I – bob fizikadan masalalarni saqlanish qonuni mexanika bo‘limiga tadbiqi

Hisoblash: 1) _max= =
3) = =
=
Javob: γ-nurlanishning maksimal chastotasi 1,6·10²⁰ Hz va
- zarralarining tezligi 0,95 c ga teng.

Bunday masalalardan darsda va darsdan tashqari mashg’ulotlarda foydalanish o’quvchilarning nafaqat fizikaga oid bilimlarini balki ko’nikmalari hamda malakalarini shakllantirishda ham juda katta hissa qo’shadi.

3-BOB. PEDAGOGIK TAJRIBA SINOV ISHLARI VA ULARNING NATIJALARI
3.1- §. Pedagogik tajriba sinov ishlarini tashkil qilish va uning vazifalari

Pedagogik tajriba sinov ishlarini tashkil qilish va ularning bosqichlarini aniqlashda asosan tadqiqot ishining asosiy holatlarini tajriba sinov ishlari bir necha bosqichda amalga oshirildi. Amaliyot bilishning asosi deb takidlash, nazaryaning nisbiy rivojlanishini inkor etmaydi, lekin muayyan nazariyaning haqiqatga to`g`ri kelishini tajriba tasdiqlaydi.

Pedagogik tajriba sinov ishlarini o`tkazishdan oldin quyidagi vazifalar belgilanadi:
-O`quvchilarda Yarim o‘tkazgichlar va ularda elektr tokimavzusiga oid bilimlarning shakllanganlik darajasi aniqlash maqsadida ishlab chiqilgan topshiriqlar tizimini sinab ko`rish,
-Topshiriqlar tizimini aniqlashtirish va to`ldirish, ulardan o`quv jarayonida foydalanish uchun metodik ko`rsatmalar ishlab chiqish,
-Topshiriqlar tizimi asosida shakllantiruvchi tajriba sinov ishlarini o`tkazish,
-Shakllantiruvchi tajriba – sinov natijalarni sifat va miqdoriy jihatdan baxolashni amalga oshirish,
Ushbu vazifalarni bajarish uchun kuzatish, suxbat va so`rovnomalar o`tkazish, tajriba sinov, ularni taxlil qilish, umumlashtirish kabi tadqiqot metodlari qo`llanildi.
Pedagogik tadqiqot ishining asosiy holatlarini tajriba – sinovdan o`tkazish bir necha bosqichda olib boriladi. Akademik va kasb hunar kollejlarida yarim o‘tkazgichlar fizikasi haqida tushunchalar va masala yechishga oid bilimlarni shakllantirish muammosini hal qilish maqsadida.
Tajriba sinov ishlari Buxoro viloyatining 82 –maktabida o`tkazildi.
Tadqiqot ishiga ko`ra birinchi bosqich maqsadi tanlangan muammoni kasb hunar maktablarida fizika darslarida o`quvchilarning Yarim o‘tkazgichlar va ularda elektr tokimavzusiga oid bilimlarini qanday darajada ekanligini o`rganish, o`quvchilarda turli muxitlarda elektrtoki bo`limining yarim o‘tkazgichlar va ularda elektr toki mavzusiga oid bilimlarning shakllanganlik darajasini aniqlash mezonlarini ishlab chiqishdan iborat bo`ladi. Buning uchun o`quvchilarning fizikadan amaliy va labaratoriya mashg`ulotlardagi faoliyatlari o`rganiladi, Ma`lumki har bir ishda tashxisning to`g`ri qo`yilishi keyingi ishlarning samaradorligini belgilaydi, shu boisdan o`quvchilarda fizikaning Yarim o‘tkazgichlar va ularda elektr tokimavzusiga oid bilimlar shaklllanganlik darajasining dastlabki holatini aniqlashga alohida axamiyat berildi. O`quvchilar bilan anketa so`rovnomalari o`tkazildi. Javoblar taxlili natijalaridan, o`quvchilarning ko`pchiligida (70-80%) Atom va yadro fizikasi mavzulariga oid bilimlarning shakllanganligi yetarli darajada emasligi aniqlandi. Tajriba jarayonida o`quvchilarning fizikadan egallagan bilimlari akademik litsey va kasb hunar kollejlari fizika ta`limiga oid ekspremental masalalarni yechish va labоratoriya ishlarini bajarish, namoyishli tajribalar qo`yish, ko`nikmalari juda kam ekanligi aniqlandi.
Pedagogik tajriba – sinov ishlarining ikkinchi bosqichida o`quvchilarda elektr bo`limiga doir masalalar yechishga oid bilimlar shakllanganlik darajasining dastlabki holati aniqlandi, bilimlarni shakllantirish imkoniyatlari izlandi. Shu maqsadda ilg`or pedagogik tajribalar o`rganildi, umumlashtirildi. Tajribaning boshlanishida o`zlashtirish darajalari bir- biriga yaqin bo`lgan o`quvchilar guruhlari ishtirok etishdi.
“Atom va atom yadrosi fizikasi” mavzulariga doir savol va masalalar bilimlarning shakllanganligi aniqlash uchun uch darajada ( yuqori, o`rta, past) mezondan foydalanildi.
