İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
121 İkinci həyat tərzi azlığın arzusuna əsaslanır, çoxluq üzərinə zorakılıqla qoyulur. O, terror və yığıncaq, mətbuatın idarə edilmə- si, şəxsi azadlıq üzərində təzyiqlə fərqlənir. M ən belə hesab edirəm ki, Birləşmiş Ştatlar xarici təzyiqlərə v ə ya, silahlı azlıqların təcavüzünə qarşı müqavimət göstərən azad xalqları müdafiə edir. Mən belə hesab edirəm ki, biz xalqların azad olunmasına kömək etməliyik ki, onlar talelərini özləri həll etsinl ər. Bizim köməyimiz ilk növbədə iqtisadi və maliyyə köməyi olmalıdır.Bu kömək həmin ölkələrdə iqtisadi sabitliyə gətirib çıxaracaq.Bu qayda ilə öz təsirini siyasi proseslərə də göstə- r əcəkdir. Dünya yerində dayanmır və status – kvonu saxlamaq mümkün deyildir. Biz qüvv ələr nisbətində dəyişikliyə və BMT– nin Nizamnam əsinin pozulmasına yol verə bilmərik. Xalqları t əcavüz və məcburetmə metodu ilə idarə etmək yol verilməzdir. Yunan mill ətinin tamlığı və yaşaması daha geniş perspektivə ciddi əhəmiyyət kəsb etdiyini anlamaq üçün xəritəyə baxmaq kifay ətdir. Əgər Yunanıstan silahlı azlığın nəzarəti altına düşərsə, bu effekt ona qonşu olan Türkiyəyə də yayıla bilər. İntizamsızlıq v ə anarxiya bütün Yaxın Şərqə də yayıla bilər. Bundan başqa müst əqil dövlət Yunanıstanın yoxa çıxması daha çox Avropanın müharib ələrdən sonra bərpa olunan azad ölkələrinə də təsir edə bil ər. Uzun zaman öz azadlığı uğrunda mübarizə aparan ölkələr onu itirs ələr, bu uzun bir faciə olacaq. Sərbəst təsisatların iflası və müst əqilliyin itirilməsi ancaq onlar üçün deyil, bütün dünya üçün f əlakət olardı. Biz bu çətin anda Türkiyə və Yunanıstandakı v əziyyətə təsir göstərməsək, bunun nəticələri həm Qərb, həm də Şərq üçün çox uzaqlara gedə bilər. Biz fasil əsiz və qətiyyətli hərəkət etməliyik. Buna görə də m ən xahiş edirəm ki, konqres Türkiyəyə və Yunanıstana kömək etm ək üçün 400 milyon dollar 1948 – ci ilin iyunun 30- nadək yardım ayırsın. Bu pula əlavə olaraq Türkiyə və Yunanıstana bu ölk ələrin xahişi ilə ABŞ – ın hərbi və mülki personalı göndərilsin. Bu personal h əm bu dövlətlərin modernləşdirilməsi vəzifəsinə köm ək etmək və həm də iqtisadi və maliyyə köməyindən istifadəni müşahidə etmək məqsədini güdməli idi. 122 ABŞ İkinci Dünya müharibəsində qələbəyə 341 milyard dollar qoymuşdur. Bu vəsait dünya azadlığı və bütün dünyada sülh namin ə qoyulmuşdur. Türkiyə və Yunanıstana edilən bu kömək h əmin vəsaitin 1/10 – ni təşkil edir. Ancaq bu sağlam fikirdir. Biz göst ərəcəyik ki, bizim qoyduğumuz investisiya hədər yerə get- m əmişdir. Totalitar rejimlər əsasında bədxassəli yoxsulluq da artır. İnsanlarda yaxşı həyata ümid öldükdə totalitar rejimlər tam artıma nail ola bilirl ər. Biz insanların ümidini müdafiə etməliyik. Dünyanın azad xalqları onların azadlığını müdafiə etmək üçün onlara köm ək etməyi bizdən xahiş edirlər.