İbrahim bəYİn səyahətnaməSİ
Yüklə 2,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
8 vəziyyətdə toplanar, hamısı da bütün xərcləri öz öhdəsinə götürər". O birisi deyirdi: "Hələ sənin Bəxtiyari atlılarından xəbərin yoxdur. Onlar iki həftə ərzində yüz min atlı qoşun hərbə tam hazır vəziyyətdə çıxara bilərlər". Üçüncüsü onun sözünü yarımçıq qoyub, Marağa və Əfşar qoşunlarının rəşadətindən və qəhrəmanlığından söz açırdı. Bu kimi məclislərin söhbəti sona çatdıqda İbrahim bəy könül açıqlığı və məmnuniyyətlə bütün çayxanada oturanların çay, qəlyan pulunu verər, hətta bəzi vaxt onları nahara və faytonla gəzməyə də qonaq edərdi.
Bu haqda Misirdə sakin olan Hacı Kərim adlı bir isfahanlı qəribə bir əhvalat nəql edirdi. Hacı deyirdi ki: "Bir vaxt Misirdə vəziyyətim lap ağırlaşmışdı, taleyim əsla üzümə gülmürdü. Bütün dost-aşnadan borc almışdım, daha bir adama gümanım getmirdi ki, hətta bircə şahı ilə əlimdən tutsun. Əlim hər yerdən üzülüb, gecənin yavan çörəyinə möhtac qalmışdım. Hamıdan betəri bu idi ki, altı ay idi mənzil kirəsini verməmişdim. Evin sahibi olan ərəb mənim boş vədlərimdən, bu gün-sabaha salmağımdan təngə gəlib məhkəməyə şikayət eləmişdi. Məhkəmə onun əlinə hökm vermişdi ki, mənzil kirəsinə on iki lirə alandan sonra məni evdən qovsun. Min xahiş-iltimasla ondan on gün möhlət almışdım. Öz-özümə deyirdim: "Xudaya, nə eləyim?" Elə bil mənim ürəyimə damdı ki, bu işin çarəsi İbrahim bəydədir. Oturub düşündüm, ölçüb-biçdim, bu müşkül üçün tədbir aradım, bir məktub yazıb hazırladım. Guya mənim qohumlarımdan biri bu məktubu Tehrandan göndərmişdir. Sonra isfahanlı tacir Hacı Mirzə Rəfinin yanına gedib, ondan İran poçtu markası olan köhnə bir zərf aldım. Yazdığım məktubu zərfin içinə qoyub İbrahim bəyin yolu üstündə dayandım. Bilirdim ki, o, hər gün bu yolla get-gəl edir. Uzaqdan İbrahim bəyi görən kimi məktubu cibimdən çıxarıb oxumağa başladım. Özümü görməməzliyə vurmuşdum. İbrahim bəy yanıma çatan kimi başımı qaldırıb salam verdim. O, ucadan "əleykəssəlam" deyib, soruşdu:
“Hacı Kərim ağa, haradan təşrif gətirirsiniz?”
“Poçtdan gəlirəm, -- dedim. Tehrandan məktub almışam.”
Dedi:
“Tehrandan?”
Dedim:
“Bəli, Tehrandan.”
9 “Çox gözəl, təzə nə xəbər var?”
Dedim:
“Hələ məktubu axıra qədər oxumamışam, amma şahın və başqalarının adı görünür.”
İbrahim bəy əl-ayağa düşüb hövlnak dedi:
“Gedək bu çayxanada bir stəkan çay içək, siz də məktubu arxayın oxuyun görək nə yazıblar.”
Cavabında dedim:
“Hərçənd ki, başım yaman qarışıqdır, ancaq bilirəm ki, sizin Tehran xəbərlərini eşitməyə böyük həvəsiniz var, müzayiqə etmirəm, buyurun gedək.”
Çayxanaya getdik. Oturan kimi çay, qəlyan sifariş elədi. Sonra dedi:
“İndi oxu görək nə xəbər var.”
Mən də məktubun əvvəlindən oxumağa başladım.
