49
temperaturali reaktorlar va yuqori quvvatli kanalli suvli-grafitli
reaktorlardan xam
foydalaniladi (faqat sobiq Ittifoq hududida).
Tezkor neytronlarda ishlaydigan reaktor-ko‘paytirgich (brider)larning o‘ziga
xosligi shundaki, bu
nafaqat elektroenergiya olish, balki plutoniy ishlab chiqarish
uchun xizmat qiluvchi yadro reaktoridir.
Nafaqat uran, balki plutoniy xam bo‘lishi mumkin bo‘lgan parchalanuvchi
material tezkor neytronlar bilan bombardimon qilish yo‘li bilan maydalanadi. Xom
ashyo sifatida uran-238 (ishlatib bo‘lingan issiqlik ajratuvchi
elementlardan olinishi
mumkin) bo‘lishi mumkin, biroq ishlash jarayonida plutoniy-239 hosil bo‘ladi
(ko‘payish jarayoni), uni esa radioaktiv yonilg‘i sifatida ishlatish yoki undan
yadroviy qurol ishlab chiqarishda foydalanish mumkin.
Shuning uchun bunday
reaktor o‘zi ishlatgandan ko‘proq plutoniy ishlab chiqarishga qodir bo‘lib, bunda
uranning chegaralangan zaxiralarini 60 marta ko‘paytirishga erishish mumkin. Bu
juda muximdir, chunki tabiatda plutoniy uchramaydi.
Sovitish vositasi (issiqlik tashuvchi) sifatida
suyuq natriydan foydalaniladi,
chunki u issiqlikni yaxshi ko‘chiradi va tezkor neytronlarga kuchsiz ta’sir ko‘rasadi –
neytronlarni sekinlashtirgich bu erda bo‘lmaydi.
Yuqori darajadagi avariyaviy xavf mavjudligi tufayli reaktorning erigan faol
zonasini ushlab qolish uchun yadro reaktori qo‘shaloq
himoyaviy qobiq bilan
yopilgan bo‘lib, mabodo o‘ta yirik avariya sodir bo‘lganda yadro reaktorining erigan
faol zonasini o‘ziga sig‘dirib plutoniyni parchalanish zanjirli reaksiyasini to‘xtatishi
lozim bo‘lgan maxsus tutib olgich ko‘zda tutilgan.
Dostları ilə paylaş: