Hozirgi o‘zbek adabiy tili

1956-1991-yillarni rus grafikasiga asoslangan O‘zbek yozuvi uchun jiddiy sinov yillari 
bo‘ldi deb baholash mumkin, bu yillar ichida alifbo va imlo qoidalarining ijobiy baholanishi 
mumkin bo‘lgan jihatlari bilan birga, anchagina kamchiliklari borligi ham ma`lum bo‘lib qoldi, 
O‘zbek tilining ayrim milliy tovushlari uchun maxsus harflarning yo‘qligi, grafika va 
orfografiyaning ortiq darajada rus tili fonologik xususiyatlariga moslashtirilganligi bir qator 
mutaxassislar tomonidan salbiy hodisa sifatida baholanib kelindi. 
1991-92-yillarda O‘zbek yozuvi muammolari bilan bog‘liq yangi davr boshlandi, bu 
davrda ruschalashtirilgan O‘zbek alifbosini boshqa sistemadagi alifbo bilan almashtirish g‘oyasi 
paydo bo‘ladi va shu g‘oya atrofida to‘rt xil yo‘nalish shakllanadi. Birinchi yo‘nalish tarafdorlari 
O‘zbek yozuvini lotinlash-tirilgan alfavitga ko‘chirish masalasini o‘rtaga qo‘yadi. ikkinchi 
yo‘nalish tarafdorlari arab grafikasidagi eski O‘zbek yozuviga qaytishni yoxud uni (eski 
yozuvni) ma`lum vaqt amaldagi yozuv bilan parallel` qo‘llashni, shu tarzda bu ikki yozuvdan 
1
Қаранг
: 
Узбекистон
маориф
халк
комиссарлиги
томонидан
янги
у
´
збек
орфографиясини
кабул
қилиш
(
рус
графикаси
асосида
) 
юзасидан
чакирилган
кенгаш
мажлисининг
стенограмма
µ
исоботи
// 
Ўзбекистон
Республикаси
Фанлар
Академиясининг
марказий
архиви
, 
фонд
№
4, 
опись
, 
№
1, 
ед
.
хр
.
№
19.-
с
.335 
2
Бу
хакда
каранг
: 
Стенографический
отчёт
заседания
3-
ей
сессии
Верховного
Совета
на
узб
. 
яз
. 
с
. 
приложением
, 
т
.-6 // 
Централный
Архив
Узбекистана
, 
ОФОР
, 
фонд
2454,
№
описи
1, 
ед
.
хр
. 361 
с
.1-264

---

birining tanlanishini vaqt ixtiyoriga berishni taklif qiladilar. uchinchi yo‘nalish tarafdorlarining 
aniq shakllangan xulosa va takliflari bo‘lmasa-da, ularning fikrlarida qadimgi turkiy (urxun) 
alifbosini tiklashga moyillik bordek tuyuladi. to‘rtinchi yo‘nalish tarafdorlari esa amaldagi 
alifboni ma`lum o‘zgarishlar bilan saqlash kerakligini aytishadi. 
Yuqoridagi yo‘nalishlarning tarafdorlari o‘rtasidagi bahslar, oxir oqibatda, O‘zbek 
yozuvini lotinlashtirilgan alifboga ko‘chirish g‘oyasining ustun kelishi bilan yakunlanadi. 
To‘rtinchi davr, 1993-yilning 2-sentabrida O‘n ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Kengashining O‘n uchinchi sessiyasi «Lotin yozuviga asoslangan O‘zbek 
alifbosini joriy etish to‘g‘risida» qonun qabul qiladi. qonunga muvofiq yangi O‘zbek 
alifbosining tarkibi quyidagi 31 harf va 1 ta tutuq belgisidan iborat deb belgilanadi, a,b,c,d,e,f, g, 
h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y, z, 
ς
, g, j, 
ň
, o, s, (`) tutuq belgisi (apo-strof).