1.2.3. Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni prognozlash usullarining tasnifi Boshqarish tizimida ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va
prognozlash vazifalarning turli tumanligi prognozni qurish metodlari va xar hil
sistemalarini qo‘llanilishini talab qiladi. Har bir prognoz kerakli informatsiyaning
olinishi, ishonchliligi, asoslanganligi, baholanganligi, qayta ishlanishi natijasida
paydo bo‘ladi. Prognoz ishlab chiqarish uchun qanday ma’lumotlarni olishni
informatsiya tashuvchining tanloviga, uni olish usullariga, tahlil qilinayotgan
ob’ekt rivojlanishini baholovchi mahsus hisob kitoblarga bog‘liq .
Amaliyotda prognozlarni ishlab chiqarishni 130 xil metodlari mavjud. Ijtimoiy-
iqtisodiy jarayonlarni prognozlashda shartli ravishda metodlarini 3 xil muhim
guruhlarga bo‘lish mumkin:
-
ekstropolyatsiya metodi
-
prognozlashning ekspert baholash metodi
-
modellashtirish metodi
Dinamik vazifada bosh va yagona rivojlanish omili bo‘lib vaqt omili
hisoblanadi. Bunda prognoz qilinayotgan parametr vaqt davomidagi o‘zgarishlarni
ko‘rsatuvchi vaqt qatorlarini ko‘rsatuvchi vaqt qatorlarini analiz qilish asosida
tuziladi. Masalan, mehnat resurslarining quvvati, oqimi, potensialining vaqt
davomidagi o‘zgarishlari analiz qilinadi. Prognozlashning dinamik vazifasi
prognozlash jarayonini rivojlanishi evolyutsion jarayonlarni bo‘lishini, asosiy
parametrlarni bir tomonlama o‘zgarishini talqin qiladi. Bu holatda ob’ekt
parametrlarini o‘zgarishini prognozlashda kelajakda uning rivojlanishi retrospektiv
amaliyot bilan quriladi.
13
1.3-Mavzu: Modellashtirish turlari Reja 1.
Modellashtirishning asosiy tushunchalari va vazifalari.
2.
Modellashtirish bosqichlari. Modellashtirish usulining tasnifi
