Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış

110 

 

qarşısında özünün aciz olduğu qənaətinə gəldi. Əgər səhranın dəhşətli şəraitini nəzərə 

alıb, kəşfiyyat yolu ilə əvvəlcədən daha asan marşrut seçsəydi, belə böyük itkilərlə və 

məhrumiyyətlərlə üzləşməzdi. Həmişə logistikaya ciddi fikir verən, onun tələblərini 

nəzərə alan Makedoniyalı Aleksandr bu dəfə öz ənənəsinə də xəyanət etdiyindən, 

gözləmədiyi halda səhra şəraiti tərəfindən cəzalandırıldı.  

Karfagenin istedadlı sərkərdəsi Hannibal Kanndakı böyük qələbəsindən xeyli 

sonra Romanın qapısı ağzında dayandı. Kann döyüşündən bilavasitə sonra ordusu 

darmadağın edilmiş Romaya o, hücum etsəydi, bəlkə də onu tutmaq barədəki çoxdankı 

arzusuna nail ola bilərdi. Hələ doqquz yaşı olanda, o, atasına Romaya daim düşmən 

olacağı andını içmişdi. Əlverişli fürsətdən istifadə etməməsi, anlaşılmayan tərəddüd 

göstərməsi ona baha başa gəldi. Nəhayət Roma yaxınlığında düşərgəsini qurdu ki, 

şəhərə hücum etsin. Lakin hücum ərəfəsində iki gün davam edən leysan yağış və tufan 

Hannibalı bu fikirdən yayındırdı, onu geri çəkilməyə, düşərgəsini uzağa köçürməyə 

məcbur etdi. Hannibal əzdiyi Roma ordusundan deyil, təbiətdən ağır zərbə aldı və heç 

vaxt Romanı tuta bilmədi. Bir müddət sonra zaman da Hannibalın ziyanına işləməyə 

başladı. Roma ordusu Karfagenin öz ərazisində ona zərbə vurmaq üçün üzüb, orada 

sahilə çıxdıqdan sonra, Hannibal geri çağırıldı və b.e.ə. 202-ci ildən Şimali Afrikadakı 

Zama döyüşündə məğlubiyyətə uğradı. Sonra isə vətənindən qaçıb, yad ölkədə onu 

axtaran romalılara təslim olmamaq üçün özünü intihar etdi. 

Roma ordusuna qan udduran, romalıları dəhşətli qorxu altında saxlayan 

Hannibal stixiiyanın həmləsinə davam gətirə bilməyib, vaxtında yetişmiş meyvəni 

qoparmağa cəsarət etmədiyi kimi, bu dəfə də geri çəkilməyə məcbur olmaqla, öz 

şöhrətinə və taleyinə də ağır zərbə vurmuş oldu. 

 Çinin Monqol hökmdarı Xubilay xan 1274-cü və 1281-ci illərdə Yaponiyanı işğal 

etmək üçün böyük donanma təşkil edib, sayı minə qədər olan gəmilərlə döyüşçülərini 

Kyusyu adasına göndərdi. Lakin hər iki dəfə qəflətən qalxan tayfun Xubilayın 

donanmasına ağır zərbə vurdu, az sayda xilas olanlar geri döndü. Yaponiya işğaldan 

belə xilas oldu. Minnətdar yaponlar tayfunu «İlahi Külək» mənasını verən 

«Kamikadze» adlandırdılar.  

Ərazilər tutmaqda və ölkələr işğal etməkdə heç bir maneə tanımayan, Avrasiya 

qitəsində özündən əvvəl və sonra ən böyük imperiya hesab olunan Çingiz xan 

imperiyasını yaradan monqollar Çin və Koreya qüvvələrini də cəlb etməklə xeyli 

güclənib Yaponiyaya müdaxilə etsələr də, təbiətin zərbəsinə davam gətirə bilməyib, bu 

adalar ölkəsini işğal etmək niyyətindən birdəfəlik əl çəkdilər.  

Yaponiya torpağına yalnız 1945-ci ildə amerikan ordusu daxil oldu, avqustun 15-

də imperator Hirohito xalqa müraciət edib, ölkəni qoruyub saxlamaq üçün təslim 

olmağa razılıq verdiyini bildirdi və sentyabrın 2-də amerikan gəmisi «Missuri»də 

Yaponiya qeyd-şərtsiz təslim olma aktını imzaladı. Bu, Yaponiyanın əcnəbi dövlət 

tərəfindən ilk, ancaq olduqca böyük məğlubiyyətə uğraması idi..  

