Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 Beynəlxalq biznesdə deviz siyasəti ” mərkəzi bank tərəfindən beynəlxalq valyuta məzənnəsinə təsir etmək məqsədilə beynəlxalq valyutanın (deviz) alqı-satqısıdır. Beynəlxalq valyuta məzənnəsinin artırılması məqsədilə mərkəzi banklar beynəlxalq valyuta satır və aşağı salmaq məqsədilə digər beynəlxalq valyuta alır. Deviz siyasəti əsasən beynəlxalq valyuta bazarlarına müdaxilə formasında həyata keçirilir. Mərkəzi banklar beynəlxalq valyuta məzənnəsinə təsir etmək məqsədilə beynəlxalq valyuta bazarlarına müdaxilə edir. Beynəlxalq valyuta bazarına müdaxilə ölkənin qızıl-valyuta ehtiyatlarını istifadə etməklə həyata keçirilir. Bir çox ölkələrdə valyuta məzənnəsinin sabitliyini təmin etmək məqsədilə xüsusi stabilləşdirici fondların yaradılması xarakterikdir. Beynəlxalq biznesin inkişafında, beynəlxalq valyuta ehtiyatlarının idarə edilməsi - beynəlxalq valyuta hesablaşmalarının aparılması, beynəlxalq valyuta müdaxiləsinin tətbiq edilməsi və beynəlxalq valyuta riskinin azaldılması məqsədi ilə beynəlxalq valyuta ehtiyyatlarının tərkibinə müxtəlif beynəlxalq valyutaların daxil edilməsi yolu ilə tənzimlənməyə istiqamətlənmiş siyasətdir. Bu siyasət adətən qeyri-stabil beynəlxalq valyutaların daha etibarlı beynəlxalq valyutalarla əvəz olunması və beynəlxalq hesablaşmalarda ən çox istifadə olunan beynəlxalq valyutaların əldə edilməsindən ibarətdir. Beynəlxalq biznesdə, ikili valyuta bazarı beynəlxalq siyasətin bir formasıdır və əsasən 70-ci illərin əvvəllərində İtaliyada, Fransada, Belçikada tətbiq olunurdu. Bu siyasətin əsas mahiyyəti valyuta bazarının iki yerə ayrılmasıdır: kommersiya əməliyyatları və xidmətləri üzrə rəsmi məzənnə tətbiq olunur, maliyyə əməliyyatları üzrə (kapitalın, kreditin axını) bazar məzənnəsi tətbiq olunur. Kommersiya əməliyyatları üzrə məzənnənin aşağı səviyyədə saxlanması ixracın stimullaşdırılması üçün istifadə olunur. İkili valyuta bazarı valyuta”qızıl ehtiyatlarına qənaət etməyə imkan verir. Beynəlxalq biznesdə devalvasiya və revalvasiya ” valyuta siyasətinin ənənəvi metodudur. Devalvasiya milli valyutanın xarici valyutaya münasibətdə məzənnəsinin aşağı düşməsidir. Onun obyektiv əsasını beynəlxalq valyutanın bazar məzənnəsinə nisbətdə, məzənnəsinin yüksək olmasını təşkil edir. Revalvasiya milli valyutanın beynəlxalq valyutaya münasibətdə məzənnəsinin yuxarı qalxmasıdır. Devalvasiya və revalvasiyanın nəticələri konkret şəraitdən asılıdır və müəyyən müddətdən sonra aşkar olunur. 54 Devalvasiya əhalinin həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinə, revalvasiya işsizliyin artmasına səbəb olur. Beynəlxalq valyuta siyasətində iki əks istiqamətli tendensiya qarşılaşır, bir tərəfdən valyuta böhranlarının aradan qaldırılması istiqamətində fəaliyyətlərin koordinasiyası, digər tərəfdən ayrı-ayrı ölkələrin müəyyən üstünlüklər əldə etmək məqsədi güdülür. Bu səbəbdən satış bazarlarının ucuz xammal mənbələrinin əldə edilməsi uğrunda dövrü olaraq ölkələr arasında valyuta müharibələri baş verir. Bu mübarizə devalvasiya və revalvasiya, müxtəlif valyuta rejimləri, valyuta müdaxiləsi kimi alətlərin istifadə olunması ilə aparılır. Beynəlxalq biznesdə, beynəlxalq valyuta siyasətinin formalarından biri kimi dövrü olaraq valyuta məhdudiyyətlərindən ” inzibati və qanunvericilik qadağaları, rezidentlərin və qeyri- rezidentlərin beynəlxalq valyuta əməliyyatlarının reqlamentləşdirilməsi kimi tədbirlərdən