MƏKTUBUN MƏZMUNU:
"Mənim əziz qardaşım! Məktubunuzu aldım, salamatlığınızdan xəbərdar olub, çox-çox sevindim. Üsgülü tacir Hacı Əbdürrəzaq ağa vasitəsilə həvalə etdiyiniz iyirmi beş lirə çatdı. Sizin, tapşırdığınız kimi, həmin məbləği İsfahana Məşədi Məmmədrzanın üstünə göndərdim ki, o, on lirəsini sizin evinizə versin, qalan on beş lirəsini də borcunuz hesabına Ağa Həsənə çatdırsın. Əlbəttə, özləri də bu haqda sizə yazacaqlar. Yazılmalı başqa mühüm mətləb yoxdur. Ancaq neçə
10 gün bundan qabaq böyük bir hadisə üz verdi. Az qalmışdı ki, şəni yüksək İran dövləti İngiltərə hökumətinə müharibə elan etsin. Ola bilsin ki, eləyibdir də. Lakin neçə gündür ki, münaqişələr ortalıqdan qaldırılmış, ara bir qədər sakitləşmişdir. Deyildiyinə görə, münaqişənin səbəbi bundan ibarət idi ki, İngiltərənin səlahiyyətli naziri bizə məlum olmayan bir siyasi məsələ üstündə Sədr- əzəm cənablarına hörmətsizliklə cavab qaytarmışdı. O cənab da mətləbi şah əlahəzrətlərinin nəzərinə çatdırmış, şah haman saat qəti hökm vermiş ki, xarici işlər naziri teleqrafla Londona xəbər versin ki, İngiltərə hökuməti öz səfirini bir həftədən gec olmayaraq Tehrandan geri çağırsın və cəzalandırsın. Əks təqdirdə İran qoşunu iki həftəyədək Herata doğru yürüş aparmaq və bütün Hindistanı işğal etmək əzmində olacaqdır. Haman gün əlahəzrət Zilli-Sultan cənablarına teleqrafla hökm olundu ki, dördüncü ordu iki həftəyədək bütün sürsatla Əbişəhr bəndələrinə doğru hərəkət etməyə hazır olsun.
Bunlardan başqa, rəbiül-əvvəl[1] ayının iyirmi dördündə paytaxtda qoşunun ümumi sanı təşkil edildi.
[1] Ərəb ilinin üçüncü ayı.
Bu san olduqca tamaşalı idi. Məşq meydanında şahın xüsusi ordusu və paytaxtda olan əlli minə yaxın atlı, piyada və topçu qoşunları manevr vaxtı elə bir cəldlik və çeviklik göstərdilər ki, dost- düşməni heyran qoydular. Qibleyi-aləmin özü qoşuna şəxsən başçılıq edib fərman verirdi. Sözün qısası, böyük mərəkə var idi. Naibüssəltənə hərbi nazir olduğu halda bir sərhəng kimi o tərəf-bu tərəfə qaçırdı. O qədər üz-gözünə toz qonmuşdu ki, heç kəs onu tanıya bilmirdi. Nəhəng topların tüstüsündən hava elə tutulmuşdu ki, günəşin şüası yerə düşmürdü. Bəli, haman gün teleqramın cavabı Londondan gəlib çatdı. Məzmunundan xəbərim yoxdur. Ancaq bu qədər bilirəm ki, Almaniyanın səlahiyyətli naziri vasitəçi oldu. Almaniya imperatorundan da qibleyi-aləmə xüsusi teleqram çatdı. Orada yazılmışdı ki, aramızda olan dostluq və səmimiyyət naminə xahiş edirəm o zati-ali sülhü qorumaq və ümumi məsləhət naminə şahanə mərhəmətini əsirgəməsin. Ona görə ki, o zati-aliyə məlumdür ki, bu gün dünyanın hər hansı tərəfində bir top səsi eşidilsə, ümumi hərb bütün aləmi bürüyəcəkdir. Çünki dövlətlərin siyasəti bir-birinə bağlıdır. Belə olduqda, böyük bir hərc-mərclik yaranacaq, allah bəndələrinin məişətinə səbəb olan ticarət işi ölkələr arasında pozulacaq. Mən o müdrik padşahla aramızda olan şəxsi dostluq naminə istəmirəm ki, şəni yüksək İran dövləti belə bir müharibənin başlanmasına səbəb olsun. Təvəqqe edirəm o ağılsız səfirin təqsirindən keçəsiniz.
Bu minvalla məlum olur ki, müharibə olmayacaqdır. Amma qərar olub ki, İngiltərənin səlahiyyətli naziri üzr istəməklə bərabər cənab Sədr-əzəmin evinə getsin və açıq şəkildə onun könlünü ələ almağa çalışsın, öz dediklərindən peşman olduğunu bildirsin. Deyirlər həmin səlahiyyətli nazir bir aydan sonra işdən çıxarılıb Tehrandan geri çağırılacaq. İran dövləti daha heç vaxt onun səfirliyini qəbul etməyəcək, başqa birisi onun yerinə gələcəkdir".
Yazıq İbrahim bəy bu xəbərdən elə fərəhlənib sevincə qərq olmuşdu ki, onu vəsf etmək mümkün deyil. İsfahanlı Hacı Kərim məktubu əvvəldən axıradək oxuduqdan sonra deyir: Yüklə 2,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|