Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 357 Gözləmə məqamını tutub, yoxsa demək istədiyindən qorxubmu? Qaranlıq qalmış məsələdir. Azərbaycan öz müstəqilliyini əldə etmək uğrunda mü- barizəyə qalxanda məhz yetmişinci, səksəninci illərin sonunda ədəbiyyata gələn qüvvələr bu milli azadlıq ideyaları ilə silahlanaraq mübarizə meydanına atıldılar. Ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələr, gərginliklər, hər gün Qarabağ və ona bitişik ərazilərdən gələn həyəcanlı xəbərlər milli duyğuları daha da gücləndirirdi. Azərbaycanın öz müstəqilliyini əldə etməsiylə «dostluq, qardaşlıq ideyalarının paxırı üzə çıxdı», həm xarici həm də daxili qüvvələrin ziddiyyətli düşüncələri ölkədə vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Sumqayıt hadisələri, Qərbi Azərbaycanda, Qarabağda, Xocalıda baş verən dəhşətli qırğınlar həmin dövrlərdə ədəbiy- yata gələn istedadlı gənclərin yaradıcılığında əsas mövzu oldu. Hər gün dolub-boşalan Azadlıq meydanında olan, 20 Yanvar faciəsini öz gözləri ilə görən bir qələm sahibi kimi düşündüklərimizi yaza bilərəm. Elə bir dövrdə idik ki, qəlbi- miz, varlığımız ancaq vətən üçün narahat idi. Baş verən olayları yaşadıq. Nə qədər azadlığımızı, müstəqilliyimizi, döv- lətçiliyimizi qorumaq üçün şəhid verdik. Diqqət edilsə, o illərin tarixi analizdən keçirilsə, 80-ci illərin sonu-90-cı illərin əvvəllərində on minə qədər verdiyimiz şəhidlərin demək olar ki 95 % könüllü olaraq mübarizəyə atılanlar idi... Vətənpərvər, torpaq, el, təəssübü, qeyrəti çəkən oğul və qızlarımız şəhid oldu. O dövrdə şəhid olan on minlərlə gənclərin demək olar ki, hamısı sadə xalq kütlələrinin övladları idi. Bircə fakta diqqəti cəlb etmək istərdim ki, «Oğuz şəhidləri, itkinləri» kitabını yazarkən həm ərazicə, həm də əhalisinin sayına görə (o zaman 45 minə qədər əhalisi vardı) balaca rayonun 26 kəndini qarış- qarış gəzdim, şəhid ailələri ilə, onların qonum-qonşuları ilə Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 358 görüşdüm. Bu gün də dərdimin üstünə dərd gəlir hər dəfə yadıma düşəndə ki, o şəhid verən ailələrin birinin imkanlı ailə olduğunu görmədim. Saxsısı tökülmüş, yarı uçuq, kasıb evlərin övladları idi o şəhidlər, o itkin düşmüş insanlar. Könüllü olaraq gedənlər, səfərbərliyə alınanlar, küçədən tutulub Qarabağa gön- dərilənlər, o sadə zəhmət adamlarının övladları idi. 200-ə qədər şəhid, itkin ailəsinin vətən, torpaq, el yolunda şəhid olmuş ata- anasının, qardaş-bacısının, qohum-əqrəbasının ancaq vətən, xalq düşünən gördüm. O zaman çoxumuz qəlbimizi bürüyən qeyrət hissi ilə onların qəhrəmanlığını vəsf edən şeirlərimizi, ana kimi dərdinə ağladığımız ağımızı, həsrət, vətən məhəbbəti ilə dolu bayatılarımızı yazırdıq. Hər bir şəhidimizə bayatı ilə sözümüzü dedik, ağımızla ağladıq, qəhrəmanlığını eşidəndə qəlbimiz riqqətə gəldi, vəsf elədik... O zaman hər kəs heç özü də bilmədən bu dövrün hadi- sələrini ədəbiyyata gətirirdi. Sərhəd rayonlara gedirdik, əs- gərlərlə görüşürdük, vətənpərvərlik dolu şeirlərimizi onlara oxuyurduq, onların qəlbini vətən məhəbbəti ilə döyüşə ruhlandırırdıq, işğal olunmamış torpaqlarımızın qorunması naminə çalışırdıq. Min bir çətinliklə də olsa kitablarımızı çap etdirirdik, əsgərlərə, sərhəd rayonlarına aparıb paylayırdıq. Onda nə ad san, nə şöhrət, nə ev-eşik düşünürdük. İçimizdə ancaq bir hiss vardı, torpağı düşmən tapdağında qoymamaq, yenicə müstəqilliyini əldə etmiş vətənin azad, müstəqil yaşamasını təmin etmək, döyüşçülərimizə mənəvi arxa olmaq... Biz babalarımız, atalarımız yaşayan Böyük Vətən mü- haribəsi dövrünün ənənələrinə söykənmişdik. Şair sözünün bir orduya bərabər qüdrət və qüvvətindən xəbərdardıq. İşimizi biz də bu yöndə qurmuşduq: 60-cılar da, 70-cilər də, 80-cilər də B.Azəroğlu, F.Qoca, F.Sadıq, N.Xəzri, B.Vahabzadə, X.R. Ulutürk, N.Həsənzadə, S.Tahir, İ. Tapdıq, R.Rövşən, Sənət, sənətkar və zaman 359 S.Rüstəmxanlı, M.