Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış
Yüklə 3,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
98
Karl fon Klauzevits (1780-1831-ci illər) 12 yaşı olanda Prussiya ordusunun sıralarına daxil olaraq, bir neçə il qarnizon xidməti ilə məşğul olmuşdu. Bu vaxt o, öz təhsilini artırmaq üçün geniş imkan tapa bilmişdi. 1801-ci ildə Berlin Hərbi Kollecinə daxil olub, burada hərb elmini, fəlsəfəni və ədəbiyyatı öyrənmişdi, özünün təməl strategiya konsepsiyasına yiyələnmişdi. 1806-cı ildə Napoleon ordusuna qarşı Yena döyüşündə vuruşmuş, fransızlar tərəfindən əsir götürülmüşdü. Uinston Çörçill və general Şarl de Qoll da belə taleyi yaşamışlar, Çörçil burların əsirliyindən qaça bilmiş, de Qoll isə Birinci Dünya müharibəsində vuruşarkən alman əsirliyinə düşdükdən sonra beş dəfə qaçmağa səy göstərsə də, buna müvəffəq olmamış, sonra azad edilmişdi. Klauzevits Prussiyaya 1808-ci ildə qayıtmış və Prussiya ordusunda aparılan islahatın təşkilatçılarının liderlərindən birinə çevrilmişdi. Napoleon 1812-ci ildə Rusiyaya yürüş edəndə, digər alman patriotları kimi o da Rusiyada hərbi xidmətə girmişdi. 1815-ci ilin iyununda Vaterloo döyüşü vaxtı isə Prussiyaya qayıtmış və mühüm vəzifələrdə xidmətini davam etdirmişdi. 1818-ci ildə isə general rütbəsində hərbi kollecin inzibati başçısı olmuşdu. Sonrakı 12 il ərzində Klauzevits istirahət vaxtını öz tarixi biliklərini artırmağa və strategiya barədə başlıca əsəri kimi «Müharibə haqqında» kitabını yazmağa sərf etmişdi. Böyük Fridrixin və Napoleonun təcrübələrini təhlil edərək o, ayrı-ayrı faktlarla hərbi dühaların işini təsvir edir, axı onlar müharibənin uğuruna nail olurdular. O, Blyuxerlə vuruşdan sonra fransız sərkərdəsi barədə demişdi : “ Napoleon müharibənin allahı olaraq qaldı”. Klauzevits əslində heç bir strateji sistem irəli sürməmişdi. Əksinə, o, təsadüfi faktlara üstünlük verir, onlar isə dəqiq hesablamalardan və strateji problemə tənqidi yanaşmağın vacibliyindən uzaqlaşır. O, bəyan edirdi ki, strategiya üç başlıca hədəf məqsədini güdür: düşmən qüvvələri, onun resursları və döyüşmək iradəsi. Müdafiə müharibəsi həm də siyasi cəhətdən möhkəm mövqeyə malik olmağı tələb edir. Müdafiə qüvvələri arasında fikir və iradə birliyi olmadıqda, bu qarşıya qoyulan məqsədin puç olmasına səbəb olur. Franko qüvvələri İspaniyada Vətəndaş müharibəsinin ilk ilində, 1937-ci ildə bir şəhərə hücum edərkən, ona qoşulmuş general Emilio Mola döyüşçülərinə ürək-dirək verərək demişdi ki, orada bizim 5-ci kolonnamız vardır (o, şəhəri müdafiə edən respublikaçılar arasındakı satqınları nəzərdə tuturdu), ona görə də şəhərin alınması bizə olduqca asan başa gələcəkdir. Klauzevits «Müharibə haqqında» əsərini başa çatdırdıqdan sonra Breslauya dəyişdirildi, bu vaxt Prussiya qüvvələri 1830-cu ildəki polyak inqilabını müşahidə edirdilər. Breslaudan qayıdandan sonra o, xolera xəstəliyinə tutuldu və 1831- ci ildə öldü. O, heç vaxt ordu hissələrində komandir olmamışdı, daim qərargahda xidmət etmişdi, öz qiymətli məsləhətləri ilə seçilirdi. Əsərində igidliyi vacib sayan müəllif həm də öz şəxsi nümunəsi ilə bu mülahizəsini təsdiq etməli idi. «Müharibə haqqında» əsərində o, öz dövrünün müasir strategiya konsepsiyasına dərin təsir göstərdi. O, müharibənin özlüyündə başa çatdığını inkar edərək yazırdı ki, «Müharibə müxtəlif mənaların qarışığı ilə siyasi münasibətin davamından başqa bir şey deyildir». Lakin alman hərbi planlaşması onun nəzəriyyəsinə artan dərəcədə məhəl qoymamaqla, siyasi niyyətdən məhrum olurdu. Bir çox Avropa dövlətlərində isə onun
