Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yastıqların düzülüş qaydası
- Yastıqların gərilməli oturdulması
- Yastıqların seçilməsi
Yastıqlara nəzarət 342
yeyilməyə məruz qalan müxtəlif hissələrin səthlərinin radioaktiv materiallarla nişanlan- masına əsaslanır. Yeyilmə zamanı yaranan hissəciklərin aktivliyi və intensivliyini təyin et- məklə yeyilmə lokallaşdırıla və qiymətləndirilə bilir. Qeyd olunan üsullardan başqa yeylməni dolayı yolla da ölçmək mümkündür. Bunun üçün müəyyən vaxt intervalında yağlama döv- riyyəsindən yağ götürülür və onun tərkibi kimyəvi və fiziki yolla yoxlanır.
Şəkil 1. Radionuklid üsulla ölçmə 1-üzük, 2-silindr, 3-detektor (alm. die Lagerüberwachung, ingl. Bearing Monito- ring )
lərinin yönəldilməsi və dayaqlandırılması üçün vacibdir. Sərt və sərbəst yastıq oturtması onlar arasında texnoloji xətalar, gövdə və valın ter- miki deformasiyası nəticəsində yaranan uzun- luq fərqlərini azaltmaq üçün nəzərdə tutulur. Sərt və sərbəst oturdulmuş yastıqların üstün cəhətləri aşağıdakılardan ibarətdir:
Yastıqlar arasındakı məsafənin kiçik mü- sahidəyə ehtiyacı olmur.
Oxboyu yastıqların gərilməsi mümkün deyil. → Diyirlənmə yastıqlarında düzülüş zamanı bir-birinə əks simmetrik yerləşən iki yastıqdan istifadə olunur. Əsasən “O” və “X” strukturlu düzülüş fərqlənir (şəkil 1). Onlar yığma za- manı araboşluğunu tənzimləməyə imkan verir. “O” düzülüşündə kürələrin toxunma xətləri yastığın fırlanma oxuna nisbətən daha maili bucaq əmələ gətirir. Bu düzülüş daha sərt olub hər iki tərəfdən yükgötürməyə imkan verir. Dönmə momenti də qəbul edilə bilir. “X” yerləşdirmədə kürələrin toxunma xətləri yastıq oxuna nisbətən daha dik olur. Hər iki istiqamətdə yüklənə bilir, ancaq bu yük yalnız bir yastıq tərəfindən qəbul edilir. Sərtliyi O quruluşuna nisbətən aşağıdır və dönmə mo- mentini qəbul edə bilmir.
Şəkil 1. Radial dayaq yastıqlarının düzülüş qay- daları
Gövdə və val arasında temperatur fərqi yastıq araboşluğunun qiymətinə təsir edir. Bu dəyiş- mənin təmayülü cədvəldə verilmişdir.
