tədbirlər gördük"
. (Ə.Elçibəyin Ə.Tahirzadə ilə söhbətindən. - "Elçibəylə 13 saat üz-üzə", Bakı,
1999, s.59-61).
Qeyd etməliyik ki, testlə bağlı olaraq "həyatının ən ləzzətli anlarını" yaĢamaqda prezidentə
hamıdan çox yardımçı olmuĢ dövlət adamı məhz Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının sədri
Vurğun Əyyubdu. Qısa müddət içərisində öz iĢinə incəliklə yiyələnmiĢ Vurğun bəyin Komissiyanı
ən nüfuzlu dövlət qurumlarından birinə çevirməyi bacarması, bu son dərəcə prinsipial, obyektiv
və güzəĢtbilməz insanın hər cür mənfi hallarla cəngavərcəsinə ölüm-dirim savaĢına girərək bu
çarpıĢmada qalib gəlməsi və iĢinə prezidentdən baĢqa heç kəsin müdaxilə etməsinə imkan
vermədiyi Komissiyanı xalqa ideal təmizlik etalonu kimi tanıda bilməsi bütövlükdə Elçibəy
iqtidarının baĢını uca etdi.
Həm yeni qəbul ediləcək, həm də artıq oxumaqda olan tələbələrə dövlət qayğısını gücləndirməyi
özünə insani borc da sayan Əbülfəz bəy yeni dərs ili baĢlanan kimi - 9 sentyabrda "Ali və orta
ixtisas məktəbləri tələbələrinə və texniki peĢə təhsili məktəbləri Ģagirdlərinə əlavə pul ödənilməsi
haqqında" fərman verdi, tələbə və aspirantların təqaüdlərinin artırılması, onların məiĢət
problemlərinin həll edilməsi məqsədiylə hakimiyyəti boyunca bundan sonra da bir neçə fərman
imzaladı.
TƏCRÜBƏSĠZLĠK BACARIQSIZLIQ DEMƏK DEYĠL
Diplomatik fəallığın artırılması nəticəsində 1 sentyabr 1992-yədək Azərbaycan Respublikasının
müstəqilliyini dünyanın 120-dən çox dövləti tanımıĢdı və onlardan 7-si (Türkiyə, Rusiya, Ġraq,
Ġran, ABġ, Fransa, Çin) Azərbaycanda öz nümayəndəliklərini açmıĢdı, bir çox dövlətlər də açmaq
ərəfəsindəydi. (Ancaq xarici səfirliklərin normal iĢləməsinə hələ Ģərait yoxdu).
Ən pisi buydu ki, indiyədək Azərbaycanın müstəqil xarici siyasəti olmadığına görə yeni yaranan
xarici əlaqələri tənzimləyəcək, ümumiyyətlə, müstəqil dövlətin xarici siyasətini gerçəkləĢdirəcək
qurum - əsl Xarici ĠĢlər Nazirliyi ortalıqda yoxdu. (Sovetlər dövründəki nazirlik əslində viza
verməklə məĢğul olan əhəmiyyətsiz bir kontordu). Nazir Tofiq Qasımov dərin elmi zəkası və
məntiqi, geniĢ dünyagörüĢü, iti siyasi duyumu və təhlil bacarığı, büllur kimi təmiz Ģəxsiyyəti,
müstəqil düĢüncəliliyi, əməksevərliyi və baĢqa bir çox keyfiyyətləriylə Elçibəy iqtidarına baĢucalığı
gətirən bir dövlət adamı olsa da o, aramsız xarici səfərlərdə bulunduğundan və nazirlikdə
aparılmalı hər bir quruculuq iĢini Ģəxsən öz əlindən çıxarmaq istədiyinə görə nazirliyin idarəetmə
qurumlarının yaradılması, XĠN-nin mükəmməl dövlət mexanizminə çevrilməsi yolverilməz
dərəcədə ləngiyirdi. XĠN-nin fəaliyyəti geniĢləndikcə artıq öz "mənzil"inə sığmırdı və eyni binada
yerləĢən "Göy göl" mehmanxanasının nazirliyə verilməsi istənildi. Əbülfəz bəyin tələbiylə bir
qədər sonra Bakının ən gözəl yerində - Ġçəri Ģəhər qalası önündəki Siyasi Maarif Evi (indi orada
məhkəmə yerləĢir) boĢaldıldı və Xarici ĠĢlər Nazirliyinin sərəncamına verildi.
Ən maraqlısı da buydu ki, nəinki dövlətin xarici siyasətini formalaĢdıran Ģəxs olaraq prezident və
onun silahdaĢları, eləcə də bütövlükdə idarəetmə aparatı xarici siyasət yürütməkdə tam
təcrübəsiz olsalar da, hətta beynəlxalq protokol, etiket qaydalarına yenicə bələd olmağa
baĢlasalar da Azərbaycanın Xalq hərəkatının məzmun və məntiqindən doğan xarici siyasət kursu
vaxtında və düzgün müəyyənləĢdirilmiĢdi ki, bu, adamda indi xoĢ təəccüb yaradır.
