İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
99 dımına arxalanan Almaniya İraq müharibəsində iştirakdan imtina etmişdi. ABŞ hökuməti dərk edirdi ki, beynəlxalq problemləri t əklikdə həll etmək mümkün deyil, Amerikaya tərəfdaşlar lazımdır. Avropa ABŞ – ın tarixi müttəfiqi idi, Avropa ittifaqının möhkəm- l ənməsi və genişlənməsi ABŞ–ın mənafelərinə uyğun idi. Avro- pada olark ən C. Buş “azadlığın genişlənməsi” strategiyasını elan etdi. Bu strategiya bütün d ünyada azadlıq uğrunda mübarizəyə çağırış kimi səslənirdi. C. Buş Avropaya sonuncu səfərini 2008 – ci ilin iyununda etmişdi. Bu səfər zamanı C. Buş Avropanın apa- rıcı ölkələrində səfərdə olmuş, ABŞ və Avropa ittifaqının illik sammitind ə iştirak etmişdi. C. Buş bütün avropalıları dost və müt- t əfiq adlandırıb bəyan etmişdi ki, ABŞ–ın Avropa ölkələri ilə sıx münasib ətləri var. ABŞ Yaxın Şərq münaqişəsinin tənzimlənməsində iştira- kını davam etdirirdi. 2007 – ci ilin noyabrında ABŞ-ın Annapolis şəhərində İsrail və Fələstin rəhbərlərinin iştirakı ilə konfrans keçirildi. ABŞ bu konfransın qərarları əsasında 2008 – ci ilin sonuna q ədər Fələstin dövlətinin yaradılmasına nail olmaq fikrində idi. Lakin bu m əqsədə çatmaq mümkün olmadı. Fələstinlilər ara- sında razılıq yox idi. Fələstində faktiki olaraq ikihakimiyyətlilik hökm sürürdü. Mahmud Abbasın və Həmasın hakimiyyəti. İsrail- d ə isə siyasi böhran yarandı və yeni parlament seçkiləri keçirildi. ABŞ 2006 – cı ildə Livana qarşı müharibə zamanı İsraili müdafiə etmişdi. 2008 – ci ilin noyabrında ABŞ Yaxın Şərq münaqişəsi üzr ə əlaqə qrupunun (bu qrupa ABŞ, Rusiya, Avropa İttifaqı və BMT daxil idi). Misirin Şarm- əl-Şeyx şəhərində keçirilən icla- s ında iştirak etdi. Bu görüş zamanı münaqişənin tənzimlənməsi üçün F ələstin rəhbərliyi qarşısında İsraili tanımaq, terrordan imtina etm ək və əvvəl imzalanmış sazişlərə əməl etmək kimi şərtlər irəli sürülmüşdü. ABŞ–la Liviya arasında münasibətlər R. Reyqanın dövrün- d ə kəsilmişdi. R. Reyqan M. Qəddafini “vəhşi it” adlandırmışdı. Liviya neft v ə digər sərvətlərlə zəngin idi. Liviya kütləvi qırğın silahı düzəltməyə çalışır və terrorçuluğa yardım göstərirdi. ABŞ is ə Liviyadan bu planlardan imtina etməyi tələb edirdi. 2008 – ci ilin avqustunda ABŞ–la Liviya arasında ABŞ təyyarələri tərəfindən 100 bombalanmış Liviya ərazisində ziyan çəkmiş əhaliyə humanitar yardımın təşkili haqqında sənəd imzalandı. 2008 – ci ilin sentyabrında ABŞ –ın dövlət katibi K. Rays Liviyaya səfər etmişdi. (Sonuncu d əfə ABŞ –ın dövlət katibi Liviyada 1953 – cü ildə olmuşdu). ABŞ islam dünyasına və Asiyada Amerikaya qarşı etiraz əhval – ruhiyyəsini zəiflətməyə çalışırdı. C. Buş xarici siyasətdə yenidən Yaxın və Orta Şərq ölkə- l ərinə müdaxiləni əsas götürdü. 2001-ci ilin sentyabrın 11-də Nyu- Yorkda baş vermiş terror aktından sonra elə həmin ilin sonunda ABŞ Əfqanıstana müdaxilə etdi. Əfqanıstanda taliban rejimi de- virdi. 2003- cü ilin martın 21-də İraqın bakterioloji silahlara sahib olduğunu bəhanə edərək İraqa hücum təşkil etdi. Səddam Hüseyn rejimi devrils ə də, İraqda sakitlik yaranmadı. 