Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 stabil beynəlxalq valyutada öz aktivlərini yerləşdirməyə can atırlar. Beləliklə də həmin zəifləmiş beynəlxalq valyutanın mövqeyi daha da zəifləyir. 5. Beynəlxalq biznesin inkişafında, beynəlxalq hesablaşmalarda müəyyən beynəlxalq valyutanın istifadə olunma səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsinin əhəmiyyəti: Beynəlxalq valyuta məzənnələrinə beynəlxalq hesablaşmalarda onların istifadə olunma səviyyəsi çox böyük təsir göstərir. 90-cı illərin əvvəlindən bütün ödəmələrin 55%-i, neftlə hesablaşmaların 85-90%-i, xarici borclarla hesablaşmaların 70%-i dollarla aparılırdı. Buna görə də dünya bazarlarında neftin qiymətlərinin dəyişməsi və s. dolların məzənnəsinə təsir edir. 6. Beynəlxalq biznesin inkişafında, milli və dünya bazarlarında beynəlxalq valyutaya olan inamın səviyyəsinin əhəmiyyəti: Bu faktor ilk növbədə həmin ölkədəki iqtisadi və siyasi vəziyyətlə müəyyən olunur. Beynəlxalq valyuta bazarlarının iştirakçıları nəinki iqtisadi artım tempini, inflyasiyanın tempini, milli pulun alıcılıq qabiliyyətinin səviyyəsini, tələb və təklifin nisbətini və hətta valyutanın dinamikasının perspektivlərini də nəzərə alırlar. Hətta rəsmi ticarət və tədiyyə balansı haqda məlumatlar barədə xəbərlər, seçkinin nəticələri kimi xəbərlər beynəlxalq valyuta məzənnəsinə təsir göstərir. 7. Beynəlxalq biznesin inkişafında, beynəlxalq valyuta siyasətinin əhəmiyyəti: Beynəlxalq valyuta məzənnəsinin bazar və dövlət tənzimlənməsi onun dinamikasına təsir göstərir. Beynəlxalq valyuta bazarlarında tələb və təklif mexanizmi vasitəsilə formalaşan beynəlxalq valyuta məzənnəsi kəskin sıçrayışlara məruz qalır. Beynəlxalq valyuta bazarlarında iqtisadiyyatın, maliyyənin, pul dövriyyəsinin, kreditin və müəyyən beynəlxalq valyutaya olan inamın göstəricisi kimi real beynəlxalq valyuta məzənnəsi formalaşır. Beynəlxalq məzənnənin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi ümumi iqtisadi valyuta siyasətindən asılı olaraq yüksəlməyə və azalmağa istiqamətlənmişdir. Bu məqsədlə bütün dövlətlərdə müəyyən beynəlxalq valyuta siyasəti aparılır. Beynəlxalq biznesin inkişafında, beynəlxalq valyuta məzənnəsinin formalaşması prosesi çoxfaktorlu prosesdir, milli, dünya iqtisadiyyatının və siyasətin qarşılıqlı əlaqəsi ilə şərtlənmişdir. Buna görə də beynəlxalq valyuta məzənnəsini proqnozlaşdıran 49 zaman bütün bu məzənnə əmələ gətirən amillərin təsiri, konkret vəziyyətdən asılı olaraq nəzərə alınmalıdır. Beynəlxalq biznesin milli və dünya bazarlarının dəyər göstəriciləri arasında əlaqə vasitəsi kimi çıxış edən beynəlxalq valyuta məzənnəsi beynəlxalq iqtisadi əlaqələrdə və təkrar istehsal prosesində aktiv rol oynayır. Beynəlxalq valyuta məzənnəsindən istifadə etməklə sahibkarlar özləri istehsal etdikləri malların maya dəyərini dünya bazarlarındakı qiymətlərlə müqayisə edirlər. Bu, ayrı- ayrı sahibkarların və bütövlükdə ölkənin xarici iqtisadi əməliyyatlarının nəticələrini aşkara çıxartmağa imkan verir. Beynəlxalq valyuta bazarlarında valyutanın beynəlxalq dəyərinin portreti aşkara çıxır. Ölkənin dünya ticarətində xüsusi çəkisini nəzərə almaqla beynəlxalq valyuta məzənnələrinin nisbəti əsasında səmərəli beynəlxalq valyuta məzənnəsi hesablanır. Beynəlxalq valyuta məzənnəsi idxal-ixrac əməliyyatlarına, müəssisənin rəqabət qabiliyyətinə və mənfəətinə müəyyən təsir göstərir. Beynəlxalq valyuta məzənnələrinin enib-qalxması beynəlxalq iqtisadiyyatda, o cümlədən maliyyə-kredit sahələrində qeyri-sabitliyi gücləndirir və neqativ sosial-iqtisadi nəticələrə gətirib çıxarır. Beynəlxalq biznesdə valyuta məzənnəsinin aşağı düşməsi