O vaxtlar Naxçıvanda müxbir iĢləmiĢ jurnalist dostum, görkəmli publisist Əli ġamilin bu
yaxınlarda mənə təqdim etdiyi bir xatirə prezident Elçibəyin müstəqil xarici siyasətimizin
formalaĢdırılmasına yararlı olan insanlardan dövlətin mənafeyi naminə necə ustalıqla, əsl
diplomatcasına istifadə etdiyini əyani Ģəkildə açıqlayır.
"Bəy prezident seçiləndən bir qədər sonra onunla görüĢdük. Bir çox məsələlərdən danıĢdıq.
Sonda Bəy dedi ki, Arif Rəhimoğluyla birgə Türkiyəyə, oradan da Quzey Kıbrısa gedəcəksən. Arif
hər Ģeyi bilir. Fəaliyyətinizdə tam sərbəstsiniz, ancaq olduqca diqqətli olun. Quzey Kıbrısı
tanımağımıza mane olan hər detala diqqət yetirin, yerli qəzetlərdə çıxıĢ edin, radio və
televiziyalarda müsahibə verin, çalıĢın səfəriniz geniĢ əks-səda doğursun...
Beləliklə, 1992-ci il avqustun sonları - sentyabrın əvvəllərində Arif Rəhimoğluyla Türikyəni, Quzey
Kıbrısı gəzdik. Bülənd Ecevitlə, yeni yaranmaqda olan Böyük Birlik Partiyasının baĢqanı Mühsin
Yazıçıoğluyla, Millətçi Hərəkat Partiyasını bərpa etmək istəyən (1980-dəki hərbi çevriliĢi zamanı
partiyanın fəaliyyəti qadağan edilmiĢ, Alparslan TürkeĢ zindana atılmıĢdı. Sonralar siyasi
fəaliyyətə icazə veriləndə köhnə partiya qadağan olunduğundan Alparslan TürkeĢ və tərəfdarları
Millətçi ÇalıĢma Partiyası yaratdılar) millət vəkili Sədi Somunçuoğlu və baĢqalarıyla görüĢdük.
MÇP-nın Kayseri Ģəhərinin baĢı üzərində ucalan Erciyəz dağınin Təkur yaylasında təĢkil etdiyi III
Zəfər Qurultayına qatıldıq. Ġndiyədək qiyabi tanıĢ olduğumuz Ozan Ariflə Ģəxsən görüĢüb söhbət
etdik.
Quzey Kıbrısda üç gün qaldıq. Prezident Rauf DənktaĢla, Məclis baĢqanı Haqqı Atunla, baĢ nazir
DərviĢ Əroğluyla, təhsil, mədəniyyət və gənclik naziri EĢper Serakıncıyla, Quzey Kıbrıs Türk Hava
Yollarının genel müdiri Səbahəddin Bəyazla, Doğu Ağdəniz Universitetinin prorektoru Həsən
Cicioğluyla, Xarici ĠĢlər Nazirliyinin əməkdaĢlarıyla və baĢqalarıyla görüĢdük. Zəngin təəssüratla,
yeni öyrəndiyimiz çoxlu faktlarla geri döndük.
Sentyabrın ortalarında Elçibəy Arif Rəhimoğluyla məni Prezident Aparatında qəbul etdi. Səfər
təəssüratlarımızı dinlədi. Yazdığımız arayıĢı aldı (arayıĢın mətnini "Quzey Kıbrıs. Mən belə
gördüm" kitabında vermiĢəm). TapĢırığını yerinə yetirdiyimizə görə bizə təĢəkkürünü bildirib
hərəmizə Türkiyədə çap olunmuĢ "Maya" dərgisinin 1992-ci il 6-cı sayından bir nüsxə bağıĢladı.
(Dərginin üz qabığında Əbülfəz Elçibəyin portreti, içindəsə onun haqqında material verilmiĢdi).
Quzey Kıbrısda olanda Arifə yarızarafat, yarıciddi demiĢdim ki, səfərimiz uğurlu alınsa,
topladığımız sənədlər, yazdığımız arayıĢlar keçərli olsa Azərbaycan Quzey Kıbrıs Türk
Cümhuriyyətini Türkiyədən sonra tanıyan ikinci dövlət olacaq. Adımız heç yerdə keçməsə də
bundan qürur duyacağıq. Yox, uğursuzluğa düçar olsaq, Yunanıstan hay-küy salsa, beynəlxalq
aləmdə qalmaqal düĢsə, yəni BMT-nin tanımadığı bir dövlətə Azərbaycan Respublikası
nümayəndələrinin gəliĢi narazılıq doğursa geri dönəndə öz qəzetlərimizdə bizi biabır edən
yazılara gen-bol rast gələcəyik. Ola bilsin, haqqımızda cinayət iĢi də açılacaq. Bəyin, bu iĢi Xarici
ĠĢlər Nazirliyinin, yaxud Prezident Aparatının iĢçilərinə yox, məhz bizim kimi qeyri-rəsmi Ģəxslərə