Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış
Yüklə 3,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
94
olan Albaniyada yaşayan müsəlman - bektaşi məzhəbindən olan çoxluqla katolik və pravoslav əhali tam harmoniyada yaşamaqla, başqalarına yaxşı nümunə göstərir. ABŞ- da isə millətlərin, dillərin və dinlərin Babil mərəkəsini andıran böyük müxtəlifliyi mövcud olsa da, onlar tam dinc və mehriban şəraitdə yaşayırlar. Yaxşı hal orasındadır ki, müharibə toxumunu səpənlər başqasına ziyan vurduqları kimi, həm də öz xalqının da ümidini dağıdıb, məhv edirlər. Adətən doğma xalqı onlardan daha böyük ziyan çəkir. Bu eybəcər vəziyyətə nəhayət ki, son qoyulmalıdır. Ermənistan rəhbərliyi ağılsız siyasətlərindən əl çəkib, öz xalqı üçün daha faydalı olan alqoritmi - Azərbaycanla düşmənçiliyə son qoyub, işğal etdiyi ərazilərdən uzaqlaşmaqla, öz qonşusunun beynəlxalq aləm tərəfindən istisnasız qaydada etiraf edilən ərazi bütövlüyünün bərpasına gedən yolu seçsə, bu, heç şübhəsiz, erməni xalqına da fayda verər, həm də regionda sülhün bərqərar olmasına kömək edərdi. Qoy ən qatı erməni millətçiləri illyuziyalarından əl çəkib, nəzərlərini tarixdən yaxşı dərs almış və sülhü möhkəmləndirməkdə inadkarlıqla çalışan müasir almanlara tərəf çevirsinlər. Həmin marginallar özlərinə şirin gəlsə də, əslində çox acı olan yuxudan nə qədər tez ayılsalar, öz milləti qarşısındakı günahlarını gec də olsa bir qədər azaltmış olardılar. Yoxsul komada və qorxu altında yaşamağı cənnət kimi qələmə verən millətçi ünsürlər idrak gözlərini açıb, dünyaya sağlam düşüncə tərzində baxsalar, bu vaxt öz xalqının və ölkəsinin fəlakət girdabına yuvarlanmasının qarşısını kəsmək kimi faydalı bir işə girişərdilər. Axı hər bir ölkə təkcə yer, ərazi parçası deyildir, birinci növbədə bəşəriyyətin işləyib hazırladığı dəyərlər sistemidir. Bu imperativ prinsipi kənara atıb, öz hallüsinasiyalarının girovuna çevrilmək heç də böyük ağıldan xəbər vermir. Britaniyanın baş naziri olmuş Bencamin Dizraelinin sözləri burada yerinə düşür: «Sənin cahil olduğunu anlamağın biliyə doğru böyük addımdır». Erməni qatı millətçiləri nə qədər gec deyil cəhalətə əlvida desələr, ağıllanmağa doğru addım atsalar, bu xalq özünə hamıdan çox sərf edən sülhə, dinc həyata qovuşa bilərdi.
Müharibəyə başlamağın bəzi xüsusiyyətləri Müharibə elə bir hadisədir ki, heç vaxt kor-koranə baş vermir, ona ciddi hazırlıq görülməsi tələb olunur. Bəzi məşhur dövlət xadimləri başqa alternativ olmadığından müharibəyə əl atmaq məcburiyyətində qalırdılar. Hərb elminin görkəmli nümayəndələrindən biri olan alman Karl fon Klauzevits özünün məşhur «Müharibə haqqında» əsərində göstərirdi ki, «Müharibə, siyasətin digər vasitələrlə davam etdirilməsidir». Ona görə də Prussiyanın və Almaniyanın təcrübəli siyasi xadimi olan Otto fon Bismark ölkəsini müharibəyə cəlb etməmişdən əvvəl vacib olan bir sıra tədbirləri həyata keçirirdi. Qalibiyyətli müharibə aparılmasının təşəbbüskarı və Almaniyanın birləşdirilməsinin beşiyi başında dayanan bu adamın həmin məsələ barəsindəki fikirləri
95
