Hisse 01 uz qabigi

Parametrik optimallaşdırma  

 

40 

 

Bu  şərtlər  kəsmə  rejimləri  (t-kəsmə  dərinliyi, 

s-veriş,  v-kəsmə  sürəti)  və  kəsmə  şəraitini 

səciyyələndirən  parametrlər  (mühərrikin  gücü, 

buraxılabilən  qüvvə,  alətin  davamlığı)    ilə 

ifadə edilir.    

  













≤

≤

≤

.

)

,

,

(

........

;

)

,

,

(

;

)

,

,

(

2

2

1

1

n

n

b

v

s

t

g

b

v

s

t

g

b

v

s

t

g

 

 

 

(2)

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şəkil 1. Buraxılabilən kəsmə rejimlərinin oblastı (a) 

və  optimal  kəsmə  rejimlərinin  tapılmasının  həndəsi 

interpretasiyası (b) 

 

Ən yaxşı emal planı minimal maya dəyərinə 

uyğun gələndir: 

 

 

∑

=

=

p

i

i

C

C

1

 

 

 

           

(3) 

 

burada    С

i

  -  keçidə  sərf  olunan  xərcdir,    р  - 

keçidlərin sayıdır. 

 

 (1)  və  (3)  düsturlarını  loqarifmləyərək  bir 

keçid üçün xətti məsələ əldə edilir:  

 

Z = k

0

 + k

1

x

1

 + k

2

x

2

 +k

3

х

3

 → min 

 

 

   ,  i = 1, n, məhdudiyyəti daxilində,  

 

burada x

1

 = lnt; x

2

 = z

s

; x

3

 = z

n

; t, s — uyğun 

olaraq kəsmə dərinliyi və verişdir; a

ij

 — kəsmə 

qüvvəsinin  düsturunda  kəsmə  dərinliyi,  veriş 

və kəsmə sürətinin, həmçinin şpindelin dövrlər 

sayından  asılı  əmsaldır;  k

0

,...,k

3

,  b

i

  —  konkret 

emal  şəraitinən  asılı  olan  əmsallar  və  sərhəd 

parametrinin qiymətləridir. 

Çoxlu  sayda  qeyri  xətti  məsələlərin  həlli 

üsullarından  biri  həndəsi  proqramlaşdırmadır. 

Əsas  tələb  odur  ki,  bütün  texniki  göstəricilər 

tənzim  olunan  parametrlərdən  asılı  olan 

polinom şəklində verilsin.  

 

 

 

( )

∏

∑

=

=

ij

a

j

n

i

i

x

C

x

g

1

 

 

 

(4) 

 

burada c

i

 və a

ij

— sabitlərdir: с ≥ 0; x

j

 > 0. 

 

 Bir  çox  texnoloji  məsələlərdə  parametr  və 

funksiya  arasındakı  asılılıq  polinom  şəklində 

verilir.  Məsələn  bir  və  çox  dairəli  avtomat 

dəzgahlarında eninə verişlə işləyən pardaqlama 

əməliyyatının  layihələndirilməsində  minimal 

emal  vaxtı  və  tələb  olunn  keyfiyyəti  təmin 

edən  rejimlərin  seçilməsi  məsələsi  qoyulur. 

Radial  qüvvələrin  cəminindən  təşkil  olunan 

sərhəd 

şərti  və  kobud  emalda  alətin 

davamlığını  təmin  edən  parametrləri  nəzərə 

almaqla həndəsi proqramlaşdırmanın aşağıdakı 

məsələsi formalaşır: 

 

( )

;

1

3

1

2

3

75

.

1

2

1

2

1

2

1

1

1

0

mm

x

x

c

x

x

c

x

x

c

x

g

→

+

+

=

−

−

−

−

( )

;

1

8

.

0

2

8

.

0

1

4

1

≤

=

x

x

c

x

g

 

( )

;

1

2

3

2

≤

=

x

c

x

g

 

( )

;

1

3

7

1

6

3

≤

+

=

x

c

x

c

x

g

 

(

)

(

)

,

7

,

1

0

;

3

,

1

0

=

>

=

>

i

c

i

x

i

i

 

 

burada:  x

1

=s

j

  –veriş,  х

2

=n

i

  –  pəstahın  dövrlər 

sayı,  x

3

  –  dəyişəni  köməkçi  xarakter  daşıyır. 

Həndəsi  proqramlaşdırma  digər  üsullardan 

fərqli  olaraq  yalnız  EHM-ın  köməyi  ilə 

reallaşdırıla  bilir.  Həll  prosesində  məqsəd 

funksiyasının  giriş  parametrlərindən  asılı 

olaraq dəyişmə xarakterini görmək olur.   

Riyazi  optimallaşdırma  üçün  rekurrent  ası-

lılıqlara  aparan  dinamik  proqramlaşdırmadan 

da istifadə oluna bilər. Dinamik proqramlaşdır-

ma hesabi üsuldur,  o qlobal optimumun tapıl-

masına şərait yaradır. 

∑

=

≤

3

1

i

i

j

ij

b

x

a

---