Icf azeri version 02 07 2008

FBT
traf mühit amill ri
131
e5908 Xidm tl r, inzibati sisteml r v
m k v  m
ulluq siyas ti, dig r d qiql dirilmi
e5909 Xidm tl r, inzibati sisteml r v
m k v  m
ulluq siyas ti, d qiql dirilm mi
e595 Siyasi qurumlar, sisteml r v  siyas t
S sverm , seçkil r v  ölk d , regionda v  birlikd , h mçinin beyn lxalq t kilatlarda idar etm
il  ba lı qurumlar, sisteml r v  siyas t.
e5950 Siyasi qurumlar  
Strukturlar v  yerli, regional v  milli hökum tl rin, beyn lxalq t kilatların v  bu 
strukturlara seçilmi  v  ya t yin edilmi
xsl rin f aliyy ti, m s l n, Birl mi  Mill tl r
T kilatı, Avropa  ttifaqı, hökum t, regional hakimiyy t, yerli orqanlar,  n n vi liderl r.
e5951 Siyasi sisteml r
C miyy tin siyasi v  iqtisadi hakimiyy tini t kil ed n hakimiyy tin icraedici  v
qanunverici qolları, konstitusiya v  ya siyasi t kilat doktrinası: mü ssis l r, hakimiyy tin
icraedici v  qanunverici qollarının strukturları, ordu kimi dig r s lahiyy t veril n hüquqi 
orqanlar v  bu kimi strukturlar v  onlarla  laq li mexanizml r.
e5952 Siyasi t kilat
Siyasi h yatı t nziml y n siyasi siteml r t r find n formala dırılan v  h yata keçiril n
qanunlar v  siyas t, m s l n, seçki kampaniyalarının idar  edilm si siyas ti, siyasi 
partiyaların qeydiyyatı v  s sverm l r, beyn lxalq siyasi t kilatlarda üzvlük; sazi l r,
siyasi qanunvericilik v  t limatlar daxil olmaqla. 
e5958 Siyasi qurumlar, sisteml r v  siyas t, dig r d qiql dirilmi
e5959 Siyasi qurumlar, sisteml r v  siyas t, d qiql dirilm mi
e598 Xidm tl r, sisteml r v  siyas t, dig r d qiql dirilmi
e599 Xidm tl r, sisteml r v  siyas t, d qiql dirim mi l r

---

lav l r
FBT
132
lav  1 
TAKSONOM K V  TERM NOLOJ  M S L L R
FBT t snifatı a a ıda göst ril n standart taksonomik prinsipl r  uy un iyerarxiya sxemi üzr
t kil edilmi dir:
Orqanizmin t rkibi funksiyaları v  strukturları, f allıq v   i tirak, h mçinin  traf mühitin 
amill ri, bir-birind n asılı olmadan t snif edilmi dir. Bir t rkib hiss nin terminl ri 
dig rind  t krar olunmur;  
Kateqoriyalar h r bir t rkib hiss nin hüdudunda « ax l nmi   a ac» tipi üzr  el
yerl dirilib ki,  n a a ı s viyy li kateqoriyalar onlara aid oldu u daha yüks k s viyy li
kateqoriyaların lam tl rini da ısınlar; 
Kateqoriyalar bir-birini t krar etm m lidir, y ni eyni  lam tli kateqoriyalar bir s viyy d
yerl dirilm yib. Lakin bu heç d  o dem k deyil ki, individin f aliyy tinin t svir edilm si 
üçün bir kateqoriyadan artıq kateqoriya istifad  olunmur; z rur t yarananda bu cür 
t crüb y  yol verilir v  h tta alqı lanır.
1. FBT kateqoriyaları terminl ri
Terminl r - dilçilik ifad l rind  söz v  ya ifad  kimi mü yy n konsepsiyaların i ar l ridir. 
Qarı ıqlıq yaradan terminl rin
ks riyy ti günd lik danı ıqda v  yazıda adi m nada istifad
olunur. M s l n, «pozuntu», «h yat f aliyy tinin m hdudla dırılması» v  «sosial çatı mazlıq»
adi hallarda bir-biri il
v z olunur, h rç nd PBT-nin 1980-ci il variantında bu terminl r
mü yy n m nalar ver n t rifl r göst rilmi dir. Yenid n baxılma prosesi  rzind  «sosial 
çatı mazlıq» termini t snifatdan çıxarılmı , «h yat f aliyy tinin m hdudla dırılması» termini is
h r üç s viyy d , y ni orqanizm, individ v   c miyy t s viyy sind  istifad  olunmaq üçün 
ümumil dirilmi dir. Lakin müvafiq terminl rin seçimi zamanı h r hansısa bir  sas
konsepsiyanın birm nalı
rh edilm si üçün aydınlıq v   d qiqlik t l b olunur. Bu xüsusil  ona 
gör  vacibdir ki, FBT, bir t snifat kimi, bir çox dill r  t rcüm  edil c k. Konsepsiyaların ümumi 
anlayı ından ba qa, mahiyy tini ist nil n dild   d qiq ks etdir  bil n terminologiyanın q bul
olunması da mühüm m s l dir. Bir çox alternativ mövcud ola bil r, lakin onların h ll olunması
d qiqlik, q bul oluna bilm  v  istifad  üçün ümumi yararlı a saslanmalıdır. Ümid edilir ki, FBT 
h m yararlı, h m d  aydın olacaq.
A a ıda FBT-d  istifad  olunan b zi terminl r göst rilir: 
Rifah – insan h yatının domenl rinin (o cüml d n fiziki, m n vi v  sosial aspektl ri daxil 
etm kl ) universallı ına i ar  ed n ümumi termindir. Bu termind n «yax ı h yat» dem k
ist y nd  istifad  edirl r. Sa lamlıq domenl ri insan h yatının ümumi universallı ını t kil ed n
domenl r toplusudur. Bu münasib tl r a a ıdakı rifahı ks ed n diaqramda göst rilib: 

