Icf azeri version 02 07 2008

lav l r
FBT
134
il , o, beyni daxil edir. Bel lkil ,
qli (v  ya ruhi) funksiyalar orqanizm funksiyaları
kateqoriyasına aiddir. Bu funksiyaların standartı insanlar üçün statistik norma olmalıdır.
Orqanizmin strukturları – orqanizm sisteml rin  uy un olaraq t snif edilmi , orqanlar,  traflar
v  onların komponentl ri kimi, orqanizmin struktur v  ya anatomik hiss l ri. Bu funksiyaların
standartı insanlar üçün statistik norma olmalıdır.
Pozuntu – b d n strukturunun v  ya fizioloji funksiyanın normasının itirilm si v  ya ondan 
k nara çıxmadır.
Fizioloji funksiyalar  qli funksiyaları da daxil edir. Hazırkı halda «k nara çıxma» terminind n
ümumi q bul olunmu  statistik nomalardan (standart norma qismind   q bul olunmu  orta 
populyasiya k miyy tind n k nara çıxma kimi) mühüm k nara çıxmanı
ks etdirm k üçün 
istifad  olunur v  o, yalnız bu m nada istifad  olunmalıdır.
F allıq – v zif
nin v  ya h r k tin individ t r find n yerin  yetirilm sidir. O, f aliyy tin f rdi
t r fini  ks edir.
F allı ın m hdudla dırılması
1
 – individin f allı ın h yata keçirilm sind   ç k  bil c k
ç tinlikl rdir. F allı ın m hdudla dırılması f allı ın yerin  yetirilm si zamanı ist r formaya gör ,
ist rs   d   k miyy t  gör  keyfiyy t v  ya saya gör  kiçik k nara çıxmadan böyük k nara
çıxmaya q d r d yi il  bil r (insanlarla nisb td  sa lamlı ı d yi ilm d n).
tirak
2
- individin günd lik h yat hadis l rin  c lb olunmasıdır.
tirak etm  imkanının m hdud
olub-olmaması mövcudlu u individin bu m d niyy td  v  ya c miyy td  m hdudiyy tsiz h yat
f aliyy tini sür rk n i tirakı il  müqayis  olunark n mü yy n edilir. 
Kontekst amill ri – individin bütün h yat
raitl rini, xüsusil   d  FBT-da sa lamlıq
göst ricil rinin t snifatı fonu, bütövlükd   t svir ed n amill rdir. Kontekst amill ri iki t rkib 
hiss d n ibar tdir:  traf mühit amill ri v
xsiyy t amill ri.
traf mühit amill ri – FBT-nin t rkib hiss sidir v  individin h yat 
raitini formala dıran v
bununla onun f aliyy tin   t sir göst r n traf (v  ya xarici) mühitin bütün aspektl rin  aiddir. 
traf mühit amill ri t bi ti v  onun xüsusiyy tl rini, insan t r find n yaradılan fiziki al mi,
müxt lif  laq d   v  rollarda olan dig r insanları, münasib tl ri v   d y rl ri, sosial sistemi v
xidm tl ri, siyas ti, nomaları v  qanunları daxil edir.
xsiyy t amill ri – individin atributları olan ya , cins, sosial v ziyy t, h yat t crüb si v  s. kimi 
kontekst amill rdir. Bu amill r hal-hazırda FBT-da t snif edilmir, lakin t snifatla i  zamanı
istifad çil r t r find n istifad  oluna bil rl r.
1
 PBT-ın 1980-ci il variantında «f allı ın m hdudla dırılması» termini «h yat f aliyy tinin m hdudla dırılması» termini  v z edir 
19 PBT-ın 1980-ci il variantında istifad  olunan «sosial çatı mazlıq» terminini «i tirak etm  imkanının m hdudla dırılması»
termini  v z edir 

