İCTİMAİ elmləR 2009

İctimai elmlər

2009

  İnsan və cəmiyyət 

Tar. Coğ.  VIII 12.  İnsan hüquqlarının əsaslarını və onların inkişaflarının  

 

   

 

  tarixi şərtlərini təhlil edir. 

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

Öz hüquqlarından ardıcıl və əldə edilən hüquqları ayırır;  qeyd olunan hüquqlara əsas olan 

•

dəyərləri sadalayır; 

Sinif  yoldaşların  qrupu  ilə  birlikdə  hər  hansı  bir  tarixi  dövr  və  dövləti  seçir,  hansının 

•

nümunəsi əsasında ən hüquqsuz insan vəziyyətini təsvir edir; o dəyərləri (məs.: ləyaqət, 

bərabərlik, azadlıq ...) və həmin insanın malik olduğu hüquqları adlanıdırır, hansılar təsvir 

olunan halda sayılmırdı; 

Müxtəlif fənlərdən əldə edilən bilik əsasında insan hüquqlarını müxtəlif kateqoriyaya əsasən 

•

müqayisə edir (məs.: şəxsi, siyasi, iqtisadi və s.) və oxşarlıq və ya fərqləri müzakirə edir; 

insan hüquqlarının inkişaf prosesini təhlil edir (əvvəlki şərt, tələb və nəticələri);  

Sinif  diskusiyalarında iştirak edir və növbəti suallara cavab verir: azadlıq nədir? Mən 

•

azadammı? Bu gün dünyadakı bütün insanlar azaddırlarmı?  

Tar. Coğ.  VIII 13.  İctimaiyyətdə dinc yaşayış üçün lazımi şərtləri xarakterizə  

 

   

 

  edir.   

Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:

O və ya onun tanışının münaqişə halında mediator (vasitəçi/barışdırıcı) rolunu yerinə yetirdiyi 

•

halları xatırlayır; sinif yoldaşları ilə birlikdə həmin hadisəni oynayır və yaranan vəziyyəti 

(məs. ətraf, təhlükələr, tərəflərin imkan və məqsədləri və s.) və mediatorun hərəkətini (məs.: 

motivasiya, xassələr, bilik, əməllər və s.) qiymətləndirir;

Gürcüstan və digər ölkələrin tarixindən və yaxud da bədii ədəbiyyatdan münaqişəli vəziyyəti 

•

həll etmək üçün güc tətbiq edilməyən misallar gətirir;

 Etiraz bildirən sülh formalarını sadalayır; Gürcüstan və digər ölkələrin tarixindən misallar 

•

çəkir və konkret halda etirazın nəticələrini qiymətləndirir;   

 İnsanların  dinc  şəkildə  birgə  yaşamaları  üçün  dəyərləri  sadalayır,  hansılara  ehtiramla 

•

yanaşmaq vacibdir; sübut edən zaman insanların birgə şəkildə dinc  yaşayışlarından (məs. 

fərqli irq, milliyyət və ya din) onun üçün məlum olan misallar gətirir. 

İ.E.VIII. - 8

---

İctimai elmlər

2009

  Mədəniyyət və din

Tar. Coğ.  VIII 14. İncəsənət və təhsilin inkişafı əsaslarını öyrənir.

Nəticə əldə edilib, əgər şagird:

Öz simvolikasını hazırlayır və kontur xəritəsində Gürcüstanın təbii və memarlıq (müxtəlif 

•

dövrlərin) abidələrini qeyd edir;   

İllustrasiyalardan istifadə etməklə müxtəlif üslublu memarlıq abidələrini cədvəldə qruplaşdırır 

•

və fərqləndirir; 

Doğma diyarda yerləşən təbii və ya memarlıq abidəsini (abidələrini) təsvir edir və onlar 

•

haqqında informasiyanı axtarıb tapır (rəvayət, əfsanə və s.); 

Müəllimin yardımı ilə sinif yoldaşları ilə tarixi xarakterli səhnəcik qoyur və onda verilən 

•

faktlar haqqında müzakirə edir; 

YUNESCO-nun təbii və mədəni abidələrin siyahısına daxil olan Qafqazda mövcud mühafizə 

•

olunan obyektlərlə tanış olur və fikirlərini ifadə edir ki, bu siyahıya hansı obyektləri əlavə 

edərdi və niyə;  

Gürcüstan regionlarına əsasən təhsil müəssisələrinin bölgüsünü xarakterizə edir; bölgənin 

•

inkişafında onların rolunu müzakirə edir; 

Kontur xəritəsində dünyanın məşhur orta əsrlər və müasir gürcü və xarici təhsil mərkəzlərini  

•

qeyd edir;

Başqa-başqa dövr və ölkələrdə uşaqların necə oxuduqlarını (məs.: Afina və Spartada) bir-

•

birləri ilə müqayisə edir; 

Dövrlərdən  birinin  universitet  sistemini  xarakterizə  edir  (məs.  Orta  əsrlərdə Avropa 

•

universitetinin strukturu, mühazirəçi və tələbələrin məişəti, əşyaların siyahısı və s.); 

Müxtəlif dövr və ölkələrdə təhsilin əldə edilməsinin bərabərsiziyini müzakirə edir; həmin 

•

bərabərsizliyin səbəblərini qeyd edir; 

Müxtəlif dövr və ölkələrdə qız və oğlanların təhsil əldə etməklərinin bərabərsizliyi üzrə  

•

mövzu yazır. 