---

FBT
lav l r
133
kil 1. Rifahın universallı ı
Sa lamlıq v  sa lamlıq domenl rinin göst ricil ri. Sa lamlıq göst ricisi - bu FBT sa lamlıq
domenl ri h ddind   f aliyy ti s viyy sidir. Sa lamlıq domenl ri «sa lamlıq» anlayı ı
ç rçiv sind
rh olunan h yat sah l rin   i ar  edir. H min sah l r sa lamlıq amill ri n z r
alınan zaman  vv lc d n sa lamlıq amill ri il
rtl dirilmi  kimi mü yy n edil  bil r. FBT 
sa lamlıq v  domenl ri v  sa lamlıqla ba lı olan domenl r arasında q ti h dd mü yy n etmir. 
Sa lamlıq ünsurları v  sa lamlıqla ba lı olan ünsurlar haqqında müxt lif konseptual t s vvürl rl
laq dar olan v  FBT domenl rind
ks oluna bil n keçid (boz) zonası ola bil r.
Sa lamlıqla ba lı olan göst ricil r v  domenl r. Sa lamlıqla ba lı olan göst rici sa lamlıqla
ba lı olan domenin h min FBT ç rçiv sind   f aliyy t s viyy sidir. Sa lamlıqla ba lı olan 
domenl r sa lamlı ın d yi ilm si il  mühüm  laq si olan, birba a v  ya ilkin olaraq sa lamlıq
amill ri il  deyil, daha çox rifaha s b b olan dig r amill rl  mü yy n edil n f aliyy t sah l ridir.
FBT-da yalınz sa lamlıqla ba lı olan rifah domenl ri t svir olunub.
Sa lamlı ın d yi ilm si – x s t lik (k skin v  ya xroniki), pozuntu, z d   v  ya travma üçün 
mü yy n edilmi  ümumi termindir. Sa lamlı ın d y ilm si h mçinin dig r, y ni hamil lik, 
qojalma, stress, anadang lm  anomaliya v  genetik meyl kimi hallar da n z rd  tuta bil r. 
Sa lamlı ın d yi ilm si PBT-da 10 kimi kodla dırılır.
F aliyy t – orqanizmin funksiyaları v  strukturu, f allıq v   i tirak üçün ümumi termindir. O, 
individ (sa lamlı ında d yi iklikl r olan) v  onun kontekst amill ri ( traf mühit amill ri v
xsiyy t amill ri) arasında olan qar ılıqlı t sirl rin pozitiv aspektl rin  i ar  edir.
H yat f aliyy tinin m hdudla dırılması – pozuntuların, f allı ın v   i tirak etm k imkanının
m hdudla dırılması üçün ümumi termindir. O, individ (sa lamlı ında d yi iklikl r olan) v  onun 
kontekst amill ri ( traf mühit amill ri v
xsiyy t amill ri) arasında olan qar ılıqlı t sirl rin 
neqativ aspektl rin  i ar  edir.
Orqanizmin funksiyaları – orqanizmin sisteml rinin fizioloji funksiyalarıdır (ruhi funksiyalar 
daxil olmaqla). «Orqanizm» termini insan orqanizmin  bir bütövlük kimi yana ır. N tic  etibarı
Rifahın dig r domenl ri:
T hsil 
M
ulluq 
Mühit 
v  s. 
Rifahın sa lamlıq
domenl ri:
Görm  qabilliy ti
Nitq 
Yadda saxlama 
v  s.

---