Pedagogik tajriba- sinovda ishtirok etgan bir yuz yigirmaga yaqin o`quvchilarning eksperimental tayyorgarlik darajasi talablar bo`yicha baxolanganda: 25 nafar (22.9%) talaba “yuqori”, 60 nafar (55%) talaba “o`rta”, 24 nafar (22%) talaba “past” natijalarga erishdi. Bunday o`quvchilarda “Atom va yadro fizikasi” mavzulariga doir savol-javoblarni yechishga oid bilimlarning shakllanganlik darajasini oshirish lozim edi.
Tajribaning keyingi Ikkinchi bosqichning asosiy maqsadidan yana biri bo`lgan “Atom tuzilishi” mavzusiga doir savol-javoblarni yechishga oid nilimlarni shakllantirish metodikasini ishlab chiqishga qaratildi. Birinchi bosqichdagi xulosalarga tayangan holda, tavsiya etayotgan metodikaga tuzatishlar kiritildi. Masalalar yechish bilan bog`liq bo`lgan topshiriqlarni bajarishda muammoli savollardan foydalanildi. Bunday muammoli vaziyatlar yaratilishi natijasida, o`quvchilar o`zlarida yetishmayotgan bilimlarni shakllantirishga shakllantirishga ehtiyoj sezib, o`qish motivlari vujudga kelgach, bilimlar shakllantirildi. Pedagogik tajriba- sinov ishlarining natijalari umumlashtirildi. Tadqiqot ishida taqdim etilgan Yadro tuzilishi va reaktori” mavzusiga doir oid bilimlarni shakllantirish metodikasi, o`quvchilarning bilim sifatini oshirish, mustaqil ishlash faoliyatini tashkil qilish nuqtai nazaridan maqsadga muvofiq deb topildi.
Pedagogik tajriba – sinov ishlarining bu bosqichini amalga oshirish uchun quyidagi vazifalar qo`yiladi:
-Fizikadan amaliy mashg`ulotlarini kuzatish, ushbu mashg`ulotlarning tashkil qilinishi va mazmunini, bilimlarni shakllantirish nuqtai nazardan taxlil qilish,
- Nazorat ishlari, test topshiriqlarni va masala topshiriqlarni taxlil qilish,
- O`quvchilar bilan so`rovnoma o`tkazish, suhbat olib borish.
Mashg`ulotlarni kuzatish jarayonida “Ideal gaz holat tenglamasi” mavzusiga doir bilimlarni shakllantirish masalasiga asosiy e`tibor qaratildi.
Olingan bilimlarning shakllanganlik darajasini aniqlash maqsadida hal qilinayotgan muammo bo`yicha quyidagi savollar ishlab chiqildi. Savollar muammo bo`yicha dastlabki ma`lumotlarni olish uchun o`quvchilarga taklif qilindi.
- Mashg`ulotlarda fizikaning “va Atom va atom yadrosi fizikasi” mavzulariga oid bilimlarni shakllantirish qanday amalga oshiriladi?
-Berilgan javoblarga ko`ra, o`quvchilarda politexnik bilimlarning shakllanganlik darajasini aniqlash uchun quyidagi mezonlar taklif qilinadi:
Pedagogik tajribada ishtirok etayotgan guruhlarni saralash va “va Atom va atom yadrosi fizikasi” mavzulariga doir bilimlarning shakllanganlik darajasini aniqlash maqsadida tajriba sinov o`tkazilib, yuqoridagi mezonlar asosida baxolandi.
Olingan natijalarning taxlili guruhlarda o`quvchilarning o`zlashtirish ko`rsatkichlari bir biriga yaqin ekanligini ko`rsatadi. Bundan o`quvchilarda “va Atom va atom yadrosi fizikasi” bo`limiga doir masalalar yechishga oid bilimlarning shakllanganlik darajasini oshirish lozim, degan xulosaga kelindi.
Tadqiqot ishining keying bosqichida unda tajriba va nazorat guruhlari tanlanadi. Tanlangan guruhlardagi o`quvchilar Ideal gaz mavzusiga doir bilimlarning shakllanganlik darajasini aniqlash uchun har bir talabaga alohida individual ravishda mustaqil bajarishi kerak bo`lgan topshiriqlar berildi va ularning javoblari tahlil qilindi. Ushbu topshiriqlar asosida har ikkala guruhda “Fizika” kursini o`qishga kirishdan oldin o`quvchilarda “va Atom va atom yadrosi fizikasi” mavzulariga doir bilimlarning shakllanganlik darajasi aniqlandi va baxolandi. Olingan natijalar tajriba va nazorat guruhlari o`quvchilarining bilimi va Atom va atom yadrosi fizikasi mavzulariga doir bilimlarning shakllanganlik darajalalari bir- biriga yaqin ekanligini ko`rsatadi.
Pedagogik tajriba har ikki guruxda an`anaviy va yangi taklif qilingan metodika asosida olib borildi.
Тажриба – синов даврида қўлланилган топшириқлардан намуналар келтириб ўтамиз.