İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
93 hallarda müvafiq t ədbirlərə hazır olmaq, məlumatların təhlili və infrastrukturların müdafiəsi təşkil edirdi. Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyi Pentaqondan sonra ən böyülk nazirlik idi. Beyn əlxalq əməkdaşlıq daxili təhlükəsizliyin elementlərindən biri kimi mü əyyən edilmişdi. 2001 – ci ilin sentyabrın 11 – də olmuş terror aktlarının hazırlanması və həyata keçirilməsində ABŞ Səudiyyə Ərəbistan- dan olan m ilyonçu Usama ben Ladenin başçılıq etdiyi “Əl – Qaida” t əşkilatını günahlandırdı. ABŞ kəşfiyyatı müəyyən etmişdi ki, U.ben Ladenin m ənzil qərargahı, təşkilatın təlim bazaları Əfqanıstanda yerləşir. ABŞ Əfqanıstandan U.ben Ladenin verilmə- sini t ələb etdi. Lakin Əfqanıstan rəhbərliyi ABŞ – ın tələbinə əməl etm ədi və bildirdi ki, U. ben Ladenin günahı sübut edilməmişdi. Şərqi və Cənubi Asiyada nüfuz uğrunda mübarizədə ABŞ – ın əsas rəqiblərindən biri Çin Xalq Respublikası idi. ABŞ Çindən çoxlu kredit almışdı. 2008 – ci ildə ABŞ – ın xarici borcu 5,8 trilyon dollar olmuşdu ki, bunun təxminən 2 trilyon dolları Çinin payına düşürdü. Ona görə ÇXR ilə münasibətlərə ABŞ böyük diqq ət yetirirdi. Çin ABŞ – ın Asiya – Sakit okean siyasətinin m ərkəzində dayanırdı. ABŞ Çinin hərbi – dəniz donanmasını güc- l əndirmək yolu ilə Hind okeanında və Asiyada təsirinin artma- sından narahat idi. Çin təyyarədaşıyan gəmilər inşa etmək, dəniz quldurları ilə mübarizə məqsədi ilə Ədən körfəzinə hərbi gəmilər gönd ərmək fikrində idi. ÇXR yeni raketdən müdafiə silahları yaradır və Cənubi Çin dənizində yerləşən Xaynan adasında kosmik raketl ər üçün buraxılış meydançası inşa edirdi. ABŞ – ın diqqət mərkəzində saxladığı məsələlərdən biri Koreya Xalq Demokratik Respublikasının nüvə silahı yaratmaq ist əməsi idi. C. Buş hökuməti 6 il ərzində Şimali Koreya ilə əlaqə saxlamaqdan imtina etmişdi. ABŞ KXDR – la 1994 – cü ildə bağlanmış sazişi ləğv etmiş və onu “şər oxu” – na daxil etmişdi. 1987 – ci ild ə Cənubi Koreyanın sərnişin təyyarəsi KXDR–ın agentl əri tərəfindən partladıldıqdan sonra onun adı ABŞ dövlət departamentinin h ər il nəşr etdiyi terrorçuluğa kömək edən dövlət- l ərin siyahısına daxil edilmişdi. 2006 – cı ilin oktyabrında KXDR il ə özünün ilk nüvə reaktorunu partlatdıqdan sonra ABŞ – ın ona 94 münasib əti dəyişdi. 2008 – ci ilin iyununda C.Buş hökuməti KXDR– ın adını terrorçuları müdafiə edən dövlətlərin siyahısından çıxartdı. Çünki Şimali Koreya özünün nüvə proqramı haqqında b əyannamə ilə çıxış və nüvə reaktorunun soyuducu qülləsini ləğv etmişdi. ABŞ hökuməti KXDR–lə ticarətə icazə verdi. Şimali Ko- reya beyn əlxalq maliyyə təşkilatlarından kredit almağa başladı. Lakin ABŞ şirkətlərinin KXDR–də bizneslə məşğul olması hələ də qadağan olunurdu, KXDR –ın ABŞ bankalarındakı vəsaitlər dondurulmuşdu. 2008 – ci ilin sonunda KXDR – ın mövqeyi dəyiş- di, o, nüv ə obyektlərinə beynəlxalq komissiyanın üzvlərini burax- maqdan imtina etdi. ABŞ Hindistanla münasibətləri yaxşılaşdırmağa başladı. ABŞ Hindistanda təhsilə və kənd təsərrüfatına kapital qoydu, mü- dafi ə və atom elektrik stansiyaları tikintisi sahəsində kömək etdi. ABŞ hesab edirdi ki, Hindistan Asiyada onun strateji dayaqlarından biri ola bilər və Çinin nüfuzunun artmasının qarşısını almaq üçün ondan istifadə etmək olar. ABŞ – ın “şər oxu” – na aid etdiyi İranla münasibətləri g ərgin idi. ABŞ – ın rəsmi dairələrinə hətta İrana qarşı müharibə ehtimalından danışırdılar. MAQATE İranın nüvə silahı yaratma- dığını, ABŞ isə İranın atom bombası düzəltmək istədiyini iddia edirdi. ABŞ – ın xüsusi xidmət orqanlarının hazırladığı və nəşr etdirdiyi s ənəd deyilirdi ki, İran hələ 2003-cü ildə nüvə silahı yaratmağa yönəlmiş işləri dayandırmışdı. 