Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V- mühərriki
- Vakuum nasosu
V-mühərriki 311
şəklindəki cərgələrdə yerləşmiş →daxili yan- ma mühərrikidir (şəkil 1). Silindrlərinin sayı az olan mühərriklərdə si- lindrlər həmişə bir cərgədə yerləşir. Silindr- lərin sayı çox olduqda isə mühərrikin ölçüsünü kiçiltmək məqsədilə silindrlər V quruluşlu hazırlanır. Bu, mühərrikin kompakt hazır- lanmasına imkan yaradır. V mühərrikləri nis- bətən qısa və enli olurlar. Qarşı tərəfdə duran porşenlərin →sürüngəc qolları dirsəkli valın eyni dirsəyinə bağlanır. Bununla V bucağının seçilməsi alışdırma prosesinə təsir edir. Yanma zamanı yaranan qüvvələr və moment də V- bucağından asılı olur. V quruluşu nəticəsində mühərrikdə yaranan kütlə fərqinin bərabər- ləşdirilməsini 8 silindrli mühərriklərdə V-bu- cağının qiymətinin 90 dərəcəsində əldə etmək mümkündür.
Şəkil 1. 12 silindrli V-mühərriki (alm. der V-motor, ingl. V engine ) Vakuum qaldırıcı məsamələri kiçik olan ha- mar səthli hissələrin (lövhə, şüşə, sponlar) qal- dırılması üçün tətbiq edilir. Onlar elektriklə hərəkət etdirilən məftillərə bağlanır (şəkil 1). İşçi səthi (A) ilə qaldırılan hissə arasında re- zinlə kipləşdirilmiş vakuum başlığından isti- fadə etməklə vakuum nasosu ilə aşağı təzyiq (p) yaradılır: p=0,2 ÷0,3 p 0 . Başlıq və nəql- edilən hissə arasında yaranan aşağı təzyiq sorma effekti yaradır. Yükqaldırma səthi (200÷5000 kq üçün) A(p 0 -p)/S t düsturu ilə hesablanır. Burada təhlükəsizlik əmsalı S t =1,1 götürülür. Şaqulu vəziyyətdə yerləşən qaldırma səthində yükqaldırma qüvvəsi 50% azdır. Böyük yüklərin nəqlində bir neçə vakuum başlığı yük travers boyu yaylı bərkidilərək mərkəzi → vakuum nasosundan işlədilir. Əlavə vakuum çəni ( → resipiyent) işin təhlükə- sizliyini artırır.
Şəkil 1. Vakuum qaldırıcı 1-vakuum nasosu, 2-işçi sahə, 3-rezin kipləşdirici
(alm. der Vakuumheber, ingl. Vacuum lifter) Vakuum nasosu bağlı sahələrdə vakuum ya- ratmaq məqsədilə qaz və buxarın çıxarılmasına xidmət edən qurğudur. Nasoslar qazı sorulan sahədən kənara çıxaran "nəqledici" və qazı nasosun daxilində birləşdirən "absorbsion"lu olaraq iki tipə bölünürlər. Qaznəqledən vakuum nasosları hissəcikləri ya bağlı sahəyə nəql edir, ya da onlara impuls verir. Qaz- nəqledən nasosa misal kimi membran, poeşnli, şaybalı, bağlayıcı-şiberli, diyircəkli-porşenli, vintli, molekulyar, və ya maye şırnaqlı →nasosları göstərmək olar. Qaz absorbsion vakuum nasosları his- səcikləri bərk cismin səthinə yapışdırmaqla öz məqsədlərinə çatırlar. Absorbsion vakuum na- soslarına misal kimi Qetter nasoslari, krioqen nasosları və ya absorbsion nasosları göstərilə bilər. Nasosda aşağı (p < 10 ÷ 3 mbar) təzyiq əldə etmək üçün iki nasosa ehtiyac vardır. Birinci nasos ilkin vakuumu yaradır və ilkin nasos adlanır. Növbti nasos →resipiyentlə əlaqələndirilir. Tipik nasos kombinasiyası ilkin nasos kimi həcmi vakuum nasosundan və turbomolekulyar vakuum nasosundan təşkil olunur. Havanı sıxdıqda onun həcmi azaldı- ğından ilkin nasosdan vurulan laminar hava cərəyanı axan borularla bir neçə naososla
Vakuum nasosu 312
əlaqələndirilə bilir. Avtomatik ventillər, qazan və təzyiq ölçmə cihazları təhlükəsizliyə xidmət göstərərək ilkin vurmanı fasilələrlə aparmağa şərait yaradırlar. Vakuum nasoslarında əldə olunan təzyiq 105 ÷ 10 Pa arasında yerləşir.
