İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
127 1933-1939-cu ill ərdə Almaniyada faşizmin hakimiyyət başı- na g əlməsi yəhudilərin Almaniyadan Fələstinə daha güclü axınına s əbəb oldu ki, bu beşinci “aliyə” adlandı. Artıq 1939-cu ildə F ələstində 467 min yəhudi yaşayırdı. F ələstin Böyük Britaniyanın mandatı altında olduğu dövrdə (1922-1948)üç d əfə keçirilən siyahıya almanın nəticələri aşağıdakı kimi idi. 1922-ci ild ə Fələstində yaşayan 752048 nəfər əhalidən 589177 n əfəri ərəb, 83790 nəfəri yəhudi, 71464 nəfəri xristian, 7617 n əfəri isə başqaları idi. 1931-ci ildə isə Fələstində yaşayan 1036339 n əfər əhalidən 761922 nəfəri ərəb, 175138 nəfəri yəhudi, 89134 n əfəri xristian, 10145 nəfəri isə başqa millətlərin nümayən- d ələri idi. 1945-ci ildə Fələstində yaşayan 1764520 nəfər əhalidən 1061270 n əfəri ərəb, 553600 nəfəri yəhudi, 135550 nəfəri xristian, 14100 n əfəri isə başqa millətlərdən idi. 1920-ci ild ə yəhudilərin hərbiləşdirilmiş “Xaqana” təşkilatı yaradıldı. 1929-cu ildə Böyük Britaniya Fələstində “Yəhudi agentliyi” t əşkil etməyə icazə verdi. F ələstinin ərəb əhalisi bu dövrdə Fələstinin idarə edilməsində əslində iştirak etmirdi. Böyük Britaniyanın əsasən sionistlərlə əməkdaşlıq etməsi 1920, 1929, 1933 və 1935-39-cu illərdə ərəblər iç ərisində narazılıq çıxışlarına səbəb oldu. Onlar həm yəhudi axın- larına, həm də torpaqlarının tutulmasına qarşı etirazlarını bildirir- dil ər. Buradakı ərəb burjuaziyası tərəfindən hələ 1920-ci ildə “Ərəb milli konqresi” təşkil edildi. O, 1936-cı ildə “Ali ərəb ko- mit əsi”nə çevrildi. 1929-cu ilin avqustunda Fələstində ərəblərlə y əhudilər arasında baş verən toqquşma elə həmin ilin sentyabr ayında Böyük Britaniya qoşunları tərəfindən yatırıldı. 1933-cü ild ə Fələstində ərəblərin yeni milli-azadlıq hərəkatı başladı. Lakin yenə də ingilislər tərəfindən yatırıldı. Nəhayət, 1936- cı ilin aprelində Fələstində ərəblərin üsyanı baş verdi və o, partizan müharib əsinə çevrildi. Lakin, o da İngiltərə qoşunları t ərəfindən yatırıldı. 1936- cı ilin oktyabrında olmuş ərəblərin növbəti üsyanından sonra Böyük Britaniya hökum ətinin lord Pilin başçılığı altında t əşkil etdiyi komissiya Fələstin məsələsi ilə əlaqədar aşağıdakı m əsləhəti verdi ki, Fələstin üç hissəyə bölünsün. Uudey dağı ilə 128 (Vivlena v ə başqaları) birlikdə Yerusəlim, həmçinin Aralıq d ənizindəki Yaffa limanına qədərki koridor İngiltərəyə verilsin. Əvvəlcədən müəyyən edilmiş ərazilərdə isə ərəb və yəhudi dövl ətləri təşkil edilsin. 1939- cu ilin mayın 17-də yeni məşhur “ağ kitab” çıxdı ki, burada Böyük Britaniyanın “Fələstində yeni siyasəti”nin prinsipləri öz əksini tapmışdı. Orada göstərilirdi ki, 1939-cu ildə Fələstində ərəblərin və yəhudilərin birgə yaşadıqları vahid dövlət qurula- caqdır. Kitabda, həmçinin yəhudi axınını ildə ancaq 15 minlə m əhdudlaşdırmaq, sionistlərin Fələstində torpaq almasını da azalt- maq n əzərdə tutulurdu. Lakin buna baxmayaraq qeyri-qanuni şəkildə yəhudilərin Fələstinə axını davam edirdi. 1939-1947-ci ilə q ədər İngiltərənin Fələstini Aralıq dənizindən blokadaya almasına baxmayaraq oraya 100 mind ən artıq yəhudi gəldi. İkinci dünya müharibəsi dövründə ABŞ tərəfindən dəstəklə- n ən sionistlər yenidən Fələstinə öz iddialarını irəli sürməyə başladılar. 