Əgər biz lider- liyimizd ə tərəddüd ediriksə, onda biz bütün dünyada sülh üçün t əhlükə yaratmış olarıq. Əlbəttə, bizim millətin yüksək rifahını təh- lük ə altında qoya bilmərik. Son hadisələr bizim qarşımızda böyük m əsuliyyət qoyur. Mən əminəm ki, konqres bu məsuliyyətdən ç əkinməyəcəkdir”. Bu doktrina ABŞ-ın xarici siyasətində dönüş mərhələsinin başlanması demək idi. Yunanıstandakı vətəndaş müharibəsi, boğazlarda SSRİ-nin h ərbi baza yaratmaq istəyi, Yaxın Şərqdə neft amili ABŞ xarici siyas ətində dönüşün yaranmasına səbəb oldu. Bunların içərisində Yaxın Şərqə münasibət xüsusi rol oynayırdı. ABŞ-ın İkinci Dünya müharib əsindən sonra Yaxın Şərq neftinə tələbatı artdı. Əgər 1938- ci ild ə ABŞ inhisarlarının payına Yaxın Şərq neftinin 14% (3,2 mln. ton)g əliri düşürdüsə, 1951-ci ildə bu rəqəm 57,8% (56,6 mln. ton) t əşkil edirdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra ABŞ “azad dünyanın” demokratik institutlarının əsaslarını hər cür qəsdlərdən hərtərəfli müdafi ə etməyi öz xarici siyasətinin əsas vəzifəsi elan etdi. Marşall planı ortaya çıxdı. Bu planın müəllifi ABŞ-ın dövlət katibi Marşall oldu. 1947-ci ilin iyunun 27-dən iyulun 2-dək Parisdə bu m əsələ ilə əlaqədar olaraq İngiltərə, Fransa və SSRİ Xarici işlər nazirl ər müşavirəsi keçirildi. “Xarici dövlətlərə yardım haqqında 1948-ci il qanunun” 1948-ci il aprelin 3-d ə ABŞ konqresi t ərəfindən qəbul edildi. Avropanın 16 ölkəsinə 12 milyard dollar d əyərində yardım edildi. Bu ABŞ-ın Avropa işlərinə müdaxiləsinin gücl ənməsinə səbəb oldu. 123 1950-ci ild ə “hər şeydən öncə Asiyadır!” şüarının irəli sürüldü, dövl ət katibi Açelson 1950-ci il yanvarın 12-də Koreya işlərinə qarışmaq haqqında bəyanat verdi. 1950-ci il iyun ayının 25-d ə Şimali Koreyanın Cənubi Koreyaya hücumu ilə Koreya müharib əsi başladı. Bu müharibə 1953-cü ilə qədər davam etdi. ABŞ-ın Cənubi Koreyanı, SSRİ-nin isə Şimalı Koreyanı müdafiə etm əsi Koreyanın iki dövlətə parçalanmasına səbəb oldu. ABŞ-IN YAXIN ŞƏRQDƏ ROLU VƏ ÖZ MARAQLARIRNIN TƏMİN EDİLMƏSİ İkinci dünya müharibəsindən sonra ABŞ-ın xarici siyasətinin əsas mahiyyəti dünya ağalığına nail olmaq idi. ABŞ-ın öz am- bisiyasını həyata keçirmək, Amerikanın enerji maraqlarını qorumaq üçün h ərbi və siyasi təzyiqlərdən, iqtisadi sanksiyalardan v ə sair metodlardan istifadə etməyə başladı. ABŞ iqtisadiyyatının getdikc ə daha çox neftdən asılılığını nəzərə alsaq, bu dövlətin dünya üz ərində öz hökmranlığını möhkəmləndirmək üçün Yaxın Şərqdəki enerji ehtiyatlarına nə dərəcədə möhtac olduğunu aydın- laşdırmaq çətin deyildi. Bu halda ABŞ-İsrail alyansında ABŞ-ı İsraildən Yaxın Şərq regionunun müsəlman ölkələrinə qarşı istifad ə etməsinin məntiqini də başa düşmək olardı. Yaxın Şərqdə baş verən hadisələrə, o cümlədən İsrail-ərəb münaqişəsinə və hətta F ələstinin daxilində baş verən hadisələrə ABŞ-ın Yaxın Şərq siyas ətinin tərkib hissəsi kimi baxmaq lazım idi. Regiondakı münaqişələr İsrail dövləti yaranandan sonra daha ciddi xarakter alsa da, əslində etnik və ya dini münaqişə deyildi. Bu münaqişələrin XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Böyük Brita- niya t ərəfindən qızışdırıldığı və İkinci Dünya müharibəsindən sonra m əhz ABŞ tərəfindən idarə edilərək onun Yaxın Şərqdəki siyas ətinin həyata keçirilməsi üçün edildiyi aydındır. Müs əlman aləminə bəla gətirən sərvət – neftdir. İsrail-Ərəb münaqişəsi, o cümlədən İsrail-Livan münaqişəsi ABŞ-ın Yaxın Şərq siyasətinin tərkib hissəsidir. ABŞ-ın Yaxın Şərqdə əldə etdiyi neft ehtiyatlarının təhlükəsiz istismar edilməsi üçün müvafiq t əhlükəsizlik zonalarının yaradılması, yeni neft ehtiyatlarının nəza- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|