nəticəsində, əgər başqa faktorlar təsir göstərmirsə, həmin ölkə iqtisadiyyatı bir çox üstünlüklər əldə edir. Məsələn, ixracatçılar istehsal etdikləri məhsulu dünya bazarlarında daha aşağı qiymətə satmaq imkanı əldə edir və beləliklə, kütləvi əmtəə ixracından gəlirlərini artırırlar. Eyni zamanda beynəlxalq valyutanın aşağı düşməsi idxalı bahalaşdırır və xarici əmtəələrə olan tələbin aşağı düşməsinə səbəb olur. Bununla yerli istehsalçılar tərəfindən istehsalın genişləndirilməsinə stimul yaranır. Beynəlxalq valyuta məzənnəsinin aşağı düşməsi milli pul vahidində ifadə olunmuş real borcların azaldılmasına, beynəlxalq valyutada ifadə olunmuş borcların artmasına səbəb olur. Beynəlxalq valyuta məzənnəsinin artması ilə ixracın səmərəliliyi aşağı düşür. Yerli istehsallı əmtəələr xarici əmtəələrlə rəqabət apara bilmir. Bununla bərabər idxal ucuzlaşır və ölkəyə əmtəə idxalı artır, kapital və investisiya axını stimullaşır. Beynəlxalq biznesdə, beynəlxalq valyuta məzənnələrinin dəyişməsi dünya bazarlarında reallaşdırılan məcmu umumi milli məhsulun dövlətlər arasında yenidən bölüşdürülməsinə təsir edir. Üzən valyuta məzənnələri şəraitində məzənnə nisbətlərinin 50 qiymətəmələgəlmə və inflyasiya proseslərinə təsiri güclənir. Üzən valyuta rejimində verilmiş faktorun daxili qiymətlərə təsiri daimi xarakter aldığı zaman, təsbit edilmiş beynəlxalq valyuta məzənnələri dövründə bu hala ancaq rəsmi devalvasiyalar zamanı rast gəlmək olur. Beynəlxalq biznesin inkişafında, üzən valyuta rejimində məzənnənin dəyişməsinin kapitalın, əsasən də qısamüddətli spekulyativ kapitalın hərəkətinə təsiri böyükdür. Spekulyativ kapitalın ölkəyə axını nəticədə beynəlxalq valyutanın məzənnəsinin, ssuda kapitalının və kapital qoyuluşlarının artmasına səbəb olur ki, bu da iqtisadiyyatın inkişafına və büdcə kəsirinin aradan qaldırılmasına kömək edir. Ölkədən kapital axını isə investisiyaların azalmasına və işsizliyin artmasına gətirib çıxarır. Beynəlxalq biznesin inkişafında, beynəlxalq valyuta məzənnələrinin enib-qalxması ölkənin iqtisadi-valyuta potensialından, ixrac kvotalarından və beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə mövqeyindən asılıdır. Beynəlxalq valyuta məzənnəsi dövlətlər, idxalçılar və ixracatçılar arasında mübarizə obyektidir və ölkələr arasında ziddiyətlərin mənbəyidir. Bu səbəbdən beynəlxalq valyuta məzənnəsinin problemlərinin öyrənilməsi iqtisadiyyat elmində xüsusi yer tutur. Beynəlxalq biznes təcrübəsindən göründüyü kimi bazar iqtisadiyyatı şəraitində beynəlxalq valyuta münasibətlərini dövlət və bazar tənzimləyir. Beynəlxalq valyuta bazarlarında valyutaların tələb, təklifi və onların məzənnə nisbətləri formalaşır. Beynəlxalq valyuta bazarlarında rəqabət şəraitində bu qanunların fəaliyyəti valyuta mübadiləsinin nisbətən ekvivalentliyini, beynəlxalq valyuta axınının dünya təsərrüfatının tələblərinə uyğunlaşmasını təmin edir. Beynəlxalq valyuta bazarlarında iqtisadi agentlər tərəfindən qiymət mexanizmi vasitəsilə valyuta alıcılarının tələblərini ödəyə biləcək təkliflər öyrənilir. Bununla bazar beynəlxalq valyuta əməliyyatları barədə informasiya mənbəyi kimi çıxış edir. Beynəlxalq biznesin inkişafında dövlət beynəlxalq valyuta münasibətlərinin beynəlxalq iqtisadi əlaqələrdə mümkün rolunu nəzərə alaraq əvvəlcə qismən, sonra isə bütöv bu sahəni öz nəzarəti altına almalıdır. Məzənnə nisbətlərinin kəskin dəyişməsi dünya və milli iqtisadiyyata mənfi təsir göstərir. Bu isə öz növbəsində sosial- iqtisadi vəziyyətin kəskinləşməsi ilə nəticələnir. Beynəlxalq valyutanın dövlət və bazar tənzimlənməsi metodları bir-birini Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|