İ n f o r m a t I k a
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ N F O R M A T İ K A
- 7-Cİ NƏSİL MİKROPROSESSORLAR
İ N F O R M A T İ K A ____________________________________________________________ 109 IBM PC FƏRDİ KOMPÜTERİN ARXİTEKTURASI IBM PC, həmçinin digər fərdi kompüterlərin aparat quruluşunun əsası Con fon Neymanın prinsipinə əsaslanır. Prinsipə əsasən fərdi kompüterlərin riyazi- məntiqi qurğudan (RMQ), idarəetmə qurğusundan və ona daxil olan mərkəzi prosessordan, yaddaş və giriş-çıxı qurğularından ibarət olmasını öncədən bilirik. Kompüterin əsas lövhəsi ana kart və ya sistem lövhəsi adlanır. Lövhədə hesablama əməliyyatını yerinə yetirən, müxtəlif texniki elementlərdən ibarət olan bloklar, xarici qurğularla (kontrollerlər və ya adapterlər) idarə olunan elektron sxemlər, həmçinin müxtəlif yuvalar (slotlar) yerləşir. IBM PC fərdi komüterlərinin arxitekturasının əsasını kompüterin digər komponentləri və prossessor arasında şin əlaqə prinsipi təşkil edir. İstifadə edilən şinlərin növlərinin müasirləşdirilərək dəyişdirilməsinə baxmayaraq kompüterin daxilində qoşulma prinsipi bu günə kimi dəyişməz qalmışdır. Kompüterin quruluşu aşağıdakı şəkildə verilmişdir.
Mərkəzi prosessor (CPU) kompüter sisteminin nüvəsini təşkil edir. Digər komponentlər ilə əlaqə birbaşa prosessorun xarici şinləri vasitəsilə yerinə yetirilir. Prosessorun daxilində riyazi-məntiqi qurğu, idarəetmə qurğusu və yaddaş reqistri İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 110 arasında əlaqə yaradan şinlər yerləşir. Prosessorun xarici şinləri idarəetmə əmrlərindən, verilənlərin və bu verilənlərin haradan götürülərək hara ötürülməsini müəyyən edən ünvanlardan ibarətdir. Bu baxımdan da ümumi şini verilənlər şininə, ünvan şininə və idarəetmə (əmrlər) şininə ayırırlar. Hər bir xətt bir bit verilən, ünvan və ya idarəetmə əmri ötürə bilər. Şində olan xətlərin sayı şinin mərtəbəliyi adlanır. Parametr kompüterin ümumi məhsuldarlığından asılı olmaqla yanaşı xətdən eyni zamanda ötürülən maksimal bitlərin sayını da müəyyən edir. Beləliklə, şinlərin mərtəbəliliyi artdıqca, ötürülən informasiyanın miqdarı da çoxalır və bunun da nəticəsində kompüterin məhsuldarlığı artır.
Kompüterin məhsuldarlığına təsir edən ikinci parametr xətdən ötürülən informasiyanın sürətidir və bu parametr xəttin takt tezliyi ilə müəyyən olunur. Xəttin takt tezliyi kompüterin əsas xarakteristikası hesab olunsada, kompüterin məhsuldarlığını təmamilə müəyyən etmir. Kompüterin ümumi məhsuldarlığını müəyyən edəcək əsas parametr mərkəzi prosessorun mərtəbəliliyi və takt tezliyidir, çünki kompüterdə bütün parametrləri prosessor təhlil edir. Takt tezliyi əməliyyatların yerinə yetirilmə tezliyini, mərtəbəlik isə bir əməliyyat zamanı təhlil olunan verilənlərin sayını müəyyən edir. Fərdi kompüter işləyən zaman verilənlər əməli yaddaşda saxlansalarda, əsas məsələ onların əməli (operativ) yaddaşa yazılması və oxunmasıdır. Parametr yaddaşa müraciət vaxtını müəyyənləşdirir. Əgər iş prosesi zamanı mərkəzi prosessor (CPU) verilənləri və proqramları xarici yaddaş qurğularından və yığıcılarından götürmək istəyirsə, bu zaman kompüterin ümumi cəldliyinə (tezliyinə) kompüterin ümumi tezliyi ilə yanaşı kompüter qurğuları tərəfindən həyata keçirilən verilənlərin dəyişmə sürəti də təsir göstərəcəkdir. Kompüterin məhsuldarlığına videokontroller və videokart da böyük təsir göstərir. Bu baxımdan müasir kompüter oyunlarında kompüterə böyük həcmdə daxil olan informasiyanı təhlil etmək üçün video gücləndiriciyə malik sürətlə işləyən videokartdan və akseleratordan istifadə edilir. Fərdi kompüterlərin lazımı səviyyədə işləməsinə təsir edən qurğulardan biri də BIOS (giriş-çıxış