H akġMLƏRĠn d avraniġI ÜZRƏ b anqalor p rġNSĠPLƏRĠ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.4. Hakim beynəlxalq konvensiyalar və insan hüquqlarına dair normaları müəyyən edən digər
- Ġnsan hüquqları sahəsində beynəlxalq hüququn aktuallığı
- 6.6. Hakim bütün məhkəmə araĢdırmaları gediĢində qaydanı gözləməli, etiketə riayət etməli və iĢ
- Ģəxslərə münasibətdə səbrli, ləyaqətli və nəzakətli davranmalıdır. Hakim eyni cür davranıĢı
6.4. Hakim beynəlxalq konvensiyalar və insan hüquqlarına dair normaları müəyyən edən digər sənədlər daxil olmaqla, beynəlxalq qanunvericilikdəki müvafiq dəyiĢikliklər barədə daim məlumatlı olmalıdır. ġərh Ġnsan hüquqları sahəsində beynəlxalq hüququn aktuallığı 206. Cəmiyyətlərin getdikcə beynəlmiləlləĢməsi və fərdlə dövlət arasındakı qarĢılıqlı münasibətlərdə beynəlxalq hüququn rolunun artması Ģəraitində hakim ona həvalə olunmuĢ səlahiyyətləri yalnız dövlətdaxili hüquq əsasında yox, həm də dövlətdaxili hüququn yol verdiyi çərçivədə beynəlxalq hüququn müasir demokratik cəmiyyətlər tərəfindən tanınan prinsip və normalarına uyğun Ģəkildə icra etməlidir. Dövlətdaxili hüququn istənilən tələblərinə riayət olunması Ģərtilə və icra edilən funksiyaların xarakterindən asılı olmayaraq, hakim beynəlxalq hüququn, o cümlədən insan hüquqları sahəsində beynəlxalq hüququn müddəalarını, onların beynəlxalq müqavilələrdə tətbiq olunan beynəlxalq adət hüququnda və ya insan hüquqlarının müdafisinə dair regional konvensiyalarda təsbit edilməsindən asılı olmadan, nəzərə almaya və ya bu müddəaları bilmədiyinə istinad edə bilməz. Hakimin bu mühüm vəzifəsinin təmin edilməsi üçün insan hüquq və azadlıqları sahəsində hüququn öyrənilməsi, həmin hüquq normalarının hakimin iĢində dövlətdaxili hüququn yol verdiyi çərçivədə praktiki tətbiqini xüsusi vurğulamaqla, yeni hakimlərin ilkin və sonrakı peĢə hazırlığı proqramlarına daxil edilməlidir. 6.5. Hakim özünün bütün vəzifələrini, təxirə salınmıĢ qərarların çıxarılması da daxil olmaqla, ağlabatan və ədalətli Ģəkildə, mümkün qədər qısa müddətdə yerinə yetirməlidir. ġərh ĠĢlərə mümkün qədər qısa müddətdə baxmaq vəzifəsi 207. ĠĢlərə səmərəli, ədalətli və mümkün qədər qısa müddətdə baxarkən, hakim onun qarĢısında çıxıĢ edən tərəflərin hüquqlarına lazımi diqqət nümayiĢ etdirməli və mübahisəli məsələlərin əlavə xərc və ya lazımsız təxirəsalmalar və gecikmə olmadan həllini təmin etməlidir. Hakim lazımsız təxirəsalmaları, qarĢısı alına biləcək gecikmələri və əlavə xərcləri azaltmaq və ya aradan qaldırmaq üçün məhkəmə baxıĢına verilən iĢləri izləməli və nəzarətdə saxlamalıdır. Hakim tərəflər arasında mübahisənin barıĢıq yolu ilə tənzimlənməsini dəstəkləməli və buna kömək etməyə çalıĢmalıdır, lakin bu zaman tərəflər özlərini onların mübahisəsinə məhkəmə tərəfindən baxılması hüquqlarından imtinaya məcbur edilmiĢ kimi hiss etməməlidirlər. Bütün iĢlərə ədalətli və səbrli Ģəkildə baxmaq vəzifəsi məhkəmə iĢlərinin mümkün qədər qısa müddətdə baxılıb həll edilməsi ilə