X düzülüşü
O düzülüşü υ gövdə
>
υ val
υ gövdə <
υ val
Araboşluğu böyüyür
Araboşluğu kiçilir
Araboşluğu kiçilir Araboşluğu böyüyür
(alm. die Lageranordnung, ingl. Application of bearing) Yastıqların gərilməli oturdulması 343
mövcud olan araboşluqları azaltmaq məqsədi daşıyır. Araboşluqlar xarici qüvvələrin təsiri altında yastıqlarda oxboyu və radial yerdə- yişmələrə səbəb olur. Nəticədə yaranan titrə- mələr maşınların işləmə qabiliyyətinə mənfi təsir göstərirlər. Bu mənfi halın qarşısını almaq üçün ilkin gərilmənin tətbiqi ilə yastıqların dayaqlarında sərtlik əhəmiyyətli dərəcədə artı- rıla bilir. Adi halda tənzimlənmiş yastıqlarda xarici qüvvənin təsiri altında yaranan oxboyu yerdəyişmə, yastıqda mövcud olan oxboyu ara- boşluğundan və diyircəklərlə üzüklər arasın- dakı təmas səthlərində elastiki yerdəyişmələrin cəmindən ibarət olur. İş zamanı yerləşmə sxemindən asılı olaraq yastıq düyümündə stabilləşmiş temperaturda əlavə olaraq araboşluqlar yaranır. Bu, yuxarıda qeyd olunmuş araboşluqların daha da böyü- məsinə gətirib çıxarır. Maşınların yığılmasında yastıqlardakı oxboyu və radial araboşluqlar tənzimlənə bilir. Düyümün konstruksiyasından asılı olaraq tələb olunan araboşluğu yastığın xarici üzüyünün daxili üzüyə nisbətən sürüş- məsi ilə əldə olunur. Araboşluğunun optimal qiyməti hər konkret düyüm üçün təscrübi yolla tapılır. Əgər yastıq böyük araboşluqla yığılıb- sa, onda yük əsasən bir və ya iki kürəyə düşür (şəkil 1). Belə böyük araboşluğunda yastığın işləməsi əlverişli deyil, ona görə də, belə quruluş buraxılabilən deyil. Araboşluğunun azalması yükün diyirlənən hissələr arasında da- ha bərabər paylanmasına imkan yaradır, titrə- mələri azaldır, dayaqlarda sərtliyi artırır. Adətən radial-dayaq yastıqlarını elə tənzimlə- yirlər ki, stabilləşmiş temperatur şəraitində ara- boşluğu sıfıra yaxın olsun. Bu halda radial yük kürələrin bir çoxuna düşür (şəkil 1b). Məsələn, dəzgahqayırmada bir çox düyümlərdə sərtliyi, dəqiqliyini artırmaq və titrəmə xarakteristika- sını
yaxşılaşdırmaq məqsədilə yastıqlar gərilmə ilə oturdulur. Bu halda yastıqlardakı kürələrin çoxu işdə iştirak edir (şəkil 1c). İlkin gərilmənin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, yastıqlar cütü oxboyu qüvvələrlə yüklənir. Bu qüvvə nəinki oxboyu araboşluğunu azaldır, həmçinin diyirlənmə hissələrinin üzüklə təmas yerlərində ilkin elastiki gərilmə yaradır. Bun- dan sonra yastıqlar xarici yüklə oxboyu təsir altına düşdükdə, onda yaranan nisbi yerdəyiş- mələr əvvəlkindən kiçik olacaq. İlkin gərilmə yastıqların üzünömürlülüyünə təsir edir (şəkil 2). İlkin gərilmə ilə radial, radial-dayaq diyir- cəkli, konik diyircəkli yastıqlar maşın düyüm- lərində oturdulurlar.
а – artırılmış araboşluğunda; b – sıfır araboşluğun- da, c – ilkin gərilmədə və ya oxboyu qüvvəsinin müəyyən qiymətində
Şəkil 2. Araboşluğunun və gərilmənin yastığın uzun- ömürlüylüynə (L) təsiri
(alm. das Vorspannen von Lagern, ingl. Pretension of bearing)
arasında sütünməni azaltmaq, hərəkətin dəqiq- liyini artırmaq məqsədilə əlverişli →yastıq növünün tətbiqinə xidmət edir. Quru işləyən yastıqların tətbiqi çox vaxt bir başa →sürtünmə gücünə təsir edən sürüşmə sürəti ilə məhdudlaşır. Bu növ yastıqların sür- tünmə əmsalı sürüşən səthlərin mateial cütün- dən kəskin asılıdır. Yastığa düşən yükün qiy- məti, sürüşmə və ya fırlanma sürəti məlum olduqda diyirlənmə, sürüşmə yastığının nö- vünü xüsusi diaqramlardan seçmək müm- kündür (şəkil 1). Belə diaqramlar sınaq yolu ilə tərtub olunub, praktikada geniş tətbiq tapmış- dır.
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|