istifadə olunur. Beynəlxalq valyuta məhdudiyyətləri valyuta qanunvericiliyi ilə bərkidilmiş və konkret sərəncam və direktivlərə əsaslanır. Beynəlxalq valyuta məhdudiyyətləri beynəlxalq valyuta siyasətinin bir forması kimi aşağıdakı məqsədləri güdür: 1.Tədiyyə balansının tarazlaşdırılması; 2.Valyuta məzənnəsinin sabitliyi; 3.Valyuta ehtiyatlarının, strateji və cari məsələlərin həlli üçün dövlətin əlində cəmləşməsi. Beynəlxalq biznesdə, beynəlxalq valyuta məhdudiyyətləri adətən proteksionizm siyasətinin tərkib hissəsidir. Onların reallaşdırılmasında siyasi motivlər az rol oynamır. Beynəlxalq valyuta məhdudiyyətlərinin mahiyyətini müəyyən edən aşağıdakı prinsiplər fərqlənir: 1.Mərkəzi banklarda valyuta əməliyyatlarının mərkəzləşdirilməsi; 2.Beynəlxalq valyuta əməliyyatlarının lisenziyalaşdırılması; 3.Beynəlxalq valyuta hesablarının tam və ya qismən dondurulması; 4.Beynəlxalq valyuta dönərliyinin məhdudlaşdırılması. Beynəlxalq biznesidə, beynəlxalq valyuta məhdudiyyətlərinin əsasən 2 forması mövcuddur: tədiyyə balansının cari əməliyyatları və maliyyə əməliyyatları. Beynəlxalq valyuta məhdudiyyətlərinin formaları onların daxili mahiyyətini və strukturunu əks etdirir. 55 Tədiyyə balansının cari əməliyyatları üzrə valyuta məhdudiyyətlərinin aşağıdakı formaları tətbiq olunur: 1.Xarici ixracatçıların ölkələr daxilində əmtəə satışından əldə etdikləri gəlirlərin dondurulması. Onların əldə etdikləri gəlirlərin istədikləri kimi istifadə edilməsinə məhdudiyyətlər; 2.İxracatçıların əmtəə ixracından əldə etdikləri beynəlxalq valyutanın məcburi mərkəzi banklara satılması; 3.Əmtəə idxalçılarına məhdud çərçivədə beynəlxalq valyutanın satılması. Bəzi ölkələrdə idxalçı, lisenziya almaq üçün bankda müəyyən depozit saxlamaq məcburiyyətindədir; 4.İdxalçıların xarici valyutaların qabaqcıl kontraktlar ilə alınmasına məhdudiyyətlər; 5.Yerli əmtəələrin xaricdə milli pula satılmasına məhdudiyyətlər; 6.Müəyyən idxal edilən mallarla beynəlxalq valyutada ödənilməsinin qadağan edilməsi; 7.İdxal və ixrac üzrə hesablaşma müddətlərinin tənzimlənməsi; 8.Beynəlxalq məzənnələrinin müxtəlifliyi ” müxtəlif əməliyyat üzrə valyuta məzənnəsinin differensiyası. İlk dəfə müxtəlif valyuta məzənnəsi formalarından 1929-30-cu illərin böhran dövründə istifadə olunmuşdur. Beynəlxalq biznesin inkişafında, milli valyutanın məzənnəsinin yüksəldilməsi birinci növbədə, müəyyən mallar və əməliyyatlar üzrə idxalın ucuzlaşdırılması, xarici borclara görə ödəmələrin verilmiş beynəlxalq valyutada aşağı salınması, müəyyən malların ixracını məhdudlaşdırmaq kimi məqsədləri güdür. Burada məzənnə fərqi rəsmi məzənnə ilə nisbətdə premiya və ya güzəşt kimi çıxış edir. İdxalın lisenziyalaşdırılması ölkəyə əmtəə mədaxilini məhdudlaşdırır. Beynəlxalq biznesin inkişafında, beynəlxalq valyuta ehtiyatlarına qənaət məqsədi ilə xarici səfərlərə çıxan rezidentlərə beynəlxalq valyuta satışı məhdudlaşdırılır. Beynəlxalq valyuta məhdudiyyətlərinə sığortalama, komission mükafatları, mənfəətin və faizin köçürülməsi kimi tədbirlərin məhdudlaşdırılmasını da aid etmək olar. Beynəlxalq biznesdə, maliyyə əməliyyatları üzrə beynəlxalq valyuta məhdudiyyətlərinin formaları kapital axınının tənzimlənməsi istiqamətlərindən asılıdır. Ölkənin tədiyyə balansı passiv olanda valyuta məzənnəsinin sabitliyi, ölkənin kapital axınını məhdudlaşdırmaq məqsədilə aşağıdakı tədbirlər tətbiq edilir: Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|