1588-ci ildə 130 gəmidən ibarət olan İspan Məğlubedilməz Armadası İngiltərəni 

işğal etmək barədəki möhkəm ümidlə okeanla üzüb oraya girmək istədikdə, gəmilərin 

bir hissəsi La-Manş boğazında ingilislər tərəfindən məhv edildi,  Şotlandiya 

sahillərində qalxan qasırğa isə Armadanın məhvini bütünlüklə tamamladı. İngiltərə 

kraliçası I Elizabet vətənini xilas edən bu möcüzəli təbiət qüvvəsini minnətdarlıq 

---

111 

 

şəklində «Allahın nəfəsi» adlandırdı. İşğalın baş tutacağına möhkəm əmin olan 

İspaniya kralı II Filipp isə baş verənləri izah etmək üçün demişdi ki,  “Mən donanmamı 

təbiətlə deyil, ingilislərlə vuruşmağa göndərmişdim.” Təbiət  

bu dəfə də işğalçılara deyil, ondan qorxu hissi keçirən və müdafiə olunan tərəfə 

öz alicənablığını və xilaskar xüsusiyyətini göstərmişdi.  

Napoleon da Britaniya ilə əlaqəsini üzməyən Rusiyanı cəzalandırmaq fikrinə 

düşüb, 1812-ci ilin iyununda Neman çayını keçib 600 minlik ordu ilə Rusiya ərazisinə 

girdi. Rus qoşunlarının müqaviməti zəif olduğundan Napoleon sürətlə irəliləyirdi. 

Borodino döyüşündən sonra rus ordusu geri çəkildiyindən və hətta qədim paytaxt 

Moskvanı tərk etdiyindən Napoleon 14 sentyabrda bu müqəddəs rus şəhərinə daxil 

oldu. Ruslar şəhəri yandırmaqla fransız imperatoruna öz «qonaqpərvərliklərini» 

göstərdilər 

Oktyabr ayında soyuqlar başladı. Napoleon ordusu ərzaq barədə çətinlik çəkirdi. 

Böyük əraziləri işğal edən Napoleonun gözlədiyinin əksinə, ruslarla sülh müqaviləsi 

bağlamaq mümkün olmadı, artıq ondan qorxmurdular. Fransız sərkərdəsi dəhşətli 

əzablarla və ağır itkilərlə müşayiət olunan geri çəkilməyə, Rusiyadan qaçmağa 

başladı.Dünənə qədər qalibiyyətli bir ordu artıq sürüyə çevrilmişdi. Böyük fransız 

ordusundan Rusiyadan yalnız 30 min nəfərə çıxmaq xoşbəxtliyi qismət oldu, qalanları 

isə buradakı qarı özlərinə kəfən edərək, bu müəmmalı ölkənin torpaqlarında 

uyumuşdular. 

         Napoleona rus ordusundan heç də zəif olmayan təbiət daha ağır zərbələr 

vururdu. Ona görə də Qərbdə «General Qış», «General Şaxta» kimi terminlər 

dövriyyəyə buraxıldı. 

Axı Napoleon kimi hərtərəfli dahi bir şəxsiyyət Rusiya üçün adi hal olan bu 

cəhəti əvvəlcədən nəzərə almalı idi. Təəssüf ki, özünün bu son oyunlarından birində 

düşmənin zəifliyinə çox arxayın olduğundan, təbiətin müdafiəçilərə göstərəcəyi köməyi 

qətiyyən nəzərə almadı. Orduları məğlub etməyin böyük ustası sayılan fransız 

sərkərdəsi onu son məğlubiyyətlərə aparan bir yola qədəm qoymaqla, faciəli və onun 

özünə də ağır başa gələn səhvə yol verdi.  

Napoleonun Rusiyaya yürüşü ilə eyni vaxtda, 1812-ci ildə başlayan və iki il sonra 

başa çatan ingilis-amerikan müharibəsi baş verdi. ABŞ hələ Tomas Ceffersonun 

prezidentliyi dövründə kontinental blokada tətbiq etmişdi. Belə qarşıdurma vaxtı 

Britaniya donanması fransız-amerikan ticarət əlaqələrini pozmaq üçün, amerikan 

gəmilərini, onlarda ingilis dezertir dənizçilərinin gizlənmələri bəhanəsi ilə tuturdu. 

«Çesapik» freqatı ilə olan insidentdən,  1807-ci ildə ABŞ-da Embarqo Aktının və 1810-cu 

ildə müdaxilə etməmək barədə qanunun qəbul edilməsindən sonra ölkədə, xüsusən 

Yeni İngiltərədə «müharibə partiyası» formalaşdı. Həmin dövrdə Konqressə İngiltərə 

ilə müharibə tərəfdarları olan «quzğunlar» seçildilər. Onlar ABŞ ərazisinin Kanada və 

Florida hesabına (o vaxtlar Kanada Böyük Britaniyanın, Florida isə İspaniyanın 

tabeliyində idi) genişləndiriləcəyinə ümid bəsləyirdilər. Prezident Ceyms Medison 

patsifist olsa da, İngiltərə ilə müharibəyə başlamağa məcbur oldu. 18 iyun 1812-ci ildə 

Medison və Konqress İngiltərəyə müharibə elan etdi. Başlanğıcda müharibə Amerika-

Kanada sərhədində, Çesapik və Meksika korfəzlərində gedirdi.  

---