I – bob fizikadan masalalarni saqlanish qonuni mexanika bo‘limiga tadbiqi

1. Atom musbat elektr bilan bir tekis to‘ldirilgan sferadan iborat bo‘lib, ichida elektron joylashgan bo‘ladi. Bu aytilgan fikr nimani anglatadi?
*Atomning Tomson modeli
Atomning Planetar modeli
Bor postulotini
Atomning elektron qobiq modeli
2.Atomning asosiy massasi uning yadrosida mujassamlangan bo‘lib, u musbat elektr zaryadiga ega bo‘ladi. Uning atrofida esa elektronlar doiraviy orbitalar bo‘ylab harakatlanadilar. Ushbu fikr nimani aks ettiradi?
Atomning Tomson modeli
Bor postulotini
*Atomning Planetar modeli
Elektron bulutini
3. Bor postulatlari mazmuni nimani aks ettiradi?
diskret energetik sathlar mavjudligini
atomning nurlanish va yutish qoidalarini
elektron impulsi momentining kvantlash qoidasini
*Barcha javoblar to‘g‘ri
4. Bor postulatlariningto‘g‘riligin ……. tasdiqlaydi.
*Frank-Gers tajribasi
Shtern tajribasi
Devison-jermer tajribasi
Bekkerel tajribasi
5. Atomni planetar modeliniturg‘un emasligi munosabati yordamidaqanday tushuntiriladi.
Zarraning energiyasi va harakatlanish vaqtini bir vaqtda o‘lchash mumkinligisababli ,elektron yadroga qulab tushmaydi;
*Atomdagi elektronning energiyasini o‘lchashdagi noaniqlik kata bo‘lganligi tufayli yadroga qulab tushmaydi;
Mikroolamda trayektoriya tushunchasi mavjud bo‘lmaganligi uchun elektron
yadroga qulab tushmaydi;
Elektron yadrodan uzoq masofada harakat qilganligi sababli yadroga qulab tushmaydi;


3.2. Tajriba sinov ishlari natijalarning tahlili

Tajriba-sinov ishlarining qanday yakun topishi, undagi samaradorlik darajasi koʻproq pedagogik tajribaga bogʻliqdir. Shu sababli pedagogik tajribani oʻtkazishda turli metodlardan samarali foydalanishga harakat qilindi, oʻquvchilarning termodinamika asoslaridan masala yechishga oid bilimlarini oshirish yuzasidan tegishli taklif va mulohazalar ishlab chiqildi. Tajriba-sinov ishlari soʻngida esa ular umumlashtirildi va natijalar yaxlitlandi.

Pedagogik tajriba-sinovlaridan koʻzlangan maqsad fizika oʻqitishning taklif etilayotgan usuli oʻquvchilarda termodinamika asoslaridan masala yechishga oid bilimlarni shakllantirish-ga, rivojlantirishga, ularning ijodiy fikrlashlarining oʻsishiga koʻmaklashishini aniqlashdan va mustaqil oʻquv faoliyat malakalarini rivojlantirishni ta’minlay olishni tekshirib koʻrishdan iborat.
Tajriba-sinov ishlariga Buxoro viloyati Qorako'l tumani 35-umumiy shrta ta'lim maktabi maktabi 11-A sinf tajriba guruhi, 11-B sinf nazorat guruhi sifatida tanlab olindi. Tajriba-sinov ishlari 2022 yilning 9 fevralidan 25 apreligacha davom etdi.
Mavjud holatlarni umumlashtirish, tajriba-sinov ishlarining samaradorligini va oʻziga xos tomonlarini koʻrsatish yuzasidan quyida ularni jadvallar asosida ifodalanildi. Matematik-statistika metodi amalga oshirilgan kuzatuv hamda tajriba-sinov ishlarining dastlabki koʻrsatkichlari bilan yakuniy natijalari orasidagi farqni taqqoslash imkonini berdi. Matematik-statistika metodi tajriba guruhi hamda nazorat guruhi oʻquvchilarini oʻquv faoliyatini oʻrganish natijasida aniqlangan koʻrsatkichlarni qayta tahlil etish natijalarini taqqoslash uchun imkon yaratdi.
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida davlat ta’lim standartlari asosida talabalar tomonidan kvant tushunchalarni yetarli darajada oʻzlashtirilishiga erishish bevosita ta’lim, shuningdek, tarbiya jarayonining samaradorligini asoslaydi. Shu sababli yakuniy tajriba-sinov ishlari chogʻida oʻquvchilarning termodinamika asoslaridan bilim, koʻnikma va malakalari darajasini aniqlashga alohida e’tibor qaratildi. Bu esa olingan koʻrsatkichlarni matematik-statistik metodidan foydalanib qayta tahlil etishga imkon beradi.
Umumiy oʻrta va oʻrta maxsus kasb-hunar ta’limi bosqichlarida amalga oshirilayotgan termodinamika asoslaridan masala yechishga oid bilim samaradorligini belgilovchi muhim koʻrsatkich - bu oʻquvchilar bilimlarining oshganligi hamda ularni hayotiy faoliyatlarida samarali qoʻllay olish koʻnikma va malakalarning shakllanganlik darajasi hisoblanadi. Shunga muvofiq umumiy o’rta ta’lim maktablarida oʻquvchilarning termodinamika asoslaridan masala yechishning oid bilim, koʻnikma va malakalarining mavjud darajasini quyidagi uch koʻrsatkich asosida belgiladik: yuqori, oʻrta, past.
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida davlat ta’lim standartlari asosida oʻquvchilar tomonidan termodinamika asoslaridan masala yechishga oid bilimlari yetarli darajada oʻzlashtirilishiga erishish bevosita ta’lim, shuningdek, tarbiya chogʻida oʻquvchilarning termodinamika asoslaridan masala yechishning oid bilim, koʻnikma va malakalari darajasini aniqlashga alohida e’tibor qaratildi. Ularning oʻzlashtirish darajasi reyting koʻrsatkichlari asosida guruhlanib olindi. Bu holat olingan koʻrsatkichlarni matematik-statistik qayta tahlil etishga imkon beradi.
Unga koʻra oʻquvchilarning kvant tushunchalarga oid bilim, koʻnikma va malakalari yuqori, oʻrta va past darajaga teng boʻlishi lozimligi belgilab olindi:
yuqori daraja - 100-86 foiz; oʻrta daraja - 85-71 foiz; quyi daraja - 70-55 foiz.
Bu kabi guruhlash tajriba-sinov ishlarining dastlabki va yakuniy bosqichlarida oʻquvchilar tomonidan qayd etilgan koʻrsatkichlarni umumlashtirishga imkoni berdi.
Quyida 2-3-jadvallarda tajriba-sinovning umumiy natijalari keltirilgan.
2-jadval