İsmayıl, Ə.Salahzadə, R.Behrudi, D.Gədəbəyli, S.Qaraçöp, H.Əfəndi, Salam, Mahirə Abdulla, Adil Cəmil, Ayaz Vəfalı, Afaq Məsud, Ağa Laçınlı, Aqil Abbas, Akif Səməd, Azad Qaradərəli, Bəhmən Vətənoğlu, Sücaət, Əlirza Xələfli, Fariz Çoban, B. Bayramov, Bəhlul Orucoğlu, Çingiz Əlioğlu, Vaqif Bəhmən, Elçin İsgəndərzadə, Eldar Baxış, Hüseyn Kürdoğlu, Gülxani Pənah, Elçin Şıxlı, Ədalət Əsgəroğlu, Əli Vəkil, Əlisa Nicat, Xaqani İsmayıl, Qaçay Köçərli, Məleykə Səma.... Bu siyahını artırmaq olar. Çağdaş dövrümüzün istedadlı tənqidçiləri, ədəbiyyatşü- nasları yetişir. Kamal Abdullayev dilçi, tənqidçi, ədəbiy- yatşünas, həm də dramaturq (son illərdə nasir kimi də) kimi tanınır. «Azərbaycan dilində sadə cümlə sintaksisinin nəzəri problemləri» (rus dilində, (1983), (1999), «Müəllif-əsər-oxucu» (1985), «Əvvəl-axır yazılanlar» (1990), «Yolun əvvəl və axırı» (1993), «Unutmağa kimsə yox» (1994) əsərləri ilə yanaşı «Ruh» (pyeslər) (1997), «Bir, iki, bizimki» (pyes), «Kədərli seçmələr» (2002), «Qəribədi, deyilmi» (şeirlər) (1998) bədii əsərlərin müəllifidir. Kamal Abdullanın yaradıcılıq fəaliyyəti genişdir. «Azərbaycan dili», «Qoşma», «Dəfinə» televiziya verilişlərinin yaradıcısı, aparıcısı kimi də tamaşaçıların rəğbətini qazanmış istedadlı qələm sahibidir. Ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, folklorşünas Qəzənfər Pa- şayev bədii yaradıcılığa 60-cı illərdən başlamışdır. Ədəbi- elmi fəaliyyətində İraq ədəbi mühitinin tədqiqi, təbliği mühüm yer tutur. Tərtib etdiyi «Kərkük bayatıları» (Rəsul Rza ilə birlikdə, 1968), «Arzu-Qənbər dastanı» (1971), «İraq-Kərkük atalar sözləri» (1978), «İraq-Kərkük bayatıları» (1984), «Kərkük tapmacaları» (1984), «Kərkük folklor antologiyası» (1987), «Nəsiminin divanı» (1987) əsərləri dünyaya səpələnmiş ortaq türk ədəbi-mədəni, mənəvi dünyası ilə doğmalarını Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 360 məlumatlandırmaq, türk-Azərbaycan-Kərkük bədii söz sənətinin ortaq xüsusiyyətlərini araşdırmaq işində ədəbiyyatşünaslığımıza zəngin töhfələrdir. «Altı il Dəclə, Fərat sahillərində» əsərinin dili, üslubu, bədii və elmi keyfiyyətləri yazıçı qabiliyyətindən xəbər verir. «İraq Türkman folkloru», «İraq-Türkman folklorunun canrları», «Alın yazısı» (2004) «Bu İngiltərədir» kitabları kütləvi tiraclarla nəşr olunmuş əsərləridir. Tədqiqatçının («Nostradamusun möcüzəli aləmi» əsəri) Nostradamusun yaradıcılığı ilə bağlı uzunmüddətli tədqiqat əsəri zəngin tədqiqatçı zəhmətinin bəhrəsidir. Qəzənfər Paşayevin A.Dümanın ingilis dilindən tərcümə etdiyi «Qafqaz səfəri» (şərikli), Sula Benetin «Necə yaşayasan, yüzü haqlayasan» (1989), Aqata Kristinin «Mavi qatarın sirri» əsərləri ən yaxşı tərcümə əsərləridir. Qəzənfər Kazımov tənqidçi, ədəbiyyatşünas, tədqiqatçı alim kimi oxuculara, elm adamlarına, sənət adamlarına yaxşı tanışdır. Ədəbi fəaliyyətə 60-cı illərdən başlamışdır. Dövri mətbuatda ən çox məqalələri ilə çıxış edən alim, tədqiqatçı kimi tanınır. Çox maraqlıdır ki, 60-cılar nəslinin alimləri, ədəbiyyatşünasları dilimizin, ədəbiyyatımızın, soyumuzun, kökümüzün tarixiylə, milli-mənəvi dəyərləri ilə daha çox maraqlanmağa başlamış, sovet dönəmində yetişmiş ədəbiyyatşünaslarımızın bəzilərin qoyduğu ədəbi ənənələri davam etdirmişlər. Onların türk-Azərbaycan ədəbi-mədəni- bədii sərvətlərinin müasir nəslə tanıdılması, tarixinin yazılması sahəsində uğurlu fəaliyyətləri müasir ədəbiyyatşünaslığımıza, Azərbaycan ədəbiyyatı tariximizə misilsiz töhfələrdir. Sovet imperiyasının siyasi ideologiyasına qarşı çıxan, senzuranın pərdəsini dağıdan 60-cılar nəslinin ədəbi tənqidçiləri, ədəbiyyatşünas alimləri gərgin elmi axtarışlar aparmış, bu gün dünya mədəniyyəti xəzinəsinə əvəzsiz incilər bəxş etmiş, Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|