Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes

                                                                                67 
 
 

 
lahiyyəin üstnlükləri 

 
lahiyyəin zəif cəhətləri 

 
risklər 

 
satışın şansları 
Lahiyyənin həyata keçirilməsi. 
Lahiyyənin həyata keçirilməsi mərhələsi bir sıra problemlər yaradan müxtəlif 
fəaliyyət növlərini özündə birləşdirir. Bu problemlər bir qayda olaraq 
iqtisadçılar, hüquqşünaslar və mühəndislərin birgə iş fəaliyyəti ilə aradan 
qaldırılırlar. Bunlara aiddir: 

 
lahiyyənin qərar planının hazırlanması 

 
inşaat şirkətləri və avadanlıq istehsalatçıları ilə danışıqlar. 

 
Ictimai komunikasiya sisteminə qoşulmanın təmin olunması 

 
Müqavilələrin bağlanması və inşaata nəzarət 

 
Patent və lisenziya haqqında danışıqların aparılması və razılaşmaların 
əldə olnması. 

 
Xammal, köməkçi və əsas istehsal materiallarının, digər lazimi 
resursların təmin oulnması barədə konkret razılaşmanın əldə olunması. 

 
Heyətin seçilməsi, lazım gəldikdə öyrədilməsi 

 
Tətbiq. 
Bu fəaliyyətlərin bir çoxu bu məsələlərdə ixtisaslaşmış konsaltinq firmaları 
tərəfindən həyata keçirilir. 
İstehsalat mərhələsi. 
Lahiyyənin həyata keçirilməsindən sonra bir qayda olaraq sınaq istehsalı baş 
verir. 
Bu mərhələdə satış bazarının və xərc komponentlərinin qiyətləndirilməsinin 
real olub olmaması aşkara çıxarılır. Isthsalatın ilk illərində nəzərə almaq 
lazımdır ki, istehsal prossesində problemlər çıxır və ya satış həcmi maksimal 
səviyyəyə çatmır. Bu bir qayda olaraq lahiyyə araşdırmalarından sonrakı 
dövrlərə nisbətən əvvəlki dövrdə daha az gücdən istifadı olunması kimi 
planlaşdırılaraq nəzərə alınır. 
Lahiyyənin planlaşdırılmış müddət sonunda bağlanacağı, yoxsa müəyyən 
yeniləşdirmədən sonra davam edəcəyi, planlaşdırma dövründə açıq qalır. Bu 
lahiyyənin qiymətləndirilməsi zamanı da əhəmiyyət daşımır. Planlaşdırılmış 
müddət sonunda mülkiyyətdə olan əmlak silinir, borclar ödəndikdən sonra 
qalan mənfəət isə lahiyyənin təşkilatçılarına verilir. 
Lahiyyəin müddətinin uzadılması qərara alınırsa, bunu yeni investisiya qərarı 
kimi dəyərləndirmək olar. 
Lahiyyənin sona çatmasından sonra, plandan mümkn kənarlaşmaları təhlil 
etmək olar. 
Uzun müddətli lahiyyələr üçün bu cür əlavə təhlil böyük əhəmiyyət daşımır. 
Çünki, investor bu lahiyyə ilə ya bir dəfə, ya da zaman-zaman məşğul olur. 
Lakin belə fəaliyyətlə məşğul olan konsaltinq firmaları, inkişaf bankları və s 
kimi təşkilatlar üçün bu cür araşdırmalar planlaşdırmanın ayrı-ayrı 

---

                                                                                68 
 
 
mərhələlərində yoxlama səhifələrinin artırılmasına səbəb olar, ehtimallarında 
tipik səhvlərin olmamasına kömək edə bilər. 
Aşağıdakı punktlar xüsusilə nəzərdən keçirilir: 

 
Müəyyən xərclərin sistematik olaraq az və artıq qiymətləndirməsi. 

 
Satış bazarının qiymətləndirilməsində və istehsalat gücünn istifadə 
olunması planlarında sistematik səhvlər. 

 
Tipik satış problemləri. 

 
Inşaatçılar, konsaltinq firmaları, patent və lisenziya sahibləri ilə 
razılaşmada çatışmazlıqlar. 
Invetisiya planının iqisadi təhlilində texniki və marketonq araşdırmalarının 
əsas hissələri, maliyyə hissəsinin imkan və məhdudiyyətləri bir nöqtəyə 
gətirilir. Təhlilin bu hussəsini həm də maliyyə təhlili də adlandırırlar. 
Planlaşdırmanın ayrı-ayrı addımları sxem №1-də göstərilmiş məntiqi əlaqə ilə 
bir birinə bağlıdırlar. 
Ekstremal davranış variantlarını müqayisə etmək üçün məqsəd funksiyasını 
müəyyən etmək lazımdır. Bu, rasional iqtisadi səmərəlilik meyarlarının 
müəyyən olunması konkret maliyyə qərarları üçün lazımdır. 
Daha sonra tüxniki və bazar təhlilinin göstəriciləri əsasında vəsait axınlarını 
müqayisə etmək lazımdır. Real mühitin bu göstəriciləri cari xərclər və 
planlaşdırılmış dövriyyə əsasına hesablanmış dövriyyə vəsaitləri ilə 
tamamlanır. 
Real sferadan daxilolmalar və ödəmələr axınının müqayisəsi hansı dövrlərdə 
maliyyə artıqlığı, hansında maliyyə əskikliyi olduğunu müəyyən etməyə imkan 
verir. Bu struktura müvafiq ilkin maliyyə planı formalaşır. Onun 
formalaşdırılması zamanı maliyyə bazarlarındakı vəziyyətlə yanaşı, ekzogen 
xarakterli əlavə şərtləri də nəzərə almaq lazımdır. Instusional məhdudiyyətlər 
ondan ibarət ola bilər ki, məsələn, müəyyən təşkilat hüquqi formalı 
müəssisələrdə özəl kapitalın minimal həcmi müəyyən olunmuşdur, kredit 
almada müəyyən məhdudiyyətlər mövcuddur, kreditorların inamını itirməmək 
üçün müəyyən yazılmamış qanunlara riayət etmək lazımdır və s. 
Bu mərhələdə formalaşmış plan təqribi xarakter daşıyır, çünki, bəzi ödəmələr 
hələ tərtib olunmamış gəlir və xərc hesablamalarından asılıdır. Ilk növbədə 
söhbət birbaşa vergi ödəmələrindən gedir, hansı ki, balans gəlirinə əsasən 
müəyyən olunur. Dividentlərin də bölüşdürülməsi çox zaman balans gəlirinə 
əsaslanır. 
Gəlir və xərclərin planını lahiyyənin maliyyələşdirilməsi haqqında məlumat 
olmadan tərtib etmək mümkün deyil. 
Bu onunla əlaqədardır ki, borc kapitalına görə faizlər balans gəliri 
hesablanarkən xərc olaraq göstərilir. Buna görə də kənardan 
maliyələşdirmənin həcmi və faiz dərəcəsi dəqiq məlum olmalıdır. Əgər gəlir və 
xərclərin hesablanmasında ilkin maliyyə planlalaşdırılmasında fərqli olaraq 
vergi ödəmələri xeyli dərəcədə azalmışdırsa o zaman bu göstəriciləri nəzərə 
alaraq yeni maliyyə planı hazırlamaq lazımdır. Bu interaktiv prossesdə 
maliyələşdirmə və gəlir xərclərin uyğunlaşdırılması lazımdır. 

---