Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yığma tərtibatları 364
(yaylar, resorlar, rezin üzüklər və s.) düyümə daxil edilməsi, həmçinin gərilməli oturtmanı reallaşdırmaq üçün onların ilkin deforma- siyasına imkan verən tərtibatlar da tətbiq olu- nurlar. Bu növ tərtibatlar işçilərin əməyini yüngülləşdirir, məhsuldarlığı artırır. Adətən onlar gücləndiricilər (linglə, vintlə və ya kombinə olunmuş şəkildə) və güc mexanizm- lərindən (pnevmatik, elektrik və hidro ötür- mələr) istifadə etməklə əllə işə salınır. Şəkil 1-də üzüklərin porşenə keçirilməsini həyata keçirmək üçün tərtibat göstərilmişdir.
Şəkil 1. Porşen üzüklərini oturtmaq üçün tərtibat
tərtibat
Üzüklər (4) açarları aşağı yönəlmiş şəkildə, yarım üzüklər (6) arasında oturdulur. Konus tutqacı (3) linglə (1) üzüyə daxil edilir və onları porşenə keçməyə imkan verən ölçüyə qədər genişləndirir. Pedalı basdıqda oynaqlı sistemin (2) və sürüngəcin (7) vasitəsilə yarım üzük və üzük sıxılır, itələyici (3) sola qayıt- dıqda üzük aralanmış şəkildə tutulur. Porşen yerləşdirildikdən sonra pedal buraxılır və üzüklər təyin olunmuş yerə otururlar. Pnevmatik işləyən tərtibata nümunə kimi şəkil 2-də avtomobil mühərrikinin ilişmə muf- tasının yığılması üçün bir tərtibat göstəril- mişdir. Yığma zamanı sıxıcı disklə (2) qabıq (3) arasında yerləşən yaylar ilkin olaraq sıxıl- malıdır. Bu, pnevmatik ötürmə (5) ilə əlaqələn- dirilmiş Г-formalı dörd tutqacla (4) qabığın basılması ilə əldə edilir. Sonra qaykalar bağla- nır. Tutqaclar qaldırıldıqdan sonra yığılmış mufta tərtibatdan götürülür.
(alm. die Montagevorrichtungen, ingl. Mounting de- vices) Yığmada ilkin gərilmə qüvvəsi bolt-qayka birləşməsinin verilmiş funksiyaya uyğun tə- minatlı işləməsi üçün əvvəlcədən xüsusi alətlərin köməyi ilə yaradılan qüvvədir. Boltu əl və ya açarla nəzarətsiz bərkitdikdə tətbiq olunan qüvvə təbii olaraq meyillənir və ona görə də, bu üsulla yalnız ikinci dərəcəli bolt birləşmələri bərkidilir. Təhlükəsizlik baxı- mından böyük əhəmiyyət daşıyan birləşmə- lərdə nəzarətli bərkitmə çox vacibdir (şəkil 1). Nəzarətli bərkitmə zamanı aşağıdakı üsul- lardan istifadə edilir:
boltun baş hissəsinin sürtünməsi tərəfindən yaradılır,
burada bolt birləşməsi öncə müəyyən ilkin momentlə bərkidilir. Bu mövqedən başla- yaraq bolt hesablanmış bucaq qədər döndə- rilir və elastiki sərhəddən yuxarıda bərkidilir.
momenti ilə bərkitmə bucağı arasındakı nisbət daimi ölçülür və qiymətin kiçilməyə başladığı anda çəkmə dayandırılır. Bucaq və uzanma sərhədli bərkitmədə ya- ranan qüvvəyə əsasən boltun materialının uzanma həddi və yivdəki sürtünmə təsir edir.
Yığmada ilkin gərilmə qüvvəsi 365
Şəkil 1. Bolt bərkidən alətlər a-mexaniki, b-elektron nəzarətli
Bərkitmə qüvvəsinə təsir edən əsas parametr təcrübi yolla əldə edilmiş çəkmə faktorudur:
Ən kiçik bərkitmə qüvvəsinin (məsələn: sıxı- cılarda, kipləşdirici elementlərin bərki-
dilməsində, sürtünməli birləşmədə normal qüvvə) istismar zamanı təmin edilməsi üçün F gmax
=k A ⋅ F gmin
maksimal gərilmə qüvvəsini tətbiq etmək gərəkdir. Minimal gərilmə qüvvəsi aşağıdakı düsturla tapılır:
F
=F S +F O +F İ ⋅ (1-
Φ )
burada: F S - tələb olunan sıxıcı qüvvə, F O - oturmada itən qüvvə,
F İ - istismar zamanı təsir edən qüvvə, Φ - yiv birləşməsində elastiki yerdə- yişmələr sayəsində yaranan qüvvələr nisbətini göstərir.
(alm. die Montagevorspannkraft, ingl. Assembly preload force) Yığmanın dəqiqliyi məmulu yığma texnoloji prosesinin xarakteristikası və xassələrini əhatə edən göstəricidir. Yığmanın dəqiqliyi mə- mulun parametrinin həqiqi qiymətlərinin tex- niki sənədlərdə verilmiş qiymətlərlə uyğunluğu sayəsində təmin edilir. Yığmanın dəqiqliyi aşağıdakı amillərdən asılıdır: 1. Ölçü və forma dəqiqliyi, 2. Hissələrin qovuşan səthlərinin kələkö- türlüyü, 3. Yığmada hissələrin qarşılıqlı vəziyyəti, 4. Texnoloji vasitələrin texniki vəziyyəti, 5. Yığma zamanı “avadanlıq-tərtibat-alət-mə- mul” sisteminin deformasiyası. → Ölçü zəncirlərinin köməyi ilə yığmanın dəqiqliyini analitik üsulla tapmaq mümkündür. Ölçü zənciri onun qiymətlərini və müsahi- dələrini müəyyən edən, qarşılıqlı əlaqədə olan ölçülərin qapalı konturudur. Ölçü zənciri təşkiledicilərdən, çıxış bəndindən ibarətdir. Yığılan maşın üçün əsas sayılan çıxış bəndinin dəqiqliyi natamam və ya qrup üzrə → qarşılıqlı əvəzolunma, çatdırma və ya tənzim edilməklə təmin edilə bilir. Yığmada dəqiqliyin təmini yolları konkret istehsal şəraitindən asılıdır. Tam və ya natamam → qarşılıqlı əvəzolunma əsasında yerinə yetirilən yığmanın dəqiqliyi kütləvi və iri seriyalı istehsalda həyata keçi- rilir. Kiçik seriyalı istehsalda və fərdi isteh- salda qarşılıqlı əvəzolunma prinsipi iqtisadi cəhətdən özünü doğrultmayıb və nadir hallarda tətbiq olunur. Bu istehsalda hissələrin emalı heç bir xüsusi tərtibatdan istifadə olunmadan universal avadanlıqlarda yerinə
yetirilir. Nəzarət isə heç də lazımi dəqiqliyə cavab verməyən universal ölçmə vasitələrinin tətbiqi ilə aparılır. Hissənin səthlərinin qarşılıqlı yer- ləşmədən meyillənməsi emal prosesində buraxılabilən həddi az hallarda keçir. Maşınların və düyümlərin yığılmasının də- qiqliyini xarakterizə edən parametrlər adətən min
max V V A F F k =
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|