Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ovuntu metallurgiyası
- Oynaqlı mexanizm
Oval dişli çarxlar 18
vəziyyətini dəyişir (şəkil 1). Ona görə də, bir dövrdə ani ötürmə i
və ya orta ötürmə ədədi i o
fərqləndirilir. Orta ötürmə ədədi tam ədəd olmalıdır. Çox vaxt i=1 götürülür. İlişmənin yaxşı işləməsi üçün dişlər arasında kifayət qədər təmas xəttinin və araboşluğun olması zəruridir.
Şəkil 1. Oval dişli çarx ilişməsi (alm. unrundes Zahnrad, ingl.
əritmədən metal və ona oxşar materialların ovuntularının hazrlanması üsullarını əhatə edir. Ovuntu metallurgiyasında tətbiq olunan
texnologiya aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:
Ovuntu materiallarının əldə olunması və onlardan verilmiş kimyəvi tərkibdə və texnoloji xassəli qarışığın hazırlanması,
Ovuntu və ya onun qarışığından verilmiş formada və ölçüdə pəstahın hazırlanması,
Sinterləmə (bişirmə), yəni metalın və onun əsas hissəsinin ərimə temperaturundan aşa- ğıdakı temperaturda termiki emalı. →Sinterləmədən sonra adətən məsaməli (30- 40%-ə qədər, bəzi hallarda 60%-ə qədər) məmul alınır. Məsaməliliyi azaltmaq, me- xaniki xassələri yaxşılaşdırmaq və ölçü dəqiqliyinin çatdırılması üçün məmul əlavə olaraq təzyiq altında emala (soyuq və ya isti) uğradılır, bəzi hallarda həmçinin termiki, termiki-kimyəvi və ya termomexaniki emal üsulları da tətbiq olunurlar. Metalların xırdalanması yivli, titrəmə və kürəli dəyirmanlarda aparılır. Digər əlverişli üsul ərimiş metallı səpələməkdir. Bunun üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, onu yüksək məhsul- darlıq şəraitində digər qarışıqlardan təmiz- ləmək olur. Dəmir, mis, volfram, molibden ovuntularının metalın karbon və hidrogenlə yüksək temperaturda bərpa olunması yolu ilə alınması geniş yayılmışdır. Mis tozlarının əldə olunması üçün çox vaxt onun məhlullarının elektrolizindən istifadə olunur. Metal ovuntularının formaya salınması üçün əsas üsul materialı tablandırılmış poladdan olan formalarda 200÷1000 МPa təzyiq altında tezgedişli avtomatik preslərdə (dəqiqədə 20 dəfə basma) presləməddən ibarətdir. Preslən- miş yarımməmul sonrakı mərhələdə icra olunacaq sinterləmə və digər termiki emalların təsirini nəzərə almaqla müəyyən ölçüyə və sıxlığa malik olur. Ovuntuların preslənməsində hər tərəfli təsir edən izostatik presləmə, yayma və ekstruziyadan da istifadə olunur. Sinterləmə qoruyucu mühitdə (vakuum, hidrogen, karbon) mütləq ərimə temperatu- runun 70-85% təşkil edən temperaturda apa- rılır. Çox komponentli xəlitələrdə emal tempe- raturu ən asan əriyən komponentin ərimə tem- peraturudan müəyyən qədər yuxarıda götü- rülür.
Qoruyucu mühit oksidlərin bərpa olunmasına şərait yaratmalı və məmulun lazımsız tərkiblə çirklənməsinə və ayrı-ayrı komponentlərin yanmasına yol verməməli, sinterləmə prose- sinin təhlükəsizliyini təmin etməlidr. Sinter- ləmə sobalarının konstruksiyası təkcə mate- rialın qızmasını yox, həm də onun qoruyucu mühitdə soyumasına şərait yaradır. Ovuntu metallurgiyası müəyyən üstünlüklərə malikdir. Buna ənənəvi üsulla əldə oluna- bilməyən materialların hazırlanması aiddir. Buraya çətinəriyən metallar (volfram, tantal) və onların kompozisiyası əsasında alınan xəlitələr, ərinti halında qarışmayan metallar (əsasən kəskin fərqli ərimə temperaturuna malik metallar: volfram-mis), metal və qeyri- metalların kompozisiyası (mis-qarfit, dəmir-
Ovuntu metallurgiyası 19
plastmas), məsaməli materiallar (yastıq filtrləri, kipləşdiricilər, istilik mübadiləedici- ləri) və s. daxil edilir. Ovuntu metallurgiyasının çatışmayan cəhə- tinə ovuntuların hazırlanmasının əməktutumlu olması və sinterləmənin qoruyucu mühitdə aparılmasıdır. Bu üsulla böyük ölçülü hissələ- rin hazırlanması da demək olar ki, mümkün deyil. Hissələrin məsaməli olması onların mexaniki xassələrini kəskin aşağı salır.
(alm. die Pulvermetallurgie, ingl. Powder metallur- gy)
hərəkəti icra edən kinematik cütlərdən ibarət olan mexanizmdir. Hərəkət xarakterinə görə oynaqlı mexanizmlər yastı, sferik və fəza növlərinə bölünürlər (şəkil 1). Yastı oynaqlı mexanizmlərdə oynaqların oxları paralel
olduğundan bütün bəndlər paralel müstəvilər üzrə hərəkət edir. Ən sadə yastı oynaqlı mexanizm 4 bənddən ibarətdir və oynaqlı dördbəndli (iki çarxqollu mancanaq) adlanır. Sferik oynaqlı mexanizm- lərdə oynaqların oxları bir nöqtədə kəsişir. Onun bəndlərinin sayı da 4-dür. Sferik dörd- bəndli mexanizm (şəkil 2) çoxporşenli nasos- larda və üçan aparatların stabilləşdirici qurğularında tətbiq olunurlar. Dördbəndli fəza mexanizminin xüsusi halı oxları bir-birinə perpendikulyar olan →kardan birləşməsidir. Fəza oynaqlı mexanizmlərin oynaqlarının oxları müxtəlif bucaqlar altında kəsişə bilərlər. Verilən hərəkəti yerinə yetirmə üsuluna görə oynaqlı mexanizmlərin işçi bəndləri yerdə- yişən, yönəldici, ötürücü və fasiləli hərəkət edən mexanizmlərə bölünürlər. Yerdəyişən oynaqlı mexanizm işçi bəndin vəziyyətini bir yerdən başqasına dəyişməyə xidmət edir. Bəndin vəziyyətlərinin sayı 2, bəzi hallarda 3 və ya 4 ola bilir. Bu növ oynaqlı mexanizmlər metallurgiya və yeyinti sənayesində istifadə olunan avtomatlarda tətbiq olunur. Yönəldici oynaqlı mexanizmlər işi tələb olunan bəndin bir nöqtəsinin verilmiş əyri üzrə hərəkət etdirir. Ən geniş yayılmış növləri qövs üzrə hərəkət edənlər və düzxətli-yönəldici me- xanizmlərdir (məsələn: Çebışev paraleloq- ramı). Həmçinin oynaqlı mexanizmlərdən pa- rabolların çəkilməsi və əyilməsi üçün də isti- fadə olunur (məsələn: astronomik cihazların güzgülərinin pardaqıanması).
Şəkil 1. Oynaqların növləri Ötürücü oynaqlı mexanizimlər icrası tələb olunan bəndin fırlanma hərəkətinin müəyyən qanunla çevrilməsi üçün tətbiq olunur. Bəzən onları verilmiş funksiyanı icra edən mexanizm də adlandırırlar. Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|