baza sistemi) qurğusu və kompüterin elementləri arasında əlaqələri müəyyənləşdirən sistem proqramları toplumudur. BIOS daimi yaddaşın mikrosxeminə yazılır və orada saxlanılır. Müasir kompüterlərdə bu məqsəd üçün flash texnologiyası əsasında qurulmuş mikrosxemlərdən istifadə edilir. Bu tip mikrosxemlər istifadəçiyə dəfələrlə təkrarlanan proqramları mikrosxemə yazmağa imkan verir. Kompüterin daxilində yerləşən digər mikrosxem (mikrosxem digərlərindən az enerji tələb etməsi ilə fərqlənir) kompüter texnikasında çip adlanır və CMOS texnologiya ilə hazırlanır. Çip kompüterin konfiqurasiyasını və real vaxtı müəyyən etmək üçün istifadə olunan saatı göstərmək üçün istifadə edilir. Kompüter şəbəkədən ayrıldıqda belə CMOS öz işini davam etdirmək üçün ana lövhədən (kartdan) qidalanmasını davam etdirir. Beləliklə, kompüterin texniki bazasının günü-gündən sürətlə inkişaf etməsi nəticəsində kompüterin element bazası müasirləşir, ana kart (lövhə) üzərində daha çox sayda texniki elementlərin yerləşdirilməsi imkanı artır. Bununda nəticəsində inteqrasiya olunan ana kart üzərində video və audi kartların, şəbəkə
İ N F O R M A T İ K A ____________________________________________________________ 111 adapterlərinin, həmçinin kompüter sisteminin digər elementlərinin yerləşdirilməsinə imkan artır. MİKROPROSESSOR NƏSİLLƏRİ
Ümumiyyətlə, fərdi kompüterlərin nəsillərə bölünməsi onlarda istifadə edilən mikroprosessorların nəsillərindən birbaşa asılıdır. I÷IV nəsil prosessorlar istehsaldan tamamilə çıxarıldığı üçün onlar haqqında məlumata ehtiyac yoxdur. Hal-hazırda fərdi kompüterlərdə, həmçinin onlarla paralel istehsal olunan nootbuklarda 7-ci və 8-ci nəsil mikroprosessorlardan geniş istifadə edilir.
: Mikroprosessorları və mikroprosessorlar toplumunu nəinki fərdi kompüterlərin, həmçinin hesablama sistemlərinin əsası saymaq olar. Intel firmasının yaradıcısı Qordon Mur mikroelektronikanın nailiyyətlərini təhlil edən zaman müşahidə edir ki, bir çipin daxilində yerləşən tranzistorların yığılma sıxlığı hər 18 aydan bir ikiqat artır. Buna uyğun olaraq həmin müddətdə mikroprosessorunda tezliyi də ikiqat artır. Firmanın 1971-ci ildə istehsal etdiyi ilk mikroprosessor 750 000 əməliyyatı bir saniyə ərzində yerinə yetirirdi. Sonrakı ərəfədə istehsal olunan Intel i286 mikroprosessoru isə bir saniyə ərzində 2,6 milyon əməliyyatı həyata keçirə bilirdi. Aparılmış hesablamalar göstərir ki, 14 il ərzində firmada istehsal olunan mikroprosessorların tezliyi 500 dəfə artmışdır. Məsələn, 2002–ci ildə istehsal olunan Pentium IV mikroprosessorunun məhsuldarlığı saniyədə 1 milyard əməliyyat/saniyə olduğu halda, 2003-cü ildə istehsal olunan mikroprosessorun məhsuldarlığı artıq 3 milyard əməliyyat/saniyə idi və s. Bu göstərici günü-gündən artmaqdadır.
Yeddinci nəsil mikroprosessorların ən görkəmli nümayəndəsi AMD Athlon (Thunderbird) mikroprosessorları ailəsidir (AMD Athlon XP, AMD Athlon MP,
Mobile AMD Athlon). Prosessor x86 mikroarxitekturasını dəstəkləyir, fərdi kompüterlərdə istifadə edilən ən güclü prosessorlardan biri sayılır və onların nüvəsi kimi hazırlanır. Belə prosessorların xüsusi texnologiya ilə hazırlanması yüksək səviyyəli fərdi kompüterlərdə, işçi stansiyalarda və serverlərdə istifadə olunan proqram təminatına qoyulan tələblərin, həmçinin mikroprosessorların günü-gündən artan gücünə qoyulan tələbin yerinə yetirilməsi baxımından həyata keçirilmişdir. Bu tip mikroprosessorlar məhsuldar və etibarlı olması yanaşı yüksək ötürmə mərtəbəsinə, məlumat mübadiləsinin həcminin artmasına və s üstünlüklərə də malikdir. Masaüstü kompüterlər üçün AMD Athlon prosessorları iki korpusda hazırlanır. Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|