2008–ci ilin əvvəlində ABŞ-da İranın nüvə tədqiqatlarına mane olmaq planı hazırlandı. Bu plan İranda enerji, kompüter və digər infrastruktur sisteminin işində təxribatları nəzərdə tuturdu. ABŞ hökuməti Polşa və Çexiya ərazisində raketdən müdafi ə sistemi yerləşdirmək istəyirdi. ABŞ bu məqsədini Avropa ölk ələrini İran raketlərinin hücumundan qorumağın zəruriliyi ilə əsaslandırmağa çalışırdı. 2008– cı ilin yayında ABŞ – la Polşa və Çexiya arasında raketd ən müdafiə sisteminin yerləşdirilməsi haqqında razılıq əldə edildi. Lakin İran Avropa ərazisinə çatan raketlərə malik deyildi. Dig ər tərəfdən isə, ABŞ hökuməti Polşa və Çexiya ərazisində raketd ən müdafiə sisteminin yaradılması ideyasını NATO 95 ç ərçivəsində irəli sürməmişdi. Bu isə bir sıra NATO ölkələrinin narazılığına səbəb olmuşdu. Onlar ABŞ – ın həmin addımlarını Şərqi Avropa ölkələri ilə ikitərəfli hərbi ittifaqın möhk əmləndirilməsi kimi qiymətləndirirdilər.Rumıniya və Ma- carıstan ərazisində ABŞ hərbi bazalar yaradırdı. Amma bunlar NATO bazaları sayılırdı. ABŞ – ın Polşa və Çexiyada raketdən müdafi ə sistemi yaratmaq cəhdləri Rusiyanın narahatlığına səbəb oldu. Rusiya ABŞ – ın niyyətini öz təhlükəsizliyi üçün qurğu yaradan amil kimi qiym ətləndirirdi. ABŞ Rusiyanın İrana nüvə texn ologiyaları göndərməsindən narazı idi. 2008 – ci ilin fevralında ABŞ Kosovanın müstəqilliyini tanımışdı. Əhalisinin əksəriyyəti albanlardan ibarət olan Kosovo Serbiyanın vilayətlərindən biri idi. Rusiya Kosovonun müstəqil- liyinin tanınmasına kəskin etirazını bildirmişdi. Rusiya keçmiş sovet respublikalarını öz sıralarına qatmaq istəyən NATO – nun şərqə doğru genişlənməsinin əleyhinə idi. Rusiya ilə qarşıdurmanın kəskinləşməsini istəməyən ABŞ və NATO 2008 – ci ilin aprelind ə Ukrayna və Gürcüstanın NATO – ya daxil olması m əsələsini müzakirə etmədilər. 2008 – ci il avqustun 8 – 12 d ə Rusiya ilə Gürcüstan arasında müharibə ABŞ – la Rusiya arasında münasibətlərin pisləş- m əsinə səbəb oldu. ABŞ hökuməti Rusiyanın siyasətini kəskin t ənqid edirdi. Eyni zamanda ABŞ hökuməti başa düşürdü ki Rusiya il ə münasibətlərdə gərginliyin artması hər iki tərəfə yalnız ziyandır. ABŞ bir sıra problemləri Rusiya ilə əməkdaşlıq z əminində həll etmək istəyirdi. İranın nüvə tədqiqatlarının qarşı- sını almaq üçün Əfqanıstandakı terrorçulara qarşı müharibədə Rusiya il ə əməkdaşlıq etmək mümkün idi. Bundan əlavə, strateji hücum silahlarının ixtisarına dair yeni müqavilə hazırlamaq lazım idi, çünki strateji hücum silahlarının ixtisarına dair birinci müqa- vil ənin müddəti 2009 – cu ilin dekabrında başa çatırdı. ABŞ – da yeni müqavil ə layihəsi hazırlanmışdı, lakin Gürcüstan hadisələri ilə müqavil ə layihəsi konqresdə müzakirə edilmədi. 2009 – cu ildə ABŞ – da rusiyaşünaslar A.Asmon və E. Kaçins tərəfindən nəşr edilmiş “Rusiya balansı” adlı kitabda yazılmışdı ki, ABŞ – ın Rusiya siyas əti aydın olmadığına və yüksək səviyyəli görüşlər Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|