olduqca qiymətlidir. Bismark müharibəyə, yalnız digər bütün diplomatik alternativlər köməyə gəlməyəndə, həm də hər bir hərbi və diplomatik üstünlüklər öz tərəfində olanda əl atırdı. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, Bismark xarici siyasətdə əxlaq məsələsinə məhəl qoymurdu və XIX əsrdə Realpolitik –i (“ reallıq siyasəti”ni və ya həyasız siyasəti ) praktiki olaraq həyata keçirməkdə tanınmış bir dövlət xadimi hesab olunurdu. O, iqtisadi və hərbi qüdrətin vacib şərt olduğunu daim qeyd edirdi. 1862-ci ildə demişdi ki, «Almaniya Prussiyanın liberalizminə deyil, onun gücünə baxır. Günün böyük məsələləri nitqlərlə və çoxluğun səsi ilə deyil, bu, 1848-1849-cü illərin səhvi idi, dəmir və qan vasitəsilə həll edilə bilər” 1864-cü ildə Danimarka ilə aparılan müharibədən əvvəl Bismark daim ona can atırdı ki, Prussiya yalnız bir qüvvə ilə vuruşsun və digər opponentlər diplomatik yolla kənarlaşdırılsın. 1866-cı ildəki Avstriya-Prussiya müharibəsində Prussiya daha müasir tüfəngdən istifadə etməklə, digər amillərlə birlikdə üstünlüyə nail oldu. Bismark Fransa imperatoru III Napoleonun rəsmi bəyanatının düzgünlüyünü sübuta yetirdi ki, millətçilik və avtoritar idarəetmə bir-biri ilə birləşə bilər. O. bunu öz təcrübəsində tətbiq edirdi. Fransa 15 iyul 1870-ci ildə Prussiyaya müharibə elan etdi. Fransız baş naziri lovğalıqla qeyd etmişdi ki, «Biz müharibəyə yüngül ürəklə gedirik». Fransızlar üçün «yüngül ürək», bədbəxtlikdən, heç də kifayətləndirici bir amil olmadı. Prussiya ordusu Fransanın içərilərinə doğru irəlilədi, 2 sentyabr 1870-ci ildə Sedanda 110 min nəfərlik fransız ordusu və imperator III Napoleonun özü əsir götürüldü. Paris isə 28 yanvar 1871-ci ildə təslim oldu, rəsmi sülh müqaviləsi isə may ayında imzalandı. Tarixin ironiyası ona gətirib çıxardı ki, Günəş Kralın – XIV Luinin şərəf simvolu sayılan Versalın Güzgülü salonunda 1871-cı il yanvarın 18-də ikinci Alman İmperiyasının yaradılması elan edildi (birinci imperiya isə Orta əsrlərin Müqəddəs Roma imperiyası idi). Beləliklə, Almaniya vahid dövlətdə birləşdi. Prussiya kralı I Vilhelm kayzer və ya imperator tituluna yiyələndi, Prussiyanın kansleri Otto fon Bismark imperiyanın kansleri oldu. Almaniyanın birləşməsi, Prussiya monarxiyası və ordusu tərəfindən həyata keçirildi. Real düşüncədə Prussiya Almaniyaya deyil, Almaniya Prussiyaya birləşdi. Bir qoca liberal bu məsələ barədə demişdi: «Mən bu saatın təəssüratı ilə təsirlənə bilmərəm. Mən Marsa sitayiş etmirəm. Mən qüdrətli müharibə allahından daha çox gözəllik ilahəsinə və qratsiyaların anasına vurğunluq hiss edirəm, lakin müharibənin qənimətləri hətta sülh uşağının üzərinə də möcüzəli bir lətafət salır. Birinin baxışı, düşünülmədən hamını bir-birinə bağlayır və birinin ruhu anın uğurunun allahını alqışlayan adamların ardı kəsilməyən cərgəsi ilə birgə gedir». Almaniyanın birləşməsində Prussiyanın liderliyi avtoritarizmin, militarist dəyərlərin liberalizm üzərindəki zəfəri idi. Böyük çətinliklə krallığa çevrilən Prussiya inkişaf edərək qitədə ən möhkəm hərbi qüdrətə sahib olan dövlətlərdən birinə çevrildi. Bu həm də Bismark siyasətinin zəfəri idi. Hamı gücə boyun əydiyindən, Prussiyanın belə gücə yiyələnməsinin Fransa üzərindəki qələbə kimi nümayişi alman dövlətllərinin Almaniya imperiyasında birləşməsinə yol açdı. Həmin qələbə Versalda Alman Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|