Şəkil 1-də turbomlekulyar nasos təsvir edil- mişdir. İş üsulu molekulyar prinsipə əsaslanır. O, statoru yaradan bir neçə pillədə yerləşmiş yönəldici metal təbəqələrdən ibarətdir. Bu təpəqələrin arasında turbində olduğu kimi rotorlar fırlanır. Rotorların fırlanma sürəti təx- mini olaraq qaz molekulalarının termiki orta sürətinə bərabər götürülür. Nasosla vurma ef- fekti digər nasoslarda olduğu kimi aerodinamik asılılıqlara söykənməyir. O, daha çox atomlar və ya hissəciklərə impuls verməklə əldə edilir. Qaz hissəciklərinin resipiyenti tərk etməsi üçün əlavə impulsa ehtiyac olub-olmaması atmosferdən asılıdır. Yüngül molekulalar məsələn, otaq temperaturunda yüksək sürətə malikdirlər, belə ki, nasosla yalnız kiçik bir impuls yaratmaq lazım gəlir. Ona görə də, hidrogenin sıxılması üçün işlədilən nasos hava- nın digər təşkiledicilərini sıxmaq üçün lazım gələn digər molekulyar nasoslarla müqayisədə pis nəticə göstərir. Konstruksiyasından asılı olaraq bir və ya iki yollu turbomolekulyar na- soslar fərqlənir. Rotorların fırlanma tezliyi 10000 ilə 100000 dövr/dəq arasında yerləşir. Bu nasoslarla saniyədə bir neçə min litr qaz vurmaq mümkündür. Onlar ilkin vakuum nasosu kimi texnikada geniş istifadə olunurlar.
(alm. die Vakuumpume, ingl Vacuum pump ) Vakuum tökmə üsulunda qəliblərin doldurul- ması vakuum şəraitində aparılır. Vakuumda qəliblərin məcburi doldurulması zamanı onun qazlardan mühafizə olunması mümkün olur. Nəticədə nazik divarlı, sıx və yüksək keyfiy- yətli töküklərin alınmasına şərait yaranır. Vakuumda tökmənin müxtəlf üsulları tətbiq olunur: çənin üzərində yerləşmiş qəlibə meta- lın sorulması (burada bərkimə atmosfer və ya yüksək təzyiqdə baş verir), ərintinin alt hissə- sində yerləşmiş qəlibə metalın vurulması, vakuumda təzyiq altında tökmə (bu məqsədlə tökmə maşınlarında vakuumlaşdırılmış pres qəliblərdən istifadə olunur), vakuumda mər- kəzdənqaçma tökmə və s. Fasonlu hissələrin hazırlanmasında vakuumda tökmə
əksər hallarda xüsusi polad və xəlitələrin əridilməsi ilə kombinasiya edilir. Tətbiq olunan üsuldan asılı olaraq vakuum 40÷0,3 Pa arasında yer- ləşir.
(alm. das Vakuumgießen, ingl. Vakuum casting) Val fırlanma momentini ötürmək və həmçinin fırlanan hissələrə dayaq vermək üçün istifadə olunan sadə fırlanma səthinə malik maşın hissəsidir. Ona görə də, o, burulma ilə bərabər həm də əyilməyə məruz qalır. Adi oxboyu vallarla bərabər, uc hissəsində mexaniki birləşmələri həyata keçirmək üçün müxtəlif həndəsi formalara malik vallar da mövcuddur. Vallar içiboş və ya da tam, hamar və ya pilləli olurlar. Valın en kəsiyi dairəvidir. Profil bir- ləşmələrdə bu en kəsik uyğun olaraq profilli olur. Başqa növləri kimi kardan, teleskop və əyiləbilən vallarını misal göstərmək olar. Vallar adətən metal çubuqlardan yonulur (diametri 150 mm-ə qədər olanlar) və qoyulan tələbatdan asılı olaraq termiki emala uğradılır, pardaqlanır, cilalanır və hamarlanır. Qalın val- lar çox vaxt təzyiq altında emal üsullarının Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|