ziddiyyət təĢkil etmir. Hakim öz vəzifələrini zəruri səbr nümayiĢ etdirmək və götür-qoy etməklə bahəm səmərəli və iĢgüzar icra edə bilər. Dəqiq olmaq vəzifəsi 208. Məhkəməyə verilmiĢ iĢlərə mümkün qədər qısa müddətdə baxılıb həll edilməsi hakimdən məhkəmə iclaslarına dəqiq vaxtında gəlməyi və məhkəmə baxıĢında olan iĢlərin həll edilməsi zamanı operativ olmağı tələb edir; bu məqsədə nail olmaq üçün o, məhkəmə aparatı iĢçilərinin, çəkiĢən tərəflərin və onların vəkillərinin qarĢılıqlı əməkdaĢlıq etmələrini tələb etməlidir. Məhkəmə iclası qaydalarının pozulması, onların qeyri-müntəzəmliyi məhkəmə prosesinin əsassız gecikmə və ləngimələrinə səbəb olur və məhkəmələrin fəaliyyəti barədə xoĢagəlməz təəssürat yaradır. Ona görə də, müntəzəm məhkəmə iclas saatlarının nəzərdə tutulduğu yurisdiksiyalarda hakimlər bu qaydalara, funksiyalarının məhkəmədənkənar qaydada tez bir zamanda yerinə yetirilməsini də təmin etməklə, ciddi Ģəkildə riayət etməlidirlər. Təxirə salınmıĢ qərarların dərhal çıxarılması vəzifəsi 209. Hakim iĢin təcililiyini və digər xüsusi halları, iĢin davamiyyətini və ya mürəkkəbliyini, həmçinin digər iĢ öhdəliklərini lazımınca nəzərə alaraq, təxirə saldığı qərarları mümkün qədər tez bir zamanda çıxarmalıdır. Xüsusilə, qərarın əsaslandırıcı hissəsi hakim tərəfindən əsassız gecikdirməyə yol verilmədən elan edilməlidir. ġəffaflığın əhəmiyyəti 210. Hakim çəkiĢən tərəflərin və onların vəkillərinin müvafiq iĢ üzrə icraatın hansı mərhələdə olması barədə məlumat əldə edə bilmələrinə imkan verən Ģəffaf mexanizmlər yaratmalıdır. Vəkillərin və ya öz maraqlarını özlərinin təmsil etdiyi tərəflərin əsassız Ģəkildə ləngidildiyini fikirləĢdikləri qərarların çıxarılma müddətləri barədə sorğu verə bilmələri üçün məhkəmələr ictimaiyyətə açıq olan protokolları təqdim etməlidirlər. Həmin protokollarda təxirəsalma açıq-aĢkar əsassız olduğu və ya hər hansı tərəfə ciddi ziyan vurduğu hallarda məhkəmə daxilində müvafiq orqana Ģikayət edə bilmək imkanı nəzərdə tutulmalıdır. 6.6. Hakim bütün məhkəmə araĢdırmaları gediĢində qaydanı gözləməli, etiketə riayət etməli və iĢ üzrə tərəflərə, andlı iclasçılara, Ģahidlərə, vəkillərə və vəzifəsi ilə bağlı ünsiyyətdə olduğu digər Ģəxslərə münasibətdə səbrli, ləyaqətli və nəzakətli davranmalıdır. Hakim eyni cür davranıĢı tərəflərin qanuni nümayəndələrindən, məhkəmə iĢçilərindən və hakimin təsiri, tabeçiliyi və ya nəzarəti altında olan digər Ģəxslərdən də tələb etməlidir. ġərh Hakimin rolu 211. Hakimin rolu, baĢ hakimlərdən birinin fikrincə, aĢağıdakılarda ifadə olunur: 74 “Hakimin rolu Ģahidlərə yalnız nəzərdən yayınan və ya qaranlıq qalan hər hansı məqama aydınlıq gətirmək lazım olduqda suallar verməklə, məhkəməyə verilən ifadələri diqqətlə dinləməkdən; iĢə aidiyyəti olmayan məsələlərin müzakirəsini istisna etmək və təkrarlara yol verməmək üçün vəkillərin özlərini münasib Ģəkildə aparmalarına və qanunla nəzərdə tutulmuĢ qaydalara riayət etmələrinə nəzarət etmək; məntiqli müdaxilə ilə