Günah lüğət elmində

 
202 
çəkən  Əliyə  (ə)  iĢarədir.  Allaha  and  olsun  ki,  Ģəhadət  ona  nəsib 
oldu!”
1
  
Bu  rəvayət  Ġbn  Həcərin  “Əs-səvaiq”,  Ġbn  Səbbağ  Malikinin 
“Füsulul-muhimmə” 
və 
NiĢapurinin 
“Əl-kəĢfu 
vəl-bəyan” 
kitablarında da nəql olunmuĢdur.
2
  
*** 
Ġkinci  ayədə  bu  haqda  söhbət  daha  geniĢdir.  Bir  çox  hədis  və 
təfsir  alimlərinin  yazdıqlarına  görə,  “Kəfəllahul-mumininəl-qital” 
(DöyüĢdə  Allah  möminlərə  qurtuluĢ  verdi)  ayəsi  Əmr  ibn 
Əbdəvudu məğlub etməklə kafirlərin kələyini kəsən imam Əliyə (ə) 
iĢarədir. Bunu  nəql  edən kəslərdən  biri  də Abdullah  ibn  Məsuddur. 
Belə  ki,  o,  bu  ayəni  oxuyarkən,  onun  təfsirində  deyir:  “Möminləri 
döyüĢ zamanı qoruyan Ģəxs Əli ibn Əbi Talib olmuĢdur!”
 3
 
Hakim  Həskani  bu  məzmunda  Abdullah  ibn  Məsuddan  bir 
neçə
4
  və  Ġbn  Abbasdan  bir  hədis  nəql  etmiĢdir:  “DöyüĢdə  Allah 
möminlərə  qurtuluĢ  verdi  (və  onlara  qələbəni  nəsib  etdi)”  ayəsini 
oxuyarkən,  buyurdu:  “Allah-taala  “Xəndək”  günü  Əli  ibn Əbi  Talib 
(ə)  vasitəsilə  Əmr  ibn  Əbdəvudu  öldürüb  möminləri  (döyüĢdən) 
xilas etdi.”
5
  
MəĢhur  səhabə  Hüzeyfədən  imam  Əlinin  (ə)  Əmr  ibn 
Əbdəvudlə  döyüĢü  və  onu  qətlə  yetirməsi  ilə  bağlı  uzun  bir  hədis 
nəql etdikdən sonra Peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu yazır:
 
 ُّٝ ٍاَ  ب٠  لْاِودِّْاَث
 !
 ءٍلمَّّاَؾةُِ  خمَِّةُا  ًاَّاَع ث اَهةٍُاَّاَ  ةَُ لْاِٛاَ١لْاٌِا  اَْ ىةُٚ  لْاِٛاٍَاَـ
(
ٓ
 )
 اَه ٌاماَٚ لْاُِ ٙ ٍاَّاَع ث اَهةٍُاَّاَ  اَؼاَعاَواٌَ
 لْاِتاَ٠ لْاُِاٌَ ةُٗمَّٔاَا
ٚولْاِّاَ   ًلْاِزاَم ث ٌّي   ةُٗاٍَاَفاَك لْاِلاَل اَٚ ّلا ا  آَ١ ّ ٍلْاَِةُّلْاٌِا  دٛةُ١ةُث  لْآِ ِ  ةٌذلْاِ١اَث اَق
 :
“Ya  Əli,  sənə  müjdə  olsun!  Əgər  bu  gün  sənin  bu  işin 
Məhəmməd  ümmətinin bütün əməlləri ilə müqayisə edilsə, sözsüz ki, 
sənin  əməlin  onların  əməllərindən  üstün  olacaq.  Çünki  Əmr  ibn 
Əbdəvudun ölümü ilə bütün müsəlman evlərinə izzət verildi.”
6
  
O, bu rəvayəti Ġbn Həkimdən də nəql edir. 
Süyuti  “Əd-durrul-mənsur”  kitabında  Ġbn  Əbi  Hatəm,  Ġbn 
Mərdəveyh,  Ġbn  Əsakir  və  Ġbn  Məsuddan  nəql  edir  ki,  Peyğəmbəri-
                                                 
1
 Yenə orada, hədis: 628. 
2
 “Əliyyun fil-kitabi vəs-sünnə”, səh. 218. 
3
 “Şəvahidut-tənzil”, 2-ci cild, səh. 3, hədis: 629. 
4
 Yenə orada, hədis: 630, 631 və 632. 
5
 Yenə orada, səh. 5, hədis: 633. 
6
 Yenə orada, səh. 7, hədis: 634. 