Tar. Coğ.  VIII. 15. İctimaiyyətin inkişafının mədəni əsaslarını təhlil edir. 

Nəticə əldə edilib, əgər şagird:

Sinifdə qrup və ya fərdi iş zamanı Qafqazın xalq məişəti və adət-ənənələrindəki oxşarlıq 

•

və fərqləri qruplaşdırır (məs.: gürcülər və Şimali Qafqazın xalqları, gürcülər və ermənilər 

və s.); 

Onun üçün tanış sosial mühit nümunələrini əsasında(məs.: ailə, qonşular, yaşayış yerləri və 

•

s.) onların bir-birlərindən asılı olma amillərini (məs.: ümumi əxlaqi dəyərlər, mühit və s.) 

ayırır; bədii ədəbiyyat və tarixi mənbələrdən nümunələr gətirir; 

Müxtəlif mədəniyyətlərdə əsası qoyulmuş etika normaları ilə tanış olur və sinif yoldaşlarının 

•

qrupu ilə birlikdə ən münasib olanını seçir və həmin normaları təqdim etmək üçün qrup 

üzvləri ilə konkret bir hadisəni oynayır ; 

İ.E.VIII. - 9

---

İctimai elmlər

2009

Müxtəlif dini norma və qanunvericiliklərin cəmiyyətin inkişafına göstərdiyi təsiri müqayisə 

•

edir (məs.: İran - islam); 

İctimaiyyətdə  fəaliyyət  göstərən  “yazılmamış  qanunlar”  və  qaydaları  sadalayır;  qonşu 

•

xalqların mədəniyyətlərində oxşar  normaları axtarıb tapır; bir-biri ilə müqayisə edir və 

qiymətləndirir ki, onlar onun üçün nə dərəcədə qəbul ediləndir; 

Şəxsi təcrübəsi əsasında öz fikir mədəniyyətinin xarakterik əlamətləri haqqında fikirlərini 

•

ifadə edir; sinif yoldaşlarının fikirlərinə qulaq asır və müzakirə nəticəsində, onlarla birlikdə, 

mədəni insan və cəmiyyətin portretini formalaşdırır;

Sinif yoldaşları ilə birlikdə sinifdə ədalətli münasibətlər/əxlaq qaydalarını hazırlayır və 

•

onlara riayət edir. 

Müəllimin köməkliyi ilə sinif yoldaşları ilə birlikdə öz doğma diyarının təbii şərtləri və yerli 

•

əhalinin yaşayış xüsusiyyətlərini (məs.: xalq yaradıcılığı, oyunlar və s.) öyrənmək üçün 

etnoqrafik ekspedisiyanı planlaşdırır və həyata keçirir; 

Sinif yoldaşları ilə birlikdə idmanın yayılmış (dünyada və ya regionda) növünü seçir və onun 

•

inkişaf şərtlərini (məs: yaranması, yayılma dinmaikası, effektivliyi və s.) müzakirə edir; 

kontur xəritəsində idmanın həmin növünün tarixi inkişafını qeyd edir və qrupun müzakirə 

nəticələri ilə sinif yoldaşlarını tanış edir; 

Beynəlxalq idman təşkilatları və hərəkatlarının cəmiyyət üçün əhəmiyyəti barədə müzakirə 

•

aparır;  idmanın  beynəlxlaq  və  milli  növlərini  onların  məşhurlaşma  səbəblərinə  əsasən 

müqayisə edir.  

Tövsiyyə olunan məzmun 

1.  Regionalizm

a.  Zəngin və kasıb ölkələr

b.  Qafqaz – ərazisi, Qara və Xəzər dənizləri, təbii şərtləri, əhalisi və təsərrüfatı

c.  Qafqaz və digər region (məs. Balkan)

d.  Beynəlxalq təşkilatlar

  

2.  Münaqişələr və onların həll oluması 

a.  Münaqişələrin səbəbləri

b.  Müharibələrin yaranması və xüsusiyyəti: qədim zamanlardan müasir dövrə qədər

müharibələr və mübarizə alətləri

c.  Terrorizm

d.  Münaqişələrin həlli

e.  Münaqişələrin  siyasi  (sərhədlərin  dəyişilməsi),  iqtisadi  (müharibədən  sonrakı

çətinliklər), demoqrafik (tələfat) və ekoloji nəticələri

İ.E.VIII. - 10

---