2001-ci il 11 sentya- br hadis ələrindən sonra hərbi büdcə 393 milyard dollara çatdırıldı. ABŞ-ın 2002-ci ilin may ayında Rusiya Federasiyası ilə strateji silahların məhdudlaşdırılması haqqında bağladığı müqa- vil əyə əsasən tərəflərdən hər biri ancaq 1700-2000 həcmində nüvə başlığı saxlaya bilərdi. Buş hökumətinin xarici siyasətinin sərtləş- diyini göst ərən əlamətlərdən biri 2002-ci ilin iyun ayında onun raketd ən müdafiə sistemlərinin məhdudlaşdırılması haqqında mü- qavil ədən imtina etdiyini bildirməsi idi. 2006- cı ilin noyabrın 7-də keçirilən parlament seçkilərində demokratlar partiyası qələbə çaldı. Bu qələbə ilk növbədə İraq ami- li, C ənubda baş verən qasırğa zamanı ayrılmış pulun xeyli hissəsi- nin m ənimsənilməsi, ölkədəki korrupsiya, yeni terror qorxusu, bir sözl ə, Buşun siyasətindən narazılıq ilə əlaqədar idi. 2008- ci ilin noyabrın 4-də keçirilən prezident seçkilərində demokratların namizədi Barak Obama respublikaçıların namizədi Con Makkeyn ə qalib gəldi. O, ABŞ-ın 44-cü prezidenti oldu. 2008- ci ilin ikinci yarısında ABŞ-ı yeni maliyyə böhranı bürüdü. Bunun s əbəbi bankların kreditlər verməsi və nəticədə iflasa uğra- ması idi. Tezliklə bu böhran dünya maliyyə və iqtisadi böhranına çevrildi.Dün ya bazarında neftin qiyməti sürətlə aşağı düşdü. Barak Obama prezident kürsüsün ə əyləşərkən büdcə kəsiri 1. 3 trilyon dollar idi.Barak Obama 2009- cu ilin fevralın 11-də “İqtisadiyyata yardım planını” senata təqdim etdi. Planda yüksək gəlirdən vergi- 101 l əri artırmaq, İraqdakı hərbi xərcləri azaltmaq, 4 milyon iş yeri açmaq n əzərdə tutulurdu. ABŞ – AZƏRBAYCAN MÜNASİBƏTLƏRİ Az ərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra düçar olduğu çoxsaylı problemlərin müvəffəqiyyətli həlli planetin güc mərkəzi olan dövl ətləri ilə qura biləcəyi əlaqələrin keyfiyyət göstəricisindən xeyli asılı idi. Bu baxımdan, ABŞ öz potensialı ilə Azərbaycanın milli dövl ətçilik maraqları dairəsinə daxil idi. H ər şeydən əvvəl, ABŞ dünyanın yeganə fövqəl dövləti olub, planetin n əhəng siyasi güc mərkəzidir. Birləşmiş Ştatlar dün- yada mövcud olan t əqribən 4 mindən çox beynəlxalq və məhəlli t əşkilatın ya yaradıcısı, ya da ən əsas maliyyələşdiricisidir. Şüb- h əsiz, belə geniş təmsilçilik imkanları olan ABŞ-ın dünyanın hər hansı bir nöqtəsində baş verəcək hadisə və ya münaqişəyə dərhal v ə qədərincə təsir etmək, prosesləri planlaşdırıcı məcraya salmaq q ətiyyəti kifayət qədərdir. ABŞ dünyanın ən böyük iqtisadi güc mərkəzi olması, sta- tistik r əqəmlərin aşağıdakı siyahısı təsdiqləyir: Onun bütün müəs- sis ələri 100% gücü ilə işləyir. 1991-ci ildə ABŞ iqtisadiyyatına kapital qoyuluşu 407,6 mlrd dollar olmuşdur. 1995-ci ildə ölkənin ixracı 685 mlrd dollar, idxalı isə 746 mlrd dollar olmuşdur. Bu gün inki şafda olan dünya dövlətləri ABŞ ixracının təqribən 40%-ni alır. ABŞ, həmçinin, dünyanın hərbi güc mərkəzidir. Dövrümüzün ən böyük hərbi təşkilatı olan NATO-nun yaradıl- masının və genişləndirilməsinin ilhamçısı məhz ABŞ olmuşdur.Yeni dövrün siyasi reallıqlarına uyğun olaraq Pentaqonun müdafi ə büdcəsi 35 % və hərbi qüvvələrin strukturu 33 % ixtisar edilsə də, əvəzində silahlı qüvvələrin modernləşdirilməsinə xeyli vəsait ayrılmışdır. Azərbaycan isə zəngin təbii ehtiyatları, bölgənin ən iri, varlı və perspektiv inkişaf imkanları olan dövləti kimi ABŞ-ın diqqət mərkəzində saxladığı ölkələrdəndir. Xüsusilə ABŞ-ın milli təhlükəsizlik sistemində enerji təhlükəsizliyi amili aparıcı rol Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|