99
nəzəriyyəsinə geniş maraq göstərilirdi. Marks və Engels Klauzevitsin əsərini müzakirə edirdilər, Lenin isə İsveçrədə mühacirətdə olanda onun siyasi təlimlərini öyrənirdi və müharibənin başqa vasitələrlə siyasətin davamı olması fikrini yüksək qiymətləndirirdi. XX əsrin ortalarından yeni tipli silahlar sistemi meydana gəldiyindən, Klauzevitsin strategiya konsepsiyasının əhəmiyyəti müstəsna olaraq quruda aparılan müharibəyə aid olmaqla tənəzzülə uğradı, baxmayaraq ki, onun təməl ideyaları həmişəki kimi yararlı olaraq qalır. O göstərir ki, müharibəyə xas olan xüsusiyyət onun təkbaşına mübarizə olmasıdır. Klauzevits bü fikrini I Dünya müharibəsindən az qala bir əsr əvvəl ifadə etsə də, bəzi tarixçilərin I Dünya müharibəsi adlandırdığı Yeddiillik müharibənin (1756-1763- cü illər) təcrübəsini nəzərə almalı idi. Axı həmin müharibədə doqquz dövlət - bir tərəfdən Avstriya, Fransa, Rusiya, İspaniya, Saksoniya, İsveç, digər tərəfdən isə Prussiya, Böyük Britaniya (Hannover ilə birlikdə) və Portuqaliya iştirak edirdi. Bu heç də təkbaşına mübarizə və ya müharibə deyildi, vuruşan tərəflərə çox sayda mənafelər hakim kəsilmişdi. Həmin ziddiyyətlərin kəskinləşməsinə səbəb müstəmləkələr uğrunda ingilis-fransız mübarizəsi və Prussiyanın təcavüzkar siyasətinin Avstriya, Fransa və Rusiya maraqları ilə toqquşması idi. 1761-ci ildə döyüşlərdə Prussiya fəlakət vəziyyətində idi, bu vaxt yeni rus çarı, alman hərbi ənənələrinin pərəstişkarı olan III Pyotr Rusiyanın mənafelərinin əksinə Prussiya ilə sülh bağladı və 1762-ci ildə onunla ittifaqa girdi. Bu həm də Rusiyanın öz müttəfiqlərinə qarşı xəyanəti idi. Müharibənin hansının dünya müharibəsi adlanması isə mahiyyətindən daha çox ona bəslənilən münasibətdən asılı olur. İngiltərədə Birinci Dünya müharibəsi sadəcə olaraq “Böyük müharibə “ hesab olunurdu, yalnız İkinci Dünya müharibəsindən sonra burada da hamı tərəfindən qəbul olunmuş adla adlanmağa başladı. Bu vaxt müstəmləkələrdə və dənizdə kəskin mübarizə gedirdi. 1763-cü ildə Prussiya Avstriya və Saksoniya ilə bağladığı sülh müqaviləsinə görə Sileziyanı özündə saxladı. 1763-cü il Paris sülh müqaviləsinə görə isə Fransadan Kanada, Şərqi Luiziana, həmçinin Hindistandakı fransız müstəmləkə ərazilərinin böyük hissəsi Böyük Britaniyaya keçdi. Yeddiillik müharibənin başlıca yekunu müstəmləkə uğrunda və həmçinin ticarətdəki birincilik üstündə mübarizədə Böyük Britaniyanın Fransa üzərində qələbəsi idi. Doğrudan da, I Dünya müharibəsi sayılmalı olan Yeddiillik müharibə dünyanın xəritəsində çox iri dəyişikliklər etdi. Britaniya əlavə müstəmləkələr əldə etdiyinə sevinc hissi keçirdiyindən 13 il sonra Şimali Amerikadakı özünün böyük müstəmləkəsi olan 13 koloniya azadlıq mübarizəsinə, əsl inqilaba qalxıb, müstəqilliklərini elan etməklə, yeni Amerika Birləşmiş Ştatları dövlətini yaratmağa başladı. ABŞ getdikcə böyüyəcək, materikin xeyli hissəsini və bəzi adaları tutacaq və XX əsrin ikinci yarısında fövqəldövlətə çevriləcəkdi. Müharibə zor akt olub, onun başlayanın öz iradəsini yerinə yetirməyə əleyhdarlarını məcbur etmək məqsədini güdür. Özü də bu hərəkət müəyyən zaman Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|