vəkillərin dediklərini anladığından və qiymətləndirə bildiyindən əmin olmaq; və nəhayət, həqiqətin kimin tərəfində olduğunu həll etməkdir. Əgər hakim bu rol çərçivəsindən kənara çıxırsa, hakimlik mantiyasını ataraq vəkil mantiyasını geymiĢ olur: bunu etmək hakimə yaraĢmır. . . Bizim standartlarımız belədir”. Məhkəmə iclasının gediĢində qaydanı gözləmək və etiketə riayət etmək 212. “Qayda” dedikdə, hüququn tələblərinə uyğunluq və iĢə məhkəmədə baxılması prosesində müəyyən olunmuĢ prosedur qaydalara riayət edilməsini təmin etmək üçün zəruri olan səlislik nəzərdə tutulur. “Etiket” dedikdə isə, həm proses iĢtirakçılarının, həm də ictimaiyyətin nəzərində məhkəmə tərəfindən iĢə ədalətli və ciddi Ģəkildə baxıldığını göstərən diqqətlilik və nəzakətlilik Ģəraiti baĢa düĢülür. Ayrı-ayrı hakimlər onların qarĢısında çıxıĢ edən vəkilin və ya proses iĢtirakçısının konkret davranıĢı, danıĢığı və ya geyim tərzinin nə dərəcədə yaraĢan hal sayılması ilə bağlı müxtəlif nəzər nöqtəsi və standartlara malik ola bilərlər. Bir hakim tərəfindən etik normalara açıq-aydın uyğun olmayan kimi qəbul edilən hal digər hakimin nəzərində zərərsiz orijinallıq kimi görünə, iĢə aidiyyəti olmaya və ya davranıĢ normalarına tam uyğun gələ bilər. Bundan baĢqa, bəzi iĢlər digərlərindən fərqli olaraq formallığa daha çox riayət olunmasını tələb edir. Ona görə də, hər hansı konkret ölkənin ayrı-ayrı ərazilərindəki məhkəmə zallarında hər bir konkret zaman kəsiyində “qayda” və “etiket”in müxtəlif təzahürlərinin geniĢ spektrini görmək olar. “Qayda” və “etiket” anlayıĢlarının vahid standartını təklif etmək arzuolunan deyil və bu, hər bir halda imkansızdır. Bunun əvəzində hakim məhkəmədə qayda və etiketin məhkəmə tərəfindən öz səlahiyyətlərinin ədalətli və qanunun tələblərinə uyğun icra edilməsi üçün zəruri olan səviyyəsini təmin etmək və saxlamaqdan ötrü ağlabatan tədbirlər görməli, eyni zamanda vəkillərə və məhkəmə araĢdırmasının tərəflərinə ədalətlilik və hüququn tələblərinə uyğunluq təminatları təqdim etməlidir. Məhkəmə araĢdırmasının tərəflərinə münasibətdə davranıĢ 213. Hakimin davranıĢı, onun özünü aparmaq manerası hakimin qərəzsizliyinə olan inamın saxlanması üçün birinci dərəcəli əhəmiyyət kəsb edir, çünki məhz onun davranıĢı ilk növbədə ətrafdakıların diqqətini özünə cəlb edir. Qeyri-lazımınca davranıĢ qabaqcadan hasil olan qənaət və ya laqeyd münasibət təəssüratı yaratdığı üçün məhkəmə prosesinə olan inamı sarsıda bilər. Məhkəmə araĢdırmasının tərəfinə qarĢı kobud, hörmətsiz münasibət həmin tərəfin öz iĢinin dinlənilməsi hüququnu pozur və məhkəmə zalında hökmranlıq etməli olan nüfuzu və ədəb-ərkanı sarsıdır. Hakimin nəzakətsiz davranıĢı, həmçinin tərəfin iĢə baxılması prosesindən məmnun qalmasına mənfi təsir göstərir və ümumilikdə məhkəmələr haqqında neqativ təsəvvür yaradır. 74 Jones v. National Coal Board, Court of Appeal of England and Wales [1957] 2 QB p.55 at p.64, per Lord Denning. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|