HeydəR ƏLİyev siyasi İRSİNİn politoloji aspektləRİ
Yüklə 3,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.5. Azərbaycan Respublikasında insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının konstitusiya əsasları
- “Dövlət irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqe
168
nın alınması və ona görə cəza haqqında Konvensiya, Beynəlxalq cinayət Məhkəməsinin statusu daxil edilir. Bunlarla yanaşı, insan hüquq və azadlıqları probleminin bey- nəlxalq aspektlərinin tədqiqi göstərir ki, elmi ədəbiyyatda bu sahə- də mövcud olan beynəlxalq sənədlərin xarakterinə görə onların iki qrupunu göstərmək olar:
Universal xarakterli beynəlxalq sənədlər insan hüquqlarına ümumi hörmət və riayət olunması prinsipini ifadə edən, hüquq və azadlıqlara üstünlük verməklə onları dövlətlər və vəzifəli şəxslərin özbaşınalıqlarından müdafiə edən beynəlxalq sənədlərdir. Bu qru- pa BMT Nizamnaməsi, İnsan hüquqları haqqında Beynəlxalq Bill, beynəlxalq konfransların müvafiq qərarları, xalqların hüquqlarını təsbit edən, bütün növ diskriminasiyaların qarşısının alınmasına yönələn, qadın və uşaqların hüquqlarını müdafiə edən və s. sənəd- lər aid edilir. BMT sistemi ilə yanaşı, insan hüquqlarının müdafiəsində re- gional mexanizmlər də əhəmiyyətli rol oynayır. Burada əsas məq- səd regional səviyyədə insan hüquqları və azadlıqlarının müdafiə- sindən ibarətdir. Bu məqsədlə yaradılmış və fəaliyyət göstərən təş- kilatların qəbul etdiyi sənədlərə Avropa Şurasının, ATƏT-in, MDB-nin müvafiq sənədləri, insan hüquqları haqqında Amerika konvensiyası, Afrika insan hüquqlarının müdafiəsi Xartiyası daxil- dir.
6.5. Azərbaycan Respublikasında insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının konstitusiya əsasları
Demokratik, hüquqi dövlətdə və vətəndaş cəmiyyətində ümu- mən qəbul olunmuş insan və vətəndaş hüquq və azadlıqları haqqın- da normaların səmərəliliyi və reallaşdırılması səviyyəsi bir çox amillərdən asılıdır. Məhz bu amillərə dövlət hakimiyyəti orqanları
169
sistemində demokratik təsisatların qanunvericiliyinin inkişaf səviy- yəsi, iqtisadi durum, cəmiyyətin mədəni-mənəvi potensialı, maddi və qeyri-maddi resurslar və s. aid edilir. Bununla yanaşı, hüquqi dövlətin mütləq komponenti qismində səciyyələndirilən biri kimi səciyyələndirilən təsisatlanma səviyyəsi də insan və vətəndaş hü- quq və azadlıqlarının təmin və müdafiə olunmasına təsir edən bi- rinci dərəcəli amil qismində dəyərləndirilir. Digər tərəfdən, “yuxa- rı”dan həyata keçirilən siyasi-hüquqi islahatlar da bəhs edilən vəzi- fənin yerinə yetirilməsinə təsir edən xüsusi amildir. Bu cür islahat- lara daha çox inzibati resurslardan istifadə etməklə siyasi sistemin struktur elementlərinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində görülən tədbirlər aid edilir. Bu isə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqları- nın kompleks şəkildə təmin edilməsinə fundamental töhfələr bəxş edən amil qismində dəyərləndirilir. İnsan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin və mühafizə edilməsi demokratiya yolunda qəti və ardıcıl surətdə irəliləyən Azərbaycan Respublikasının milli inkişaf strategiyasının prioritet istiqamətlərindəndir. Bu, Azərbaycan Respublikasının Konstitusi- yasında da ən yüksək səviyyədə təsbit olunub. Konstitusiyada in- san və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təminatı və müdafiəsi me- xanizmləri də müəyyənləşdirilmişdir. Konstitusiyanın insan və və- təndaş hüquq və azadlıqları, vəzifələrinə həsr olunmuş ikinci böl- məsinin 3-cü fəsli “Əsas insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqla- rı” adlanır. Bu fəslin bütün mətni insana, onun ləyaqəti və hüquq- larına hörmət ruhunda yazılmışdır. Bəşər sivilizasiyasının iki mü- tərəqqi ideyasının-konstitusionalizm və insan hüquqlarının müda- fiəsi ideyalarının üzvi surətdə bağlılığı Azərbaycan Respublikası- nın Konstitusiyasında özünün geniş ifadəsini tapmışdır. Konstitusi- yaya görə, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının əsas prinsipi hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz hü- quqları və azadlıqlarının olması, hüquqlar və azadlıqların hər kəsin cəmiyyət və başqa şəxslər qarşısında məsuliyyətini və vəzifələrini də əhatə etməsidir. Göründüyü kimi, Konstitusiyada insan və vətəndaş hüquq və
170
azadlıqları insanın mövcudluq faktı və onun təbiəti ilə şərtlənən azadlıq ölçüsü kimi götürülmüşdür. Bu da onu göstərir ki, insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təsbiti və müdafiəsi təbii hüquq üzərində qurulmuşdur. Bu baxımdan, 24-cü maddənin I bəndində “hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz hüquqları vardır” müddəasının əsaslandığı fəlsəfi substrata görə, insan hüquqlarının qanunvericilikdə, xüsusilə Konstitusiya qayda- sında pozitivləşdirilməsi onların dəqiq hüquqi prosedurlar vasitəsi- lə lazımi müdafiəsi üçün prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının Kon- stitusiya təsbitinin əsasında duran mühüm prinsiplərdən biri də Konstitusiyanın 25-ci maddəsində əks olunmuş “hamının qanun qarşısında bərabərliyi” prinsipidir. Bu müddəanın prinsipial əhə- miyyəti ondan ibarətdir ki, fəaliyyətdə bərabərlik hüququnu təmin etmədən insanın bütün digər hüquq və azadlıqlarının real surətdə təmin və müdafiə olunmasına nail olmaq mümkün deyil. Həmin maddədə xüsusi əhəmiyyət kəsb edən belə bir təsbit də əks olun- muşdur: “Dövlət irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən,
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında təsbit olunmuş insan və vətəndaş hüquq və azadlıqları sistemində əsas qruplardan birini şəxsi (vətəndaş) hüquq və azadlıqlar təşkil edir. Konstitusi- yada məhz bu cür hüquq və azadlıqlar ön plana çəkilib və şəxsi hü- quq və azadlıqların prioritetliyi təsdiq edilib. Belə yanaşma isə şəxsiyyətin muxtariyyatını təmin etmək məqsədi və onun inkişaf istiqamətləri ilə şərtlənir. Şəxsi hüquq və azadlıqlar formal surətdə insanı onun şəxsi azadlığı sferasına hər hansı müdaxilədən, o cüm- lədən dövlətin müdaxiləsindən müdafiə etmək iqtidarındadır. Yüklə 3,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|