Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış

104 

 

 nəqliyyat helikopterlərindən istifadə olduqca təhlükəlidir, çünki bir daşın 

arxasında gizlənən düşmən əsgəri müasir silah işlətmədən belə adi atəşlə helikopteri 

məhv edə bilər.  

Müharibə dövründə strateji obyektlərin qorunması ən vacib şərtlərdən birinə 

çevrilir, çünki həmin obyektlərə vurulan zərbə fəlakət dalğası yarada bilər. Bundan 

işğalçıları qovmaq üçün istfadə edilməsi faktları da vardır. 1576-cı ildə Hollandiyanın 

Leyden şəhərinin sakinləri ispan işğalçılarına qarşı mübarizədə qalib gəldilər. Onlar 

qonşuluqdakı Xarlem şəhərinin taleyinə yaxşı bələd idilər, şəhər yeddi aylıq 

mühasirədən sonra ispanlar tərəfindən tutulduqda sakinlər yaşından və cinsindən asılı 

olmayaraq asılmış və ya suda batırılıb öldürülmüşdülər. Leydenlilər demişdilər ki, 

onlar ərzaqları qurtarana qədər vuruşacaqlar, ehtiyac yarandıqda isə sol əllərini yeyib, 

sağ əlləri ilə vuruşacaqlar. Həqiqətən də şəhər qəhrəmancasına müqavimət göstərdi. 

Mübarizə üçün heç bir vasitə qalmayanda müdafiə qüvvələri bəndi(dambanı) dağıdıb, 

ispanların düşərgəsini və özlərini suda batırıb məhv etdilər. Şəhərə çox böyük ziyan 

dəydi, lakin ispanlar uzaqlaşmağa məcbur oldular. İşğalçını öz torpağında məhv etmək 

üçün onun həqiqi sahibinə hər cür vasitədən istifadə məqbuldur, bunu leydenlilər öz 

fədakar nümunələrində sübut etmişlər.  

Vuruş prosesində belə obyektlərin kövrəkliyinə əminlik hiss edildikdə, onlarıi 

hədəf seçib, əks tərəfə daha böyük zərbə vurmağa çalışılır. Ona görə də bu obyektlərin 

müdafiəsi üçün əvvəlcədən bütün tədbirlər həyata keçirilməlidir. İndi sərsəm ağıllar 

əks tərəfdəki belə obyektləri raket zərbəsinə məruz qoymaqla hədələyirlər, lakin onu 

nəzərdən qaçırırlar ki, öz ölkələrində təkcə bir strateji obyekt hədəf kimi seçilsə, bu 

daha iri miqyaslı fəlakətin baş verməsinə, böyük sayda insan təlafatına səbəb ola bilər.  

 

                  Müharibədə bütün amillər nəzərə alınmalıdır 

 

            Müharibədə dəqiq hesablamaların yerini hansısa bir ümid parıltısı tutsa, 

bu, gözlənilənin diametral əksi olan nəticəyə gətirib çıxarır. Sərkərdəlik dühası hesab 

edilən, döyüş səhnələrində 40 qələbə çalmış, Austerlits, Yena və Vaqram 

döyüşlərindəki parlaq 

qələbələri ilə hərb tarixini və təcrübəsini görünməmiş qaydada zənginləşdirən 

Napoleon belə, 1812-ci ildə yürüşündəki hesablamalarında ciddi səhvə yol verdi. O, 

güman edirdi ki, Moskvanı işğal etdikdən sonra Rusiya imperatoru I Aleksandr sülh 

müqaviləsini bağlamağa məcbur olacaqdır. Lakin Aleksandr onun bu təkliflərinə məhəl 

qoymayıb, hansısa bir ən əlverişli müqaviləni də imzalamaqdan imtina etdi. Çünki o, 

rus xalqının qətiyyətinə bələd idi və əgər belə bir sənədə imza atsaydı, xalq hökmən 

onu lənətləyərdi. Moskvaya yox, Napoleon lap Sibirə qədər də getsə belə, müqavilə heç 

vaxt imzalana bilməzdi. Napoleon bu oyuna böyük bir ümidlə girmişdi, ona görə də 

çox uzağa getdi, apardığı kampaniya isə canlı qüvvə tələfatı nöqteyi-nəzərindən izafi 

bədxərcliyə səbəb oldu və Moskvadan bir qədər gecikmiş şəkildəki qaçma isə ona 

olduqca baha başa gəldi. 