---

 
203 
əkrəm  (s)  həmin  ayəni  oxuyarkən  (onun  Ģərhində)  belə  buyururdu: 
“Allah-taala  möminləri  Əli  ibn  Əbi  Talib  vasitəsilə  döyüşdən  xilas 
etdi.”
1
  
Bunu  Əllamə  ġeyx  Süleyman  Qunduzi  də  “Yənabiul-
məvəddət” kitabında nəql etmiĢdir.
2
    Ayə  ilə  bağlı  baĢqa  rəvayətlər 
də  nəql  olunmuĢdur.  Kitabın  həcmini  nəzərə  alaraq  qeyd 
etdiklərimizlə  kifayətlənirik.  Diqqəti  cəlb  edən  məsələ  budur  ki, 
“Əhzab” müharibəsində Ġslamın düĢmənləri və müĢriklərin atdıqları 
“sonuncu  oxu”  Əli  (ə)  Allahın  əmrilə  sındırır  və  döyüĢ 
müsəlmanların qələbəsilə sona çatır. Bəli, bu fəzilət Peyğəmbərin (s) 
ümməti  içərisində  imam  Əlidən  (ə)  baĢqasına  aid  deyildir.  Ġndi 
görək,  Peyğəmbərin  (s)  caniĢinliyi  bir  əməli  ilə  bütün  Ġslam 
ümmətinin  əməllərindən  üstün  olan  kəsə  layiqdir,  yoxsa 
baĢqalarına?! 
Sual: 
Sual  verilə bilər  ki, “Əhzab”  surəsinin  9-cu  ayəsində  bu 
müharibəyə iĢarə  ilə  buyurulur:
 
“Ey iman gətirənlər! Ordular sizin 
üstünüzə  gəldiyi  zaman  Allahın  sizə  olan  nemətini  yadınıza  salın. 
O  vaxt  Biz  onların  üstünə  külək  və  sizin  görmədiyiniz  qoĢun 
göndərmiĢdik  (ki,  bununla  da  onları  məhv  etdik).  Allah  sizin  nə 
etdiyinizi görürdü!” 
Ayəyə  əsasən,  bu  müharibədə  düĢmən  ordusunun  məğlubiyyət 
amillərindən  biri  onların  üstünə  əsən  Ģiddətli  külək  və  gözə 
görünməyən  mələklərdən  ibarət  ilahi  ordu  olmuĢdur.  Belə  isə  necə 
deyə bilərik ki, müsəlmanların qələbəsinin səbəbi Əlidir (ə)? 
Cavab: 
Bir  müharibədə  qələbənin  müxtəlif  amilləri  ola  bilər; 
təbii amil, hərbi amil, mənəvi amil və s. “Əhzab” müharibəsində də 
Ģübhəsiz,  hər  üç  amil  birləĢərək,  düĢmənləri  məğlub  etdi.  Onların 
ayrı-ayrılıqda  təsirini  inkar  etmək  olmaz.  DüĢmən  ordusunun  cəsur 
döyüĢçüsü Əmr ibn Əbdəvud həm imam Əli (ə), həm külək, həm də 
mələklər  vasitəsilə  öldürüldü.  Bu  amillərin  yanaĢı  təsiri  ilə 
nəhayətdə, müsəlmanlar qələbə qazandılar. 
 
 
 
 
                                                 
1
 “Əd-durrul-mənsur”, 5-ci cild, səh. 192. 
2
 “Yənabiul-məvəddət”, səh. 94. 

