Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış
Yüklə 3,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
90
hisslərinin çirkini qaldırır, qəddarlığı mükafatlandırır, idarəetmə sükanını acgözlük əlinə təslim edir. O zəifləri qırır, yaramazları yuxarı qaldırır, tiraniyaya şərait yaradır və əgər saysız-hesabsız əsgərlər döyüş meydanlarında qan tökməsəydilər, nə Ellada, nə Roma, nə xristianlıq, nə də insan hüquqları olardı. Müharibə ən qorxulu bədbəxtlikdir, lakin onun hesabına indi bizə məlum olan dünya məhz belə görünür». Tanınmış amerikan politoloqu Eduard Lyuttuak isə daha uzağa gedərək, zarafat şəklində demişdi ki, beynəlxalq birlik Saxaradan cənubda yerləşən Afrika ölkələrindəki kimi zəif dövlətlərin mğvcud olduğu zonalarda müharibəyə şans verməlidir.. Müasir Avropa dövlətləri, onun rəyinə görə, əsrlər ərzində rəhmsiz hərbi münaqişələrin gedişində formalaşmışlar, Afrikaya isə onun müstəmləkə epoxasından qalmış qeyri – rasional dövlət sərhədləri öz problemlərini bu qaydada həll etməyə imkan verməmişdir. Dövlətlər orada nə öz güclü institutlarını, nə də tam milli özünəməxsusluqlarını yarada bilmişlər. Müharibə iki üzlü Yanusa bənzəyir, Roma mifologiyasındakı ilahi qüvvənin bir üzü keçmişə, digər üzü isə gələcəyə baxırdısa, müharibə allahının bir üzü görünməmiş dəhşətlərə, digəri isə bəlkə də müharibəyə son qoymaq məqsədini güdən tərəqqiyə, inkişafa baxır. Müharibə dəhşətlər, viranəlik simvolu olduğu kimi, bəzən haqqın müdafiəsinə də həsr olunur və bu vaxt axıdılan qan az qala müqəddəslik haləsi qazanır. Belə müharibə azadlıq uğrunda, öz torpaqlarını işğalçılardan təmizləmək uğrunda aparılan bir mübarizədən xəbər verir. Haqq uğrunda aparılan ədalətli müharibədə qəhrəmanlıq rəmzləri yaranir .Persiyalıların Avropaya keçib, Afinanı işğal etmək niyyətində olan 200 minlik ordusunun qarşısını kəsmək üçün Leonidin başçılığı altında Fermonil keçidində ağlasığmaz igidlik nümayiş etdirən üç yüz spartalı, yaxud da ingilis işğalçılarına qarşı fransız xalqını geniş müqavimətə qaldıran Janna D`Ark unudulmaz qəhrəmanlıq, sarsılmaz vətənpərvərlik simvollarına çevrildilər. Spartalıların igidliyi ilə bizi 25, Fransanın qəhrəman qızı ilə isə 6 əsrə bərabər olan bir zaman məsafəsi ayırır. Ancaq onlar bu gün də mübarizlərin, vətənin taleyini şəxsi həyatından üstün tutanların qəlbində yaşamaqla, indiki dövrdə də əyilməyən insanların həqiqi müasirləri kimi görünürlər.