1942-ci ilin may ayının 6-11-də keçirilən Nyu-Yorkda Baltimor mehmanxanasındakı konfransda Fələstində “müstəqil y əhudi birliyini” yaratmaq qərara alındı. ABŞ bu dövrdə Böyük Britaniyaya t əzyiq göstərirdi ki, yəhudilərin Fələstinə axınına mane olmasın. İkinci Dünya müharibəsindən sonra yəhudilərin Avropa- dan F ələstinə axını, Böyük Britaniyanın etirazına baxmayaraq kütl əvi xarakter aldı. Artıq 1948-ci ildə Fələstində yəhudilərin sayı 649 min ə çatdı. M əlumdur ki, Almaniyanın yəhudilərə qarşı genosidindən (bu “xolokost” adlanır) 6 milyon yəhudi məhv edildi. Bu da onların Fələstinə axınının səbəblərindən biri hesab edilə bilərdi. 1948- ci ilin may ayının 15-dən 1950-ci ilə qədər Fələstinə 1948-ci ild ə 120, 1949-cu ildə 240, 1950-ci ildə isə 70 min yəhudi köçmüşdür. Ərəblərlə yəhudilər arasındakı münaqişə, həmçinin onların h ər ikisinin İngiltərənin mandatını rədd etmək tələbi Böyük Britaniya hökum ətini məcbur etdi ki, hər iki xalqa muxtariyyət verm ək, azlıqla yaşayanları isə öz himayəsində saxlamaq təklifi ilə çıxış etsin. Bu təklif hər iki xalq tərəfindən rədd edildi. 129 İkinci dünya müharibəsi qurtardıqdan sonra ABŞ xüsusi Yaxın Şərq regionuna xüsusilə maraq göstərirdi. Dünya hegemonl- uğu siyasətini özünün əsas məqsədi hesab edən ABŞ bu regiona sahib olmaqla əvvəl qeyd etdiyimiz kimi həm iqtisadi, həm də siyasi mövqeyini gücl əndirmək iqtidarına malik ola biləcəyinə q ətiyyən şübhə etmirdi. Bunun üçün ABŞ-a regionda mütləq bir “dayaq m əntəqəsi” nə sahib olmaq lazım idi. Bu dayaq məntə- q əsini isə ABŞ İkinci dünya müharibəsi zamanı səfil və köçkün v əziyyətinə düşmüş yəhudiləri bu ərazilərə, xüsusilə Fələstinə köçürülm əsini təşkil etməklə əldə edə bilərdi. Bu məsələ ilə m əşğul olmaq üçün 1945-ci ilin avqustunda Trumen İngiltərənin baş naziri Kliment Ettliyə məktub yazıb Fələstinə yüz min y əhudinin gətirilməsini təklif etdi. Qarşılıqlı razılıqdan sonra Fələstin məsələsi üzrə hər iki dövl ətin nümayəndələrini özündə cəmləyən “Fələstin məsələsi üzrə ingilis- amerikan komissiyası” təşkil edildi. ABŞ tərəfdən bu komissiyaya g ələcək İsrail dövlətində ABŞ –ın ilk səfiri vəzifə- sind ə işləyəcək Ceyms Makdonald və vəkil Bartli Kram daxil idi. Komissiyanın müzakirə obyekti Avropadan yəhudilərin köçürül- m əsi və Ers-İsraelin (israil dilindən tərcümədə yəhudi torpağı dem əkdir-red) bölünməsi idi. Bundan sonra İngiltərə tərəfi yeni bir komissiyanın yaradılması fikri ilə çıxış etdi, hansı ki bu komissiya Morrison- Qreydi komissiyası adlandı. (Britaniya naziri Herbert Morrison v ə H.Trumenin xüsusi elçisi Henri Qreydinin soyadları əsasında). Burada da əsasən torpaqların bölünməsi məsələsi ilə yanaşı İngiltərənin mandat hüququ məsələsi də müzakirə edildi. Bu komissiyada Harri Trumenin Avropadan F ələstinə 100 min y əhudinin köçürülməsinə kömək etmək haqqında təklifi b əyənildi. Trumen dərhal bu tövsiyəni bəyənərək bildirdi ki, m əruzənin qalan hissəsi uzağa tuşlanmış siyasət məsələləri kimi n əzərə alınmalıdır. Komitə üzvləri üçün nəzərdə tutulmuş təlimat- larda Yaxın və Orta Şərqə aid istənilən siyasi qərar qəbul edilərkən sovet t əhlükəsi amilinin nəzərə alınması haqqında göstəriş var idi. Getdikc ə ABŞ-ın İngiltərəyə təzyiqi artırdı. 1947-ci il aprelin 2-d ə İngiltərə Fələstin məsələsinə dair BMT-nin xüsusi sessiya- sının çağırılması xahişi ilə müraciət etdi. 1947-ci ilin mayında Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|