---

FBT
lav l r
135
Yüngüll dirici amill r – öz mövcudlu u v  ya yoxlu u il   f aliyy ti yax ıla dıran v   h yat 
f aliyy tinin m hdudla dırılmalarını azaldan insanın traf mühitind  olan amill rdir. Onlara  traf
mühitin
vveri li olması, z ruri köm kçi texnologiyaların yararlı olması, f aliyy tin
m hdudla dırılması faktına insanların müsb t münasib ti, sa lamlı ında f aliyy tinin 
m hdudla dırılmasına s b b olan d yi iklikl r olan bütün insanların h yatın h r bir sah sin  c lb
olunmasının artımına yön ldilmi  xidm tl r, sisteml r v  siyas t kimi aspektl r amil olunur. 
Mü yy n amilin, m s l n l k nin v  ya m nfi münasib tin yoxlu u da yüngüll dirici amil ola 
bil r. Yüngüll dirici amill r pozuntular n tic sind   i tirak etm nin m hdudla masının v  ya 
individin potensial qabiliyy tin azalmasına baxmayaraq, individin özünü t sdiql m   n tic sind
f allı ın m hdudla masının yaranmasının qar ısını ala bil rl r.
Mane l r – öz mövcudlu u v
 ya yoxlu u il   f aliyy ti m hdudla dıran v   h yat f aliyy tinin 
m hdudla dırılmasına g tirib çıxaran insanın traf mühitind ki amill rdir. Onlara  traf mühitin 
vveri li olmaması, z ruri köm kçi texnologiyaların yararlı olmaması, f aliyy tin 
m hdudla dırılması faktına insanların neqativ münasib ti, sa lamlı ında d yi iklikl r olan bütün 
insanların h yatın h r bir sah sin  c lb olunmasına mane olan v  ya mövcud olmayan xidm tl r, 
sisteml r v  siyas t kimi aspektl r amil olunur.  
Potensial qabiliyy t (kapasitet) – insan f allıq v
 hazırki m qamda i tirak etm  siyahısında
g tiril n h r hansısa bir domen zamanı
ld  ed  bil c k maksimal d r c d  mümkün olan 
f aliyy t s viyy sini (mü yy nedici qismind ) qeyd ed n parametrdir. Potensial qabiliyy t traf
mühitin tipik v  standart  raitl rind  ölçülür v  bel likl ,
traf mühitin mü yy n
raitind
individin qabiliyy tl rini  ks edir.  traf mühitin tipik v  ya standart  raitl rinin s ciyy vi
xüsusiyy tl ri traf mühitin amill rind  kodla dırıla bil r.
Özünü t sdiql m  – real  traf mühitd  individin n  etdiyini (mü yy nedici qismind ) t svir ed n
parametrdir v  bel likl , günd lik h yat hadis l rin  c lb olunma aspektini a kar edir. Real  traf
mühitin s ciyy vi xüsusiyy tl ri traf mühit amill rind n istifad  olunmaqla kodla dırılır.

---

lav l r
FBT
136
kil 2. FBT-nin qurulu u

---

FBT
lav l r
137
2. FBT bir t snifat kimi
FBT-nin t snifatını anlamaq üçün onun strukturunu anlamaq vacibdir. O, a a ıda v
kil 2-d
göst rilmi  terminl rd
ks olunub. 
T snifat – o, FBT-nin tam strukturudur. Hal hazırkı iyerarxiyada bu,  n ali termindir.  
T snifat hiss l ri: - bu, onun iki  sas yarımf sildir.
1-ci hiss  funksionallıq v  h yat f aliyy tind  m hdudiyy tl ri hat  edir
2-ci hiss  konstekst amill ri hat  edir 
T rkib hiss l ri: bu, t snifatın h r iki hiss sinin iki  sas yarımf slidir.
1-ci hiss nin t rkib hiss l ri:
Orqanizmin Funksiyaları v  Strukturları
F allıq v
tirak 
2-ci hiss nin t rkib hiss l ri:
traf mühit amill ri
xsiyy t amill ri (FBT-da t snifl dirilmir)  
Parametrl r müvafiq t yinedicil rin kodları vasit sil  mü yy n olunur. 
1-ci hiss  üçün dörd v  2-ci hiss  üçün bir parametr mövcuddur.  
1-ci hiss nin parametrl ri:  
Orqanizmin funksiyalarının d yi m si
Orqanizmin strukturlarının d yi m si
Potensial qabiliyy t
Realla dırma 
2-ci hiss nin parametri: 
Yüngüll m  amill ri yaxud  traf mühitin amill rind  mane l r
Domen – bu, praktiki olaraq,  laq li fizioloji funksiyaların, anatomik strukturların, f aliyy tl rin, 
h yat v zif l ri v  sah l rin h miyy t k sb ed n toplusudur. Domenl r müxt lif bölm l ri v
h r bir t rkib hiss sinin bloklarını formala dırır.  
Kateqoriyalar – bu, h r hansı t rkib hiss sinin, y ni t snifat vahidl rin domenl rinin daxilind
sinifl r v  yarımsinifl rdir.

---