Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
311 Arş. Gör. Hasan BAKTIR menileri buranın feodal beyleri kendine ait görüyordu; bu durum bazen Ermenilerin sürülerini kaybetmelerine ve bazen de reislerle çatışmalarına neden oluyordu 44 . Bazen de Ermeniler, diğer halklar gibi, Kürt ve Osmanlı idaresi arasında kalıyorlardı. Her iki tarafta eş zamanlı olarak köylülerden vergi istiyordu. Her iki tarafa da aynı anda vergi ödeyemeyen köylüler ol- dukça zor durumda kalıyorlardı. Bütün bunlar göz önüne alındığına, doğu bölgelerindeki Ermenilerin durumunun Batıdakilerden farklı olduğunu ve bu bölgede yaşayan halklar için hayatın çok daha zor olduğunu söylemek yerinde bir değerlendirme olacaktır. Sonuç Osmanlı Ermenilerinin Batılı gezginler tarafından doğru anlaşılmadı- ğı ve anlatılmadığını iddia edebiliriz. Gezginlerde Osmanlı Ermenilerine karşı her zaman göreceli bir değerlendirme yaklaşımı vardır. Gezginler tarafından Ermeniler, Hıristiyan oldukları için, ya Avrupa mirasının bir parçası olarak görülmüş ya da ticaretteki yüksek yetenek ve başarıların- dan dolayı haksız bir şekilde Musevîlerle karşılaştırılmışlardır. Osmanlı- ya İngiltere’den gelenlerde de bu türden yaklaşımlar hâkimdir. Sir Paul Rycaut, Lady Mary ve Charles Eliot gibi gezginler de Ermenilere bu şe- kilde yaklaşmıştır. Rycaut onları Avrupa Hıristiyan mirasının bir parçası olarak görmüş, onunla aynı düşünceyi paylaşan Eliot da Ermenileri fi zik- sel anlamda Doğulu Musevîlere benzetmiş ama Mesrob’un misyonerlik faaliyetlerini örnek vererek ve dillerinin Avrupa-Hint ailesine ait olduk- larını iddia ederek aslında Ermeniler ile aynı geçmişe sahip olduklarını, aynı mirası paylaştıklarını iddia etmiştir. Lady Mary de onları Musevîler ile karşılaştırmış ve Osmanlı toplumunda Yahudilerden sonraki imtiyazlı toplum olarak görmüştür. Ancak bazı bakımlardan Lady Mary’nin Erme- niler hakkındaki izlenimleri ve değerlendirmeleri diğer gezginlerinkinden daha kapsamlı ve yerindedir. Onun Ermenilerin evlilik âdetleri, ticaretteki başarıları ve Türkler ile benzer yaşam koşullarına sahip olduklarını söyle- mesi diğer gezginlerin anlattıkları ile karşılaştırıldığında daha mantıklı ve yerinde değerlendirmelerdir. Bu açıdan Lady Mary’nin Ermeni toplumu izlenimleri Clifford Geertz’in yakın-deneyim dediği kültür yorumu ola- rak değerlendirilebilir. Ancak Osmanlıda yaşayan birbirinden farklı ya- şam şekilleri olan Ermenilerin kapsamlı ve yeterli anlamda anlatabildiğini söylemek imkânsızdır. Bu yüzden de Lady Mary’nin anlattıkları detaylı 44 Eliot, a.g.e., s.393-394.
312 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER tasvir olarak görülemez. Ayrıca göz önüne almamız gereken başka bir şey daha vardır. O da Osmanlıya gelen Avrupalı gezginler genellikle İstanbul ve İzmir gibi büyük şehirlerde yaşayan ve tercümanlık yapan Ermeniler ile karşılaşmış, bu yüzden de Ermenilerin konumunu yerinde görme ve doğru değerlendirme şansları olmamıştır. Ayrıca bu gezginler Ermeniler ile gerçek yaşam çevrelerinde değil de daha çok alışverişte karşılaşmışlar- dır. Köylerde ve Ermenilerin Türkler ile birlikte yaşadıkları yerlerde bu iki toplumun benzerliklerini görmemişlerdir. Gezginlerin gözlemleri İstanbul ve İzmir gibi kozmopolit şehirlerde karşılaştıkları Ermeniler ile sınırlıdır. Bu yüzden de gezginlerin Osmanlı Ermenileri hakkındaki değerlendirme- leri yüzeysel ve yetersizdir.
313 Arş. Gör. Hasan BAKTIR Kaynakça Barsoumian, H., Christians and Jews in the Ottoman Empire, Vol.I, Holmes and Meier Publishers Inc., New York, London 1982. Braude, B. , B. Lewis, Christians and Jews in the Ottoman Empire, Vol. I, Holmes and Meier Publishers Inc., New York, London 1982. Charles, Eliot, Turkey in Europe, Frank Cass & Co. Ltd., London 1965. Desai, A., Turkish Embassy Letters, University of Georgia Press, Athens GA. 1993. Geertz, Clifford, Available Light: Anthropological Refl ections on Philosophical Topics, Princeton University Press N.J., Princeton. 2000. __________, The Interpretation of Cultures, Basic Boks, New York 1973. __________, Local Knowledge: Further Essays in Interpretive Anthropology, Basic Boks, New York 2000. Greenblatt, J. S., Learning to Curse: Essays in Early Modern Culture, Routledge, London 1990. Jack, Malcolm, Turkish Embassy Letters, University of Georgia Press, Athens GA. 1993.
Montagu, L.M.W., Turkish Embassy Letters, University of Georgia Press, Athens GA. 1993.
Mikes, K., Türkiye Mektupları, Çeviren Aysel Kurucu, Tercuman 1001 Temel Eser, İstanbul. Toynbee, A.J., Turkey: A Past and Future, www.projectgutenberg.com
(2003)
XVII. YÜZYILDA KAYSERİ’DE YAŞAYAN ERMENİLERİN SOSYAL YAŞANTILARI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER Yrd. Doç. Dr. Hava SELÇUK Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tel: 0 352 437 49 01 -33316 Özet Kayseri yüzyıllardır Ermeni, Rum ve Müslümanların bir- likte yaşadığı bir coğrafyadır. Yüzyıllardır bir arada yaşa- mak, bu toplulukların birbirlerinin sosyal yaşantılarında etkileşimini de beraberinde getirmiştir. Bu çalışmamızda bu etkileşimin birlikte yaşama katkıları ortaya konulmaya çalışılacaktır. Özellikle XVII. yüzyılda yani Tanzimat dönemi öncesinde Kayseri’de yaşayan Ermenilerin sosyal yaşantı- ları, mal varlıkları, evlilik-boşanma hadiseleri, Ermenilerin Rum milletinden kişilerle evlilikleri incelenecektir. Ermeni kadınların Müslüman olmaları ve Müslüman erkeklerle evlilikleri, Ermeni erkeklerinin din değiştirme olayı ve bu durumun iki topluluk arasındaki yansımaları ele alınacak- tır. Kırsal alanda ve şehir merkezinde yaşayan kadınların inançlarında meydana gelen değişikliğin sebepleri ve bu- nun onların yaşantıları üzerindeki etkileri üzerinde durula- caktır. Ermeni vatandaşların kadı mahkemelerini kullanma nedenleri, Ermenilerin Kayseri’de bulunan ibadet mekân- ları şer’iye sicillerinden hareketle değerlendirilecektir.
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|