllərində ədəbiyyata gələn istedad sahibləri, xalq dərdi, millət təəssübü çəkən, Azərbaycanın dərdinə şərik olmağa çalışan istedadlı qələm sahibləri ədəbi tənqidin diqqətindən kənarda qalıb. Ya ədəbi tənqid onların yaradıcılığına toxunmaqdan çəkinib, ya da elə o da bir növ durğunluq illərini yaşayıb. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|