          ABŞ hərbi dairələri Vyetnamdakı, SSRİ rəhbərliyi ilə Əfqanıstandakı 

müharibələrin hansı şəraitdə gedəcəyinə o qədər də əhəmiyyət vermədiklərindən, hər 

iki ölkədə ciddi, taqətdən salan müqavimətlə qarşılaşdılar. Vyetnamdakı cəngəlliklər 

---

105 

 

yerli müdafiə qüvvələrinin işini asanlaşdırdığı halda, amerikan aviasiyasının 

bombardmanlarının effektini xeyli aşağı salırdı, Vyetnam döyüşçüləri və partizanları 

isə daha uğurla vuruşurdular. Sovet qoşunları dağlıq ərazidə əfqan mücahidlərinin 

apardığı mübarizə xüsusiyyətlərinə yaxşı bələd olmadıqlarından, nizami ordu onların 

pərakəndə zərbələri şəklində olan ağlasığmaz çətinliklərlə üzləşirdi. Ən müasir 

silahlara malik olan iki fövqəldövlətin qoşunları əsasən primitiv silahlardan istifadə 

edən yerli qüvvələr qarşısında öz zəifliklərini hiss etməyə başladılar və həmin 

müharibələri dayandırmaq məcburiyyətində qaldılar.  

Hazırda ABŞ aviasiyası, Fransa  və İngiltərə də ona qoşulmuşdur, “İslam 

dövləti»nin” (İraq-Levant İslam dövləti və ya İraq-Şam İslam dövləti də adlanır) İraqın 

şimalındakı və Suriyadakı qüvvələrinə hava hücumları edərək, onlara ağır zərbələr 

vurur. Əlbəttə, Vyetnamdakı müharibədən fərqli ollaraq bu ərazilərdə hava 

bombardmanları aparmaq nisbətən asandır, çünki qatı İslamçı qüvvələr ( radikal 

sünnülər) əsasən düzənlik ərazidə vuruşduqlarından, bu hücumlar qarşısında 

müdafiəsiz vəziyyətdə qalırlar. Əfqan mücahidlərini ABŞ «stinqer» silahı ilə təmin 

etdiyi halda, «İslam dövləti» qüvvələri təyyarələri vurmaq üçün belə səmərəli silaha 

malik deyillər. Burada elə böyük dağlıq ərazi, meşə, cəngəllik də yoxdur ki, həmin 

terrorçuların müdafiə imkanlarına müəyyən ölçüdə köməklik göstərə bilsin.  

Müasir dövrdə silahların inqilabi qaydada dəyişilməsi, kütləvi qırğın silahlarının 

meydana gəlməsi, doqquz ölkənin nüvə silahına və onların hədəfə çatdırılması üçün 

böyük məsafələri qət edə bilən ballistik raketlərə sahib olması, kiberməkanın yaranması 

nəticəsində müharibə vasitəsi kimi kiberhücumların meydana çıxması ilə sülhü daha 

kövrək etməklə, III Dünya müharibəsi baş verərsə, onun daha nəhəng miqyasda insan 

tələfatına və dağıntılara səbəb olması ehtimalını xeyli böyüdür. Dünyadakı təlatümlər, 

siyasi kataklizmlər belə müharibənin başlanması təhlükəsini artırır. Rusiya siyasətçisi 

Vladimir Jirinovski III Dünya müharibəsinin artıq başlanması barədə qorxulu 

bəyanatlar verir. Təəssüf ki, belə «peyğəmbərlikdə» o, tək deyildir. Roma Papası 

Fransisk da yerli münaqişələrin və terrorçuluğun xeyli genişləndiyini nəzərə alaraq 

həmçinin bu müharibənin getdiyini dilə gətirmişdir.  

Kütləvi qırğın silahlarının qadağan olunması barədəki söhbətlər onlara sahib 

olma dövrlərindən getsə də, elə bir ciddi nəticəyə gətirib çıxarmır. Əksinə, bu silahlara 

yiyələnmək həvəsi başqa dövlətləri də özünə cəlb edir. Hətta Rusiya ilə münaqişədə 

olan Ukrayna yenidən atom silahına malik olmaq barədə arzusunu bildirərək, buna 

cəhd edəcəyini bəyan etmişdir. Dünyanın kəskin etirazlarına baxmayaraq, İranın nüvə 

silahına yiyələnmək cəhdləri barədəki şübhələrə də hələ son qoyulmamışdır. 

       Kiberhücumlar birbaşa qırğın silahı olmasa da, ona məruz qalmış ölkənin 

təkcə hərbi qüvvələrinə ziyan vurmaqla kifayətlənməyib, bu ölkənin bütün iqtisadi və 

sosial həyatını iflic vəziyyətinə sala bilər. Əhalinin həyati əhəmiyyət daşıyan yaşayış 

şəraitini poza, təyyarələri uçuş meydançalarında dustaq edə bilər. Kiberhücum 

ümumilikdə, sabotajın və düşmən kommunikasiyalarının dağıdılmasının klassik 

metodlarının bir növünün həyata keçməsidir. Kompyuterin köməyi ilə radarın 

neytrallaşdırılması, əlbəttə, raketin köməyi ilə vurulan zərbədən bir qədər yaxşı olsa da, 

vurduğu ziyan ondan o qədər də geri qalmır.  

---