---

 
204 
12-“BƏYYĠNƏ” (ġAHĠD) AYƏSĠ 
“Hud” surəsinin 17-ci ayəsində buyurulur: 
 ًخاَّ لْاِؽاَهاَٚ بًِباَِاَإ ٝاٍَٛةُِ  ةُةباَز و  ٗ ٍلْاِجاَل ٓ ِاَٚ ةُٗلْإِدِِّ ةٌل ٘باَّ ةُٖٛةٍُلْاِزاَ٠اَٚ  ٗدِّثمَّه ٓدِِّ ءٍخإَدِّ١اَث ٝاٍَاَ   اَْباَو ٓاَّاَـاَأ
  ٗ ث  اَْٛةُٕ ِ لْاِمةُ٠ اَه ئـاٌَلْاِٚةُأ
“Məgər  Allahdan  açıq-aydın  bir  dəlilə  istinad  edən,  ardınca 
Allah  tərəfindən  bir  Ģahid  gələn,  ondan  da  əvvəl  Musanın  bir 
rəhbər  və  mərhəmət  olan  kitabının  təsdiq  etdiyi  kimsə  (baĢqaları 
kimi  ola  bilərmi?!)  Bunlar  (haqq-ədalət  istəyənlər)  ona  iman 
gətirmiĢlər!” 
Hakim  Həskani  “ġəvahidut-tənzil”  kitabında  bu  ayənin  təfsiri 
ilə  bağlı  on  altıya  yaxın  rəvayət  nəql  edir.  Ondakı  “Ģahid”  sözündə 
məqsədin  imam  Əli  (ə)  olduğu  qeyd  edilir.  Məsələn,  Ənəs  ibn 
Malikdən  belə  nəql  olunur:  “Məgər  Allahdan  açıq-aydın  bir  dəlilə 
istinad edən...”  ifadəsində məqsəd  Məhəmməd  (s),  ”Ardınca  Allah 
tərəfindən  bir  Ģahid  gələn...”  ifadəsində  məqsəd  Əli  ibn  Əbi 
Talibdir (ə). MüĢriklər əhd-peymanlarını pozduqları zaman Məkkədə 
Peyğəmbəri-əkrəm (s) tərəfindən həmin ayələri tilavət edən Ģəxs Əli 
(ə) idi.”
1
  
BaĢqa  bir  hədisdə  Ġbn  Abbasın  belə  dediyi  nəql  olunur: 
”Ardınca  Allah  tərəfindən  bir  Ģahid  gələn...”  ifadəsindən  məqsəd 
yalnız Əli ibn Əbi Talibdir!”
2
  
Həmçinin, imam Əlinin (ə) xüsusi səhabələrindən olan Zazan o 
həzrətdən  belə  nəql  edir:  “Əgər  mənim  üçün  qəzavət  kürsüsü 
hazırlansa  və  mən  onda  əyləşsəm,  Tövrat  əhli  ilə  öz  kitabları  – 
Tövrat, İncil əhli ilə öz kitabları – İncil, Zəbur əhli ilə öz kitabları – 
Zəbur  və  Quran  əhli  ilə  öz  kitabları  –  Quran  əsasında  qəzavət  və 
hökm edərəm... Allaha and olsun! Gecə, yaxud gündüz, çöldə, yaxud 
dağda,  səhralıqda,  yaxud  suda  elə  bir  ayə  nazil  olmayıb  ki,  hansı 
saatda, yaxud kimin haqqında nazil olduğundan xəbərdar olmayım!” 
Bir  nəfər  “Ya  Əmirəl-möminin!  Quranda  sənin  haqqında  bir 
ayə nazil olubmu” soruĢduqda, o həzrət buyurdu: “Məgər Allahdan 
açıq-aydın  bir  dəlilə  istinad  edən,  ardınca  Allah  tərəfindən  bir 
                                                 
1
 “Şəvahidut-tənzil”, 1-ci cild, səh. 280, hədis: 383. 
2
 Yenə orada, səh. 282, hədis: 387. 

---