Müharibənin əks dəyərləri Müharibədə bir qayda olaraq düşmənə ağır itki verənlər, döyüşdə daha çox canlı qüvvəni, sonralar isə havada daha çox təyyarəni sıradan çıxaranlar xüsusi hörmət və şöhrət sahiblərinə çevrilirdilər. Qan tökməkdə hədd tanımayanlar ən yüksək dövlət mükafatına layiq görülür, onların haqqında bəzən hətta yalan əfsanələr uydurulurdu. Hələ Böyük Vətən müharibəsindən əvvəl (1934-cü ildə ) SSRİ-də hərbçilər üçün Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı təsis edilmişdi, müharibə qurtardıqda bu ada artıq minlərlə adam layiq görülmüşdü. Yaponlar isə bu məsələdə daha uzağa getmişlər. Onlar döyüşməyi, Sinto, Mikado və Yamato (Sinto - əsasını təbiət ilahiliyiini və əcdadların kultlarını əhatə edən dindir, Mikado - Yapon imperatorunun adlandığı tituldur, Yamato isə - ilk yapon
91
dövlətinin adı olmaqla, bəzən «yapon ruhu»nu ifadə etmək üçün işlədilir) uğrunda həlak olmağı sevirdilər. Yaponların həyat və düşüncə tərzinə yaxşı bələd olan bir rus yazıçısının dediyi kimi, yapona çörək verməsən da olar, ancaq necə olursa-olsun, o, gözəl qaydada ölmək istəyir. Bu fikir həmin millətə məxsus olan adamların düşüncəsinə hakim kəsilmişdi. Təsadüfi deyildir ki, yapon samuraylarının kodeksi sayılan “ Busido”da deyilirdi ki, “ Borc dağ kimi ağırdır, lakin samurayın ölümü quş lələyi kimi yüngüldür.” Yaponlar digər xalqlarda olan adi təltiflərdən başqa həlak olan hərbçilərin rütbəsini də artırırdılar, bu onun xidmətinə ölümündən sonra verilən qiymət idi. Müharibədəki ən başlıca qəhrəmanlara isə «qundzin» titulu verilirdi, bu söz yapon dilində «müharibə allahı» deməkdir. Buna təəccüblənmək də lazım deyildir. Axı müharibədə dinc dövrlərdə mövcud olan dəyərlər əsaslı dəyişikliyə məruz qalır, diametral əks olan dəyərlər sistemi meydana çıxır. Sülh dövründə insanı qətlə yetirməyə görə qatil ən ağır cəzaya məhkum edilirsə, bəzi ölkələrdə o, özü də həyatdan məhrum edilir, döyüş, müharibə, işğal vaxtı çox sayda qətlləri, bəzən hətta qırğınları icra edən və ya bu iyrənc əməliyyata başçılıq edənlər isə ən böyük hörmətə və şöhrətə yiyələnən adamlara çevrilirlər. Birinin mülkiyyətinə və ya yaşadığı evə azacıq ziyan vuran adam müvafiq cəzaya məhkum edildiyi halda, müharibə vaxtı bütöv şəhərləri, yaşayış məntəqələrini viranə qoyanlar, xarabalıga çevirənlər xüsusi ad-san qazanır, məşhurluq haləsinə bürünürlər. Çingiz xan öz ordusu ilə 1220-ci ildə Xarəzmi tutduqda, şəhəri qarət etmək və dinc əhalini qılıncdan keçirmək əmrini verdi. Hitler hələ öz müharibələrinə başlamamışdan əvvəl İspaniyadakı Bətəndaş müharibəsində faşistlərinin lideri, general Frankoya kömək etmək məqsədilə Basklar ölkəsində olan Gernika şəhərinin aviasiya bombardmanı ilə yerlə yeksan etmişdi. İkinci Dünya müharibəsi illərində isə Hitler aviasiyası və qoşunları bu sıraya İngiltərədəki Koventrini, Fransadakı Oraduru, Belorusiyadakı Xatın kəndini əlavə etdi. Amerikanlar həmin müharibənin son mərhələsində, 1945-ci ilin avqustunda öz canlı qüvvəsinin böyük itkisinə yol verməmək məqsədini əsas götürərək yapon şəhərləri Hirosimanı və Naqasakini atom bombası zərbəsi ilə təkcə nəhəng xarabalığa çevirmədilər, həm də hər iki şəhərdə iki yüz minə yaxın dinc əhalinin məhvinə səbəb oldular. Amerikanlar Vyetnam müharibəsində isə napalm bombardmanları ilə yaşayış məntəqələrini yanğına məruz qoyurdular. 1968-ci ildə Sonqmi kəndində 500 nəfər sakini güllələmiş, binaları yandırmışdılar. Bu hadisə dünya ictimaiyyətinin hiddətinə səbəb olmuşdu. Təəssüf ki, bu cinayəti törədənlərə heç bir mühakimə qurulmadı. Hitler natsizminin dəhşətlərindən əzab çəkənlər isə, heç olmasa, Nyurnberq tribunalı tərəfindən yüksək rütbəli faşist hərbi cinayətkarları ölüm hökmünə və digər ağır cəzalara məhkum edilikdə, öz intiqam hisslərini bir qədər söndürə bilmişdilər. Dünya həmin beynəlxalq tribunalın işini razılıqla qarşılasa da, onun ümumiyyətlə baş tutmasına və hökmlərinə zidd çıxanlar da oldu. Bunlardan biri, keçmiş ABŞ prezidenti Uilyam Taftın oğlu, senator Robert Taft idi. O, 1946-cı ilin payızında Senatda çıxış edərkən Nyurnberq məhkəməsinin işini və orada ABŞ nümayəndələrinin iştirakını kəskin tənqid etdi. Taft bu mövqeyində beynəlxalq hüququn prinsiplərinə əsaslandığını bildirərək bəyan etdi